دیپلماسی کریدوری نوعی رویکرد مدیریتی در یک کریدور ترانزیتی محسوب می شود

جعفر شهامت، مدیر کل راهداری و حمل ونقل جاده ای استان خراسان رضوی
از دیرباز راهگذرهای ترانزیتی، نقش مهمی در پیوند بازارهای جهانی، تقویت تجارت و ارتقای توسعه منطقه ای ایفا می کنند و موقعیت این راهگذرها به طور قابل توجهی بر اثربخشی آنها به عنوان موتورهای اقتصادی هر کشوری ، دسترسی به منابع، بازارهای جهانی و رقابت کلی مناطق تأثیر می گذارد. با ایجاد مناطق صنعتی ویژه، مراکز لجستیکی در طول مسیر دالانهای ترانزیتی، پویایی اقتصادهای محلی افزایش یافته و از این طریق جریان سرمایه گذاری خارجی با بهبود اتصال بین مناطق افزایش می یابد. به عبارت دیگر راهگذرها به ویژه در کشورها یا مناطقی که به دنبال تقویت همکاری اقتصادی و کاهش موانع تجاری هستند می توانند به عنوان شتاب دهنده یکپارچگی و همکاری منطقه ای عمل کنند. 
دیپلماسی کریدوری نوعی رویکرد مدیریتی در یک کریدور ترانزیتی محسوب می شود که بطور فزاینده به عنوان بخشی از فرآیند تجاری سازی کریدور محسوب می شود بطوریکه عوامل متعدد دخیل درتوسعه و بهبود کارآمدی کریدورها باید در این فرایند با یکدیگر هماهنگ شوند. مدیریت کریدور در حقیقت واداشتن ذینفعان مختلف یک کریدور به هماهنگی برنامه ها و سیاست های مشترک و اجرای مداخلاتی است که مکمل تلاش های زیرساختی و نرم افزاری برای بهبود عملکرد کلی کریدور به حساب می آید. با این حال چنین رویکردی می تواند از پیچیدگی هایی برخوردار باشد، زیرا غالبا در چارچوب گسترده تری از روابط و تعاملات بین کشورها قابلیت طرح دارد. مدیریت کریدور به همان اندازه که به روابط بین کشورها و نهاد های مختلف داخلی و نحوه همکاری آنها مربوط می شود، به حصول اطمینان از عملیاتی بودن زیرساخت ها و ظرفیت و کیفیت خدمات قابل ارایه در کریدور بستگی دارد و تا زمانی که مکانیزمی برای هماهنگی وجود نداشته باشد و یا از منظر زیرساختی قابل رقابت نباشد، نمی توان به راحتی تصمیمات اقتصادی و فنی را در یک راهگذر ترانزیتی اتخاذ نمود. بنابراین مشورت و اجماع برای اطمینان از قابل قبول بودن راه حل ها در مدیریت و تقویت کریدورهای ترانزیتی بین المللی برای همه طرف ها و کشورها مهم است. در این راستا ابزارهای قانونی برای توسعه کریدور مهم هستند، زیرا هدف آنها تسهیل همکاری و بکارگیری دیپلماسی موثر بین طرفین یک کریدور در سطوح مختلف است. این همکاری که باید با بالاترین سطح تصمیم گیری همراه باشد باید شامل ائتلاف های سیاسی-اقتصادی بین سران کشورها، پارلمان ها و دولت های در طول کریدور باشد و توافق به هر شکلی اعم از الزام آور یا غیر الزام آور از جمله یادداشت تفاهم، کنوانسیون، معاهده یا انواع دیگر توافق نامه ها ابزارهای پایه و اساس مدیریت تجارت بین المللی و کریدورهای ترانزیتی هستند که می تواند نشان دهنده تمایل و تعهد طرف های مربوط به توسعه کریدور باشد. از طرف دیگر باتوجه به اینکه ظرفیت سازی در دالان های ترانزیتی به عنوان یک فعالیت ضروری در تسهیل تجارت شناخته شده است، باید برنامه های ویژه ای برای بهبود عملکرد تسهیل تجارت طراحی و بازیگران مختلف درگیر در لجستیک باید منابع و ظرفیت لازم برای حفظ و بهبود مستمر عملکرد کریدور را داشته باشند. 
اساسا در ظرفیت سازی راهگذرهای موجود چند پرسش مهم مطرح می باشد: چه رویکردهایی برای شناسایی مسائل و محدودیت های اصلی برای جریان تجارت بین المللی در طول یک کریدور وجود دارد؟عملکرد یک راهگذر ترانزیتی چگونه است و نقاط ضعف کجاست؟ چه گزینه هایی برای بهبود عملکرد یک راهگذر ترانزیتی وجود دارد؟ و تأثیرات احتمالی سرمایه گذاری یا بهبود یک راهگذر ترانزیتی چیست؟ و آیا اساسا ترانزیت کالا چه وزنی باید در سرمایه گذاری های زیرساختی کشورمان داشته باشد و هزینه-فایده آن با توجه به سرمایه اولیه سنگین مورد نیاز و استهلاک زیرساختها کدام است؟ و چه وزنی برای سرمایه گذاری و تسهیل در این حوزه باید قایل شد؟
کریدورهای ترانزیتی در ایران به دلیل موقعیت استراتژیک کشور در مرکز ثقل آسیای مرکزی، خاورمیانه و قفقاز دارای چندین ویژگی کلیدی هستند. این کریدورها برای تجارت، حمل و نقل و یکپارچگی اقتصادی بین مناطق مختلف حیاتی هستند و دور زدن آنها بدون هزینه نسبتا قابل توجه در میان مدت برای سایر کشورها امکان پذیر نیست. کشور ایران دارای زیرساخت های مناسبی از جمله شبکه گسترده جاده ای، راه آهن و بنادر است و برای ارتقای نقش خود به عنوان قطب ترانزیتی، قراردادهای دوجانبه و چندجانبه مختلفی را با کشورهای همسایه منعقد کرده است. اما تقویت و احیای کریدورهای ترانزیتی بین‌المللی، نیازمند رویکردی جامع است که باید هم زیرساخت‌ها و هم عوامل ژئوپلیتیک و اقتصادی گسترده‌تر را همزمان مورد توجه قرار دهد تا اثربخشی و انعطاف پذیری این راهگذرهای ترانزیتی عبوری از قلمرو کشور را افزایش دهد و همزمان نیازمند ابتکارتی است که منجر به کاهش هزینه و رقابت پذیر نمودن کریدورها و افزایش قابلیت اطمینان و توجیه اقتصادی این راهگذرها برای تمام ذینفعان گردد.