ناکامی در ترانزیت
شک نیست که حمل و نقل با تجارت و بازرگانی به هم آمیخته و فعل و انفعالات هر یک بر دیگری تاثیرگذار است و اینکه می‌گویند اوضاع تجارت جهانی به هم ریخته حرف درستی است ولی به نظر نمی‌رسد که ناکامی ما در ترانزیت صرفاً ناشی از این موضوع باشد.
در سال (93) 393/340/12 تن ترانزیت از قلمرو کشور داشته‌ایم که 917/754/6 تن آن غیر نفتی و 476/585/5 تن آن نفتی بوده است چنانچه نگاهی به آمار سال‌های قبل از آن بیاندازیم درمی‌یابیم که ترانزیت در قلمرو کشورمان یک روند افزایشی چند درصدی در سال‌های 86تا سال 93 داشته ولیکن نگاهی به همین آمار در سال‌های بعد از 93 تا کنون داشته باشیم.
نشان می‌دهد که نه تنها روند ترانزیت افزایشی نبوده بلکه حدوداً 18 درصد کاهش نشان می‌دهد.
همانطوریکه مستحضرید هر خانه‌ای پدر میخواهد هر موسسه‌ای مدیر میخواهد و هر لشکری فرمانده میخواهد متاسفانه دولت محترم تدبیر و امید بدون توجه به این نکته ارزنده در بدو شروع فعالیتش با ابطال مصوبه (ایجاد کارگروه ترانزیت) موجب نابسامانی در ترانزیت گردید و به تبع این تصمیم متولی ترانزیت و کمیته کارشناسی ترانزیت متشکله در سازمان و راهداری حمل و نقل جاده‌ای که با حضور نمایندگان نهادهای دولتی و تشکل‌های بخش خصوصی به جد و مستمر پیگیر رفع موانع ترانزیت و توسعه آن بود از بین رفت.
ما همه روزه شاهد تصویب لوایح و طرح‌های متعددی در مجلس محترم شورای اسلامی هستیم چرا نوبت به تصویب لوایح تاثیرگذار در امر ترانزیت پس از چند سال از ارسال آنها به مجلس محترم، نمی‌رسد. پاسخ مشخص است چون ترانزیت متولی ندارد و شور و هیجان ترانزیتی در وزارت محترم راه و شهرسازی از بین رفته است.
هرچند که معلوم نیست ظرف چند سال گذشته که این لوایح در مجلس بوده است با فشار برخی از سازمان‌ها و عدم حضور نماینده مطلع بخش خصوصی، دست خوش تغییرات منفی نشده باشد. ترانزیت برای کشورمان یک موهبت الهی است با این موهبت الهی چه می‌کنیم چرا کفران نعمت می‌کنیم!
موانع آن را که برطرف نکردیم هیچ بلکه بر تعداد آنها هم افزوده‌ایم، خودمانیم.
الف: کدام مشتری ترانزیتی وقتی بداند اگر کالای وی در قلمرو کشورمان حتی به دلایل موجه از بین برود علاوه بر کرایه حمل، هزینه تخلیه و بارگیری و سایر هزینه‌ها از جمله عوارض ترانزیتی (تن کیلومتر) بایستی حقوق گمرکی متعلقه آن کالای از بین رفته را هم بپردازد. حاضر است کالای خود را از قلمرو کشورمان عبور دهد (تبصره (1) ماده (57) قانون امور گمرکی)
ب: کدام خط کشتیرانی است اگر بداند وفق مقررات ما چنانچه کشتی‌اش حامل کالایی باشد که ورود آن به کشورمان ممنوع می‌باشد و به آبهای تحت نظارت جمهوری اسلامی ایران داخل یا قبل از ورود از طریق قرائنی و اماراتی حرکت آن به مقصد ایران احراز شود شروع به جرم قاچاق محسوب گردیده و به مجازات تعیین شده محکوم می‌گردد حاضر است کالا به مقصد کشورمان حمل نماید (تبصره ذیل ماده (68) قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز)
پ: وقتیکه یکی از نهادهای دولتی را مسئول رسیدگی به پرونده‌های قاچاق می‌نمائیم و احکام صادره آن برخلاف اصل یکصد و هفتاد و سوم قانون اساسی در دیوان عدالت اداری قابل تجدید نظر نمی‌باشد و علاوه بر آن حکم صادره وی در سایر مراجع قضائی هم قابل تجدید نظر نمی‌باشد!
کدام حاشیه امنیت برای شرکت‌های ترانزیت کننده باقی می‌ماند تا به دنبال بازاریابی کالاهای ترانزیتی و عبور آنها از قلمرو کشور باشند.
ت: زمانیکه کامیون‌های حامل کالاهای ترانزیتی ساعت‌ها و روزها در انتظار ورود یا خروج از کشور در پشت مرزها متوقف می‌گردند و توانایی حل آنها را نداریم.
- زمانیکه کشورهای مسیر و هدف ترانزیتی از کامیون‌های ایرانی حامل کالاهای ترانزیتی، عوارض‌های متعدد و هنگفتی می‌گیرند و راه حل ما صرفاً دریافت عوارض متقابل از کامیون‌های آن کشورها است.
- زمانیکه برای تقویت را‌ه‌آهن بر اساس نظریات غیر کارشناسی عوارض ترانزیتی از کامیون‌ها را از رقم تن کیلومتری 20 ریال و 40 ریال به 150 ریال افزایش می‌دهیم
و غیره
چگونه می‌توانیم بگوییم مسیر ترانزیتی ما مسیر ارزان‌تری نسبت به مسیرهای رقیب می‌باشد.
ث: بانک‌ها توانایی انتقال ارز را ندارد و اعتماد چندانی هم به صرافی‌ها نیست.
ج: ممیزین مالیاتی در گرفتن مالیات بیشتر از شرکت‌های حمل و نقل با یکدیگر مسابقه دارند ولیکن توانایی اخذ مالیات از برخی موسسات که درآمدهای کلانی دارند نداشته و گویی می‌خواهند این عدم توانایی را با مکیدن خون شرکت‌های حمل و نقل جبران کنند
اینجاست که این غزل معروف منسوب به شاعر گرانقدر ناصر خسروقبادیانی: روزی ز سرنگ عقابی به هوا خاست بیادم می‌آید و این بیت آن را که می‌گوید:
بر تیر نظر کرد، پر خویش بر آن دید
گفتا ز که نالیم که از ماست که بر ماست
با خود زمزمه می‌کنم
حضار محترم سروران گرام خانم‌ها آقایان اینها بخشی از مشکلاتی است که گریبان ترانزیت کشور را گرفته و نمی‌گذارد از موقعیت ترانزیتی کشور به نحو احسنت استفاده نمود و توان بالقوه آن را که بسیار ارزشمند است محقق نمود.
همانطوریکه ملاحظه فرمودید مشکل از خودمان است لذا لازم است با همدلی و اتحاد بین تشکل‌ها یک صدا از دولت، مجلس و قوه قضائیه درخواست نمائیم که مشکلات ترانزیت را هر چه سریعتر بر طرف نمایند تا با شکوفایی ترانزیت هم موجب درآمد ارزی برای کشور گردیم و هم بخشی از بیکاری را برطرف نماییم.
غلامحسین امیری
معاون اسبق دفتر ترانزیت و
حمل و نقل بین‌المللی سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای