قانون حمل و نقل و عبور کالاهای خارجی از قلمرو جمهوری اسلامی ایران

ماده 1 - ترانزیت خارجی کالا عبارت از سلسله مراحلی است که طی آن کالایی از مبادی خارجی به مقصد کشور ثالث و یا نگهداری آن در مناطق حراست شده و ترتیب حمل تدریجی آن به تقاضای صاحب کالا از قلمرو جمهوری اسلامی ایران از یک نقطه مرزی کشور وارد و مآلا از همان نقطه یا از دیگر نقاط مرزی کشور خارج می گردد.
تبصره - آن میزان از کالاهایی که وارد مناطق حراست شده می شوند در صورتی که تقاضای حمل آن به مقاصد داخل کشور توسط صاحب کالا داده شود تابع مقررات و ضوابط کالاهای وارده به کشور خواهد بود.
ماده 2 - به منظور انتظام امور ترانزیت کشور و برقراری تسهیلات لازم در توزیع منطقه ای کالاهای ترانزیتی و تحصیل عایدات حاصل از این انتظام، هر یک از پایانه ها باربری ایستگاه های راه آهن و فرودگاه ها که بر حسب تقاضای وزارت راه و ترابری و تصویب شورای عالی هماهنگی ترابری کشور و یا رعایت مقررات و ضوابط مربوطه، محوطه های گمرکی شناخته شود و گمرک جمهوری اسلامی ایران موظف است نسبت به ایجاد تسهیلات در مناطق فوق اقدام نماید.
ماده 3 - ترانزیت خارجی کالاهایی که به کشور وارد می گردند در حدود قراردادهای موافقت نامه های منعقده بین دولت های طرفین نیاز به کسب هیچگونه مجوزی ندارند، مگر این که بنا بر علل امنیتی و مذهبی ورود آن به کشور ممنوع باشد.
تبصره 1 - فهرست کالاهای ممنوعه برای ترانزیت خارجی توسط شورای امنیت کشور تهیه و به تصویب هیأت وزیران می رسد.
تبصره 2 - ترانزیت خارجی محمولات دامی و نباتی و شیمیایی منوط به کسب مجوز مراجع مربوطه خواهد بود.
ماده 4 - کالاها و کانتینرهای حامل کالا که تحت عنوان ترانزیت خارجی از کشور عبور می کنند، جزء واردات و صادرات قطعی محسوب نمی گردند و از پرداخت حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض معاف است لکن مشمول پرداخت هزینه های گمرکی و عملیاتی خواهند بود، مگر اینکه در موافقت نامه ترانزیتی بین دولت با کشورهای دیگر یا موافقت نامه های گمرکی و حمل و نقل بین المللی، مقررات خاصی برای آن ها تعیین شده یا بشود که در این صورت کالای ترانزیتی تابع همان مقرراتی خواهد بود که در موافقت نامه های مربوط تعیین شده است.
ماده 5 - کلیه کالاهای ترانزیت خارجی که توسط شرکت های سهامی حمل و نقل بین المللی ایرانی دارای مجوز فعالیت از وزارت راه و ترابری حمل می گردند، از نظر سپردن وجه الضمان در حکم کالای مجاز تلقی شده، تضمین بانکی و یا ضمانت نامه های تضامنی بانکی شرکت های حمل و نقل بین المللی و یا بیمه نامه های معتبر به جای وجه الضمان ترانزیت پذیرفته می شود.
ماده 6 - هر گاه کالای ترانزیت خارجی تا پایان مدت اعتبار پروانه به گمرکات خروجی تحویل و یا از مرزهای کشور خارج شود، ترانزیت خاتمه یافته تلقی گردیده و گمرک مکلف به تسویه تضمین دریافتی خواهد بود.
ماده 7 - گمرکات و سازمان های ذیربط مکلف اند انبار و محوطه های کافی و مناسب جهت تخلیه و نگهداری کالاهای خارجی با دریافت هزینه ها طبق مقررات مربوطه تخصیص دهند. تغییرات بسته بندی و یا تکمیل کالاهای ترانزیتی با نظارت مقامات گمرکی امکان پذیر خواهد بود.
ماده 8 - کانتینرهای حامل کالا به عنوان محفظه تلقی و از پرداخت سود و عوارض گمرکی معاف بوده و گمرک صرفاً به ثبت آمار ورود و خروج آن ها اقدام می نماید.
ماده 9 - کانتینرهایی که با پلمب اولیه وارد می گردند بدون نیاز به ارزیابی محتویات توسط سرویس ارزیابی و در خروج از گمرک فقط با مطابقت اسناد و اظهارنامه با الصاق پلمب اضافی گمرک با صدور پروانه ترانزیت می گردند.
تبصره - در موارد استثنایی که ظن قوی برای گمرکات و نیروی انتظامی وجود دارد، فک پلمب و ارزیابی محتویات و پلمب مجدد با تنظیم صورت مجلسی حاوی نتیجه بررسی و شماره های کانتینر و پلمب های قبلی و جدید بلامانع است. در هر صورت حضور نماینده گمرک الزامی است.
ماده 10 - در مواردی که تعهد حمل کالای ترانزیتی با کانتینر تا مبادی ورودی است، گمرکات و سازمان های ذیربط موظف اند تسهیلات لازم جهت تخلیه کالا در اماکن گمرکی و یا انتقال کالا از کانتینر به کامیون و یا واگن و یا هواپیما را فراهم نمایند.
ماده 11 - حتی المقدور قبل از تخلیه کالا از وسیله حمل، گمرک با قبول اظهارنامه به ضمیمه اسناد و ترخیصیه در انجام عملیات ترانزیت تسریع و ضمن اخذ تعهد از شرکت حمل تشریفات اداری و حسابداری را به بعد از خروج کالا از گمرکات و بنادر موکول می نماید.
ماده 12 - وضع هر گونه عوارض به کالاهای ترانزیتی به پیشنهاد شورای عالی هماهنگی ترابری و تصویب هیأت وزیران خواهد بود.
ماده 13 - به منظور استفاده هر چه بیشتر از ناوگان حمل و نقل کشور و در صورت نیاز به استفاده از وسائل نقلیه خارجی جاده ای جهت ترانزیت کالا از کشور، آیین نامه مربوطه با پیشنهاد وزارت راه و ترابری به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
ماده 14 - وزارت راه و ترابری موجبات انعقاد قراردادهای دو جانبه و اعمال همکاری های منطقه ای که در تسهیل ترانزیت مؤثر است را فراهم خواهد نمود.
ماده 15 - وزارت راه و ترابری نسبت به ایجاد هماهنگی بین مقررات ترانزیت کشور با ضوابط جاری حمل و نقل بین المللی را از طرق پیوستن به موافقت نامه های بین المللی، ارتباط با سازمان های جهانی و ترویج حمل و نقل کانتینری و چند وجهی اقدام خواهد نمود.
ماده 16 - تردد کامیون های تحت پوشش کارنه تیر در کشور نیازی به ارائه کارنه دو پاساژ نداشته و جهت تردد وسائل نقلیه فاقد کارنه تیر، تعهد کتبی شرکت های حمل و نقل بین المللی ایرانی دارای مجوز از وزارت راه و ترابری کفایت می نماید.
ماده 17 - به منظور هماهنگی و یکنواختی ضوابط ترانزیت کالاهای نباتی و دامی، وزارتین جهاد سازندگی و کشاورزی می بایست در اسرع وقت تفاهمات لازمه با کشورهای در طول مسیر را به عمل آورند.
ماده 18 - وزارتین جهاد سازندگی و کشاورزی موظف اند پستهای قرنطینه دامی و نباتی در محل گمرکات مبادی ورودی و خروجی دائر نموده و کلیه امور مربوط به قرنطینه در آن پست ها انجام پذیرد.
ماده 19 - گمرک جمهوری اسلامی ایران و اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران می بایست موجبات ترانزیت کالاهای تحت پوشش کارنه تیر در کلیه مبادی ورودی و خروجی گمرکات داخلی را فراهم نمایند.
ماده 20 - بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلف است حمایت های مالی و اعتباری از شرکت ها حمل و نقل بین المللی ایرانی که در امر ترانزیت فعال می باشند به عمل آورد.
تبصره - وزارت راه و ترابری با همکاری بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران روش های حمایتی را تعیین و جهت تصویب به هیأت وزیران ارائه خواهد نمود.
ماده 21 - اداره گذرنامه مکلف است گذرنامه و دفترچه خروجی مربوط به رانندگان ایرانی که در خطوط بین المللی به جابجایی کالاهای ترانزیتی فعالیت می نمایند را ظرف مهلت مقرر با پیشنهاد و تأیید سازمان حمل و نقل و پایانه های کشور و با رعایت قوانین و مقررات مربوطی صادر نماید.
ماده 22 - نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران موظف است ظرف مهلت مقرر با رعایت قوانین و مقررات مربوطه نسبت به صدور گواهینامه بین المللی، پلاک ترانزیت و دفترچه مالکیت برای رانندگان و کامیون هایی که قصد فعالیت در خطوط بین المللی دارند، با پیشنهاد سازمان حمل و نقل و پایانه های کشور صادر نماید.
ماده 23 - سازمان حمل و نقل و پایانه ها با توجه به موقعیت زمانی و مکانی، مسیرهای مشخصی را با هماهنگی وزارت کشور جهت ترانزیت جاده ای تعیین و نیروی انتظامی موظف است کنترل های لازم را به عمل آورد.
ماده 24 - هزینه اجرایی این قانون از محل درآمدهای حاصله موضوع این قانون تأمین می گردد.
ماده 25 - از تاریخ ابلاغ این قانون کلیه قوانین و مقررات مغایر با آن لغو می گردد.
ماده 26 - شرایط عمومی اظهار و انجام تشریفات گمرکی و اسنادی که باید ارائه گردد و سایر امور مربوطه با رعایت حداکثر تسهیلات در آیین نامه اجرایی این قانون که حداکثر ظرف مهلت سه ماه از تصویب این قانون توسط وزارتخانه های راه و ترابری، امور اقتصادی و دارایی و کشور تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید تعیین می گردد.
قانون فوق مشتمل بر بیست و شش ماده و چهار تبصره در جلسه روز سه شنبه بیست و دوم اسفند ماه یک هزار و سیصد و هفتاد و چهار مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 1374.12.27 به تأیید شورای نگهبان رسیده است.
رییس مجلس شورای اسلامی - علی اکبر ناطق نوری :

    
 

بسم اله الرحمن الرحیم

مقدمه

با عنایت الهی در سایه ی تجارب حاصل از سالهای سازندگی و آزمونهای متعددی که ملت شریف ایران و مسئولان دلسوز نظام در 28 سال گذشته کسب نموده اند، سیاستگذاران، دانشمندان، تجار و سایر دست اندرکاران مسایل تجارت خارجی به حد ی از آگاهی دست یافته اند که می توان نتیجه بارز آنرا در سند چشم انداز بیست ساله و برنامه چهارم توسعه اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی مشاهده نمود .

باپشتوانه این تجارب که به ویژه در مدت 13 سال اجرای قانون فعلی صادرات و واردات و آیین نامه اجرایی آن بدست آمده است و همچنین نتایج حاصل از اجرای لوایح بودجه سالانه و نیز قوانینی چون قانون تجمیع عوارض ،قانون امور گمرکی ، قانون جذب سرمایه گذاری های خارجی  و مصوبات مختلف دولت و نیز قانون برنامه پنجساله سوم و چهارم توسعه و پیشرفت های بدست آمده در بعد تحلیل علمی و تئوری  که در سایه رشد آموزش و پژوهش در این بخش بدست آمده است؛ همه باهم فرصتی را بدست داده اند تا بر اساس تکلیف بند «ل» ماده 33  قانون برنامه چهارم توسعه ،مبنی بر بازنگری اصلاح قانون مقررات صادرات و واردات را برای دستیابی به اهداف سند چشم انداز و فراهم آوردن زیر بنای قانونی لازم جهت الحاق به سازمان تجارت جهانی ؛ وزارت بازرگانی با محوریت اداره کل مقررات صادرات و واردات بازنگری و اصلاح قانون مقررات صادرات و واردات را در دستور کار خود قرار دهد.

برای بازنگری قانون از تجارب وضع قوانین صادرات و واردات از سال 1310 تا 1372(قانون فعلی)و قوانین واردات و صادرات بالغ بر 50 کشور جهان کمک گرفته شده است که البته برخی از آموخته های آنها بعلت نبود تجربه خاص در ایران به آزمون درقالب آیین نامه اجرایی این قانون سپرده شده است ؛مانند،اصل حفظ اطلاعات تجاری بازرگانان در مراجع مرتبط با صادرات و واردات که در قوانین اکثر کشور ها ذکر شده است یا ادغام قوانین تجارت دارو ،اسلحه و طلا و جواهر با قوانین مقررات صادرات وواردات که در برخی کشور ها صورت گرفته است،  از این جمله می باشند. مقررات سازمان تجارت جهانی در اغلب مسایل نظیر مشوق های صادراتی، ترتیبات منطقه ای ، وضع حقوق ورودی و اقدامات ضد دامپینگ به دقت مطالعه و مد نظر قرار گرفته است .

کار متمرکز برای بازنگری قانون مقررات صادرات و واردات(که در واقع از سال 1381 آغاز شده است) از تیر ماه سال 1385 آغاز و در دومرحله از حدود 25 دفتر و معاونت در حوزه وزارت بازرگانی و سازمان توسعه تجارت ایران و حدود 40 نهاد مرتبط با مسئله صادرات و واردات ، رایزنان بازرگانی و سازمانهای بازرگانی استانها نظر خواهی گردید . در مرحله دوم نیز برای استفاده از نظر عموم صاحبنظران و دست اندرکاران امر صادرات و واردات در پنج روزنامه کثیر الانتشار برای ارائه نظرات و پیشنهادات فراخوان عمومی گردید  که نتیجه این مراحل در جلسات کارشناسی اولیه جمع بندی و به شکل پیش نویس فعلی آماده ارائه به صاحبنظران جهت ارایه نظرات تکمیلی گردیده است .

در پایان یادآور می شود؛ ویژگی بارز این پیش نویس را می توان در نگاه آن به آینده و جایگزینی انتظارات عقلایی به جای انتظارات صرفا تطبیقی و جایگزینی دیدگاههای مبتنی بر استفاده از فرصتهای تجاری بین المللی به جای دیدگاههای بدبینانه و محافظه کارانه مشاهده نمود .

اداره کل مقررات صادرات و واردات

تعاریف

کالا: شکلی مادی است که دارای ارزش اقتصادی به لحاظ تولید، مصرف یا تجارت بوده و علاوه بر قیمت دارای ویژگی تفکیک پذیری و تخصیص پذیریمی باشد.

خدمات: گروه متنوعی از فعالیتهای اقتصادی است که به طور عمده کاربر و انسان محور می باشد و طیفی از مشاغل را از بخشهای اصلی دانش بر و تکنولوژی بالا تا حوزه های با مهارت پایین شامل می شود که مستقیماً با کالاهای صنعتی، کشاورزی و معدنی همراهی ندارند و همچنین به طور بارزی متشکل از ارزش افزوده موقت در قالب کار انسانی، مشاوره، مهارت مدیریتی، ارتباطات، آموزش، واسطه گری و نظایر آن می باشد.

بازرگان: شخصی حقیقی یا حقوقی است که دارای اهلیت ماده 211 قانون مدنی بوده و بر اساس مقررات جاری بازرگانی کشور مبادرت به امر صادرات و واردات کالا برای فروش و کسب درآمد می نماید.

پیمان ارزی: تعهد یا پیمانی است که بانک مرکزی رأساً یا از طریق بانکهای عامل از صادرکننده برای بازگرداندن ارز حاصل از صادرات یا معادل آن کالا به کشور از صادرکننده اخذ می نماید.

ثبت سفارش واردات کالا: مجوزی است که بر اساس آن ترخیص گمرکی کالای وارداتی امکان پذیر می شود.

ترخیص کالا: عملیاتی است که طی آن کالای وارداتی یا صادراتی و مدارک مربوطه توسط گمرکات بازبینی شده و پس از تطبیق با مقررات و اخذ مالیاتهای قانونی با صدور پروانه گمرکی اجازه کالا از گمرک داده می شود.

حقوق ورودی: وجوهی است که بعنوان مالیات به موجب ضابطه ای که توسط دولت تعیین می شود از کالاهایی که به طور قطعی به کشور وارد می شوند بوسیله گمرکات اخذ می گردد.

صادرات کالا: عبارت است از خروج کالا از قلمرو جغرافیایی جمهوری اسلامی ایران

صادرات خدمات: عبارت است از ارائه خدمات توسط اشخاص حقیقی و حقوقی مقیم ایران به اشخاص حقیقی و حقوقی خارج از کشور

واردات کالا: عبارت است از ورود کالا به قلمرو گمرکی جمهوری اسلامی ایران

واردات خدمات: عبارت است از ارائه خدمات توسط اشخاص حقیقی و حقوقی غیرمقیم ایران به اشخاص حقیقی و حقوقی مقیم ایران

صادرات موقت: عبارت است از خروج موقت کالا از قلمرو  گمرکی جمهوری اسلامی ایران به منظور نمایش، تعمیر، تکمیل یا تغییر شکل یا سایر مواردی که قانون امور گمرکی مشخص می کند.

واردات موقت: عبارت است از ورود کالا به داخل قلمرو گمرکی کشور به منظور تعمیر، فرآوری، تکمیل نمایش، تغییر شکل، صدور مجدد یا سایر مواردی که قانون مشخص می کند.

صدور مجدد: عبارت است از خروج عین کالای وارد شده به قلمرو گمرکی از آن قلمرو، بدون انجام تعمیر و تکمیل و یا تغییر شکل به مقصد و مبدأ اولیه یا کشور ثالث.

مبادله مرزی: عبارت است از صدور و ورود کالا در بازارچه های مرزی یا گمرکات مجاز، توسط ساکنان مناطق مرزی و تعاونی های مرزنشین دارای مجوز، پیله وران، ملوانان و کارکنان شناورهای دارای حداکثر 500 تن ظرفیت در حجم و نوع مشخص و در سقف تعیین شده توسط وزارت بازرگانی.

بازارچه مرزی: محوطه ای محصور واقع در نقاط مرزی است که مطابق با ضوابط تعیین شده توسط دولت، به صورت مستقل یا در قالب تفاهم نامه منعقد شده بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای همجوار جهت انجام مبادله مرزی تأسیس می شود.

پیله ور: عبارت است از شخص ساکن مناطق مرزی با حداقل سه سال سابقه سکونت مستمر که دارای کارت پیله وری صادره از سازمان بازرگانی استان و اهمیت مندرج در ماده (211) قانون مدنی است.

مقررات عمومی

ماده 1– کمیته دائمی مقررات صادرات و واردات متشکل از نمایندگان وزارت بازرگانی(سازمان توسعه تجارت ایران) ، وزارت صنایع و معادن ، وزارت جهاد کشاورزی ، وزارت امور اقتصادی و دارایی (گمرک ایران) ،بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، و اتاق بازرگانی وصنایع و معادن ایران، به موجب این قانون تشکیل میگردد و  وظایف مرتبط را با امور زیر بر عهده خواهد داشت:

1- لایحه مقررات صادرات و واردات ، لوایح موردی برای انجام اصلاحات و تغییرات لازم در آن

2- لایحه برای لغو انحصارات در تجارت خارجی که مانع رشد تولید وتجارت است .

3- آیین نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات ، اصلاحات و تغییرات موردی روی آیین نامه اجرایی این قانون.

4- اصلاحات و تغییرات مندرجات جدول تعرفه گمرکی ضمیمه مقررات صادرات و واردات.

5- تایید موافقت نامه های تجاری منطقه ای موضوع ماده41 این قانون

6- تهیه طرح و پیش نویس لوایح قانونی، تصویب نامه های هیات وزیران، شورای اقتصاد، و کمیسیون اقتصاد دولت در رابطه با مقررات صادرات و واردات.

7- بررسی و اظهار نظر و اقدام روی پیشنهادهای مربوط به مقررات صادرات و واردات

تبصره 1- کمیته موضوع این ماده در وزارت بازرگانی و به ریاست معاون وزیر بازرگانی در توسعه روابط اقتصادی و بازرگانی خارجی ، تشکیل می گردد و دبیر خانه آن در وزارت بازرگانی(سازمان توسعه تجارت ) مستقر خواهد بود ونظر کمیته از آن طریق به مراجع ذیربط ارسال خواهد شد.

تبصره 2 – در مواردی که وزارتخانه های دیگری یا اتاق تعاون در ارتباط با موضوع باشند ، نماینده وزارتخانه ذیربط یا اتاق تعاون با حق رای به جلسه دعوت خواهد شد.

ماده 2– از تاریخ تصویب این قانون کلیه قوانین قبلی مقررات صادرات و واردات و سایرقوانین خاص و عام مغایر با مفاد این قانون ، لغو می گردند.

ماده3 – نظارت بر اجرای مقررات صادرات و واردات در دستگاههای مرتبط و مسئولیت حسن اجرای این قانون و آیین نامه های مربوط بر عهده وزارت بازرگانی می باشد.

ماده  4- کالاهای صادراتی و وارداتی به سه گروه تقسیم می شوند:

1- کالای مجاز کالایی است که صدور یا ورود آنها با رعایت ضوابط نیاز به کسب مجوز موردی ندارد.

2- کالای مشروط کالایی است که صدور یا ورود آن با کسب مجوز امکان پذیر است.

3 - کالای ممنوع کالایی است که صدور یا ورود آن به موجب شرع مقدس اسلام (به اعتبار خرید یا فروش یا مصرف) و یا به موجب قانون ممنوع گردیده است.

ماده5- وضع هرگونه موانع غیرتعرفه ای غیر فنی بر صادرات و واردات کالا با رعایت ممنوعیت های شرعی و قانونی ممنوع است.

ماده6- وزارت بازرگانی موظف است، ظرف مدت شش ماه بعد از تصویب این قانون، آیین نامه اجرایی آنرا تهیه و به هیأت دولت ارائه نماید.

ماده7- صادرات و واردات کلیه کالاها به جز نفت خام، بنزین، گازوئیل، نفت سفید، مازوت و گاز طبیعی بر اساس این قانون و مقررات ناشی از آن صورت خواهد گرفت و عبارت کالاهای غیرنفتی مشمول کلیه اقلام به جز موارد شش گانه فوق می باشد.

تبصره- صادرات طلا و جواهر نیز با رعایت مقررات مربوطه در چارچوب این قانون خواهد بود.

ماده8- مبادرت به امر صادرات و واردات کالا به صورت تجاری مستلزم داشتن کارت بازرگانی است که توسط اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران صادر و به تأیید وزارت بازرگانی می رسد و مدت اعتبار آن حداکثر 5 سال پس از صدور یا تمدید خواهد بود. دارندگان کارت باید از تجربه کاری و دانش تجاری و در صورت لزوم فنی، امکانات مالی و حسن سابقه تجاری برخوردار باشند.

تبصره 1- مرجع رسیدگی و اظهارنظر قطعی هنگام بروز اختلاف بین متقاضی کارت و اتاق، وزارت بازرگانی می باشند.

تبصره 2-  ملاک تجاری بودن کالا و نیز نحوه صدور، تمدید و ابطال کارت بازرگانی مطابق آیین نامه اجرایی خواهد بود که به تصویب هیأت وزیران می رسد.

تبصره 3- شرکتهای تعاونی اعم از مرزنشین و سایرین کارت بازرگانی خود را از اتاق تعاون دریافت خواهند نمود.

ماده 9– در صورت لزوم انجام تغییرات در آیین نامه اجرایی این قانون و جداول کالایی مربوطه باید مراتب تا پایان بهمن ماه هر سال به تصویب هیأت دولت رسیده و از اول فروردین سال بعد به اجرا گذاشته شود.

ماده 10– وزارت بازرگانی مکلف است؛ شرایط صدور و ورود مورد نیاز را بر اساس تعاریف ارائه شده و مفاد این قانون تعیین و به تصویب دولت برساند .

ماده 11- درخواست هرنوع مدارک و اسناد از صادرکنندگان و واردکنندگان توسط نهادها و مراجع باید در محدوده مسایل مرتبط با تشریفات گمرکی بوده و دارای استناد قانونی باشد.

ماده 12– شرط داشتن کارت بازرگانی از شرایط اشتغال به کار حق العمل کاری گمرکی در گمرک، موضوع ماده 377 آیین نامه اجرایی قانون امورگمرکی مصوب 20/1/1351 کمیسیون دارایی مجلس ، حذف می گردد .

ماده 13-  دولت مکلف است در آیین نامه اجرایی تدابیر لازم را برای رعایت حقوق مکتسب برای صادرکنندگان و وارد کنندگان [دست اندر کاران تجارت خارجی] اتخاذ نماید .

ماده 14–  هرگونه فعالیت تجاری صادراتی و وارداتی و خرید و فروش مرتبط با آنها توسط نهادهای دولتی ، شرکتهای وابسته به دولت و نهادهایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است ،همچنین مشمولان ماده 4  قانون محاسبات عمومی کشور مصوب(1/6/1366)که فعالیت بازرگانی جزءوظایف قانونی آنها نیست؛ممنوع می باشد.

ماده 15-  وزارت امور خارجه موظف است؛ برای اتباع خارجی که به منظور مذاکرات اقتصادی و بازرگانی به ایران سفر می کنند، ظرف 48 ساعت بعد از درخواست، روادید 5روزه در فرودگاههای بین المللی و مبادی ورودی تعیین شده کشور، صادر نماید . خارجیانی که به دعوت سازمان توسعه تجارت ایران ، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن و اتاق تعاون جهت مذاکره تجاری به ایران سفر می کنند ، از لحاظ سرعت در کار صدور روادید در اولویت خواهند بود .

ماده 16-  کلیه بخشنامه های مرتبط با صادرات و واردات منحصراً از طریق وزارت بازرگانی صادر خواهد شد و بخشنامه های صادره از سایر کانال ها فاقد اعتبار قانونی می باشند.

تبصره- بخشنامه هایی که به موجب مفاد این قانون توسط وزارت بازرگانی صادر می شوند 10 روز پس از صدور لازم الاجرا می باشند مگر آنکه در بخشنامه ترتیب دیگری اتخاذ شده باشد.

ماده 17- وزارتخانه ها و سازمانهای مسئول صدور گواهی بهداشت انسانی ، دامی و نباتی همچنین گواهی استاندارد و نظایر آن که برای ورود و صدور کالااخذ آنها ضرورت دارد ولی به عنوان مجوز ورود یا صدور تلقی نمی شوند ؛ موظف هستند، بدون در نظر گرفتن موافقت یا مخالفت خود با ورود و صدور کالای مورد تقاضا ، نسبت به صدور گواهی اقدام نمایند.

تبصره: عدم ارائه گواهی بهداشتی ،فنی و ایمنی توسط مرجع مربوطه دلیلی برای ترخیص کالا بدون گواهی مذکور نمی باشد.

صادرات

ماده 18– صادرات خدمات عبارت است از ارائه خدمات توسط اتباع مقیم کشور به افراد غیرمقیم و مشمول کلیه مزایای متعلق به صادرات کالا می گردد.شمول عبارت صادرات خدمات و تشخیص و نیز نرخ گذاری آن توسط کمیته ای مرکب  از بانک مرکزی، سازمان توسعه تجارت، وزارت اقتصاد و دارایی، اتاقهای بازرگانی و صنایع و معادن و تعاون و تشکل خدماتی مربوطه حسب مورد تعیین خواهد شد.

تبصره- سواپ و صادرات مجدد کالا صدور خدمات تلقی می گردد و ارزش آن معادل تفاوت قیمت کالای صادراتی از وارداتی می باشد.

ماده19 – صادرات کالاهای مورد نیاز در اجرای صادرات خدمات فنی و مهندسی و پروژه های مرتبط از داخل کشور آزاد است و مشمول محدودیت های صدور نخواهد گردید.

تبصره- عودت اینگونه اقلام پس از اتمام پروژه های صادراتی بدون ثبت سفارش و پرداخت سود بازرگانی طبق ضوابطی که هیأت وزیران تعیین می نماید، مجازمی باشد.

ماده20 – واردات قبل از صادرات مواد و کالاهای مورد مصرف مستقیم در تولید، تکمیل، آماده سازی و بسته بندی کالاهای صادراتی ، مشروط بر اینکه در ترکیب کالای نهایی ممزوج و  قابل خروج از کشور باشد؛ به صورت ورود موقت با ارائه تعهد یا سفته معتبر به گمرک از پرداخت کلیه وجوه متعلقه به واردات، جز آنچه که جنبه هزینه و کارمزد دارد، معاف است.

تبصره 1- چنانچه کالای ساخته شده از مواد و کالاهای وارداتی موضوع این ماده ظرف مهلت تعیین شده صادر نشود، قاچاق تلقی می شود و گمرک موظف است، واردکننده را جهت استیفای حقوق دولت تحت تعقیب قرار دهد.

تبصره 2- کالاهای موضوع این ماده از کسب مجوزهای مقرر در جدول مقررات صادرات و واردات معاف می باشد.

تبصره 3- کالاهای صادراتی از محل اینگونه اقلام از ارائه هرگونه مجوز معاف می باشد.

ماده21 - مابه التفاوت اخذ شده توسط سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان و کلیه وجوه دریافتی گمرک، به استثنای آنچه که جنبه هزینه و کارمزد دارد، در رابطه با کالاها، مواد، اجزاء و قطعات خارجی مورد مصرف در ساخت، تکمیل، آماده سازی و بسته بندی کالاهای صادراتی براساس دستورالعملی که در آیین نامه مشخص می شود، به صادرکننده مسترد خواهد شد.

تبصره- کالاهای صادراتی که عیناً و بدون تغییر شکل صادر می گردند، مشمول تسهیلات این ماده می باشند و شرایط، محدود زمانی و سایر ضوابط موردنظر در آیین نامه اجرایی مشخص می شود.

ماده22- تنظیم بازار داخلی موجب ممنوعیت صدور نمی گردد و صدور کلیه کالاها و خدمات به جز موارد ذیل مجاز خواهد بود:

الف- اشیاء عتیقه و میراث فرهنگی.

ب- اقلام دامی یا نباتی که جنبه حفظ ذخایر ژنتیک یا حفاظت محیط زیست داشته باشند.

ج- صادرات کالاهایی که دولت برای تأمین آنها مستقیماً یارانه پرداخت می کند.

د- اقلامی که به واسطه قوانین مصوب داخلی یا کنوانسیونهای بین المللی که ایران آنها را امضا نموده است و مشمول مقررات خاص صادرات و واردات می باشند؛ نظیر مواد مخدر و داروهای روانگردان، مواد سمی، سلاحهای شیمیایی، مواد پرتوزا و سایر موارد مشابه

تبصره 1- صادرات کالایی که دولت برای آن مستقیماً یارانه پرداخت می کند، موکول به عودت یارانه پرداخت شده به خزانه یا اخذ مجوز خاص دولت می باشد.

تبصره 2- تعیین فهرست اقلام ژنتیکی یا حفاظت محیط زیست موضوع این ماده توسط کمیته ای مرکب از نمایندگان سازمان توسعه تجارت، سازمان حفظ نباتات، سازمان دامپزشکی، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان جنگلها و مراتع و آبخیزداری و نمایندگانی از دانشکده های کشاورزی و دامپزشکی و محیط زیست انجام خواهد شد.

تبصره3 - ضوابط تشخیص اشیاء عتیقه و کالاهای میراث فرهنگی توسط سازمان میراث فرهنگی تعیین و از طریق وزارت بازرگانی به مراجع ذیربط اعلام خواهد گردید.

ماده 23– صادرات کالا و خدمات از سپردن هرگونه پیمان ارزی معاف خواهد بود؛ مگر،در مواردی که به تشخیص هیأت وزیران صادرات کالایی خاص بعنوانوسیله ای جهت فرار سرمایه و خروج ارز از کشور تلقی شود که در آن صورت دولت می تواند، صدور آنرا موکول به سپردن پیمان ارزی نزد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نماید.

تبصره- تعیین ارزش کالا برای سپردن پیمان ارزی به عهده کمیته ای مرکب از وزارت بازرگانی، گمرک ایران، بانک مرکزی و اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران خواهد بود.

ماده24– تعیین ارزش کالاهای صادراتی به موجب مواد مربوطه در قانون امور گمرکی تعیین خواهد شد؛ مگر،در مواردی که به موجب ماده 23 موکول به اخذ پیمان ارزی باشد.

ماده25- جلوگیری ازخروج صادرکنندگان و صدور کالای صادراتی برای استیفای مطالبات نهاد های دولتی ، بانکها وسایر موسسات دولتی ،تنها با حکم مراجع قضایی امکان پذیر می باشد.

ماده 26– دولت موظف است؛ سالیانه با درنظر گرفتن محدودیتهای پولی کشور و جهت جلوگیری از ناهماهنگی بین دستگاهها سقف اعتبارات بانکی و بیمه ای صادراتی را بر حسب بازارهای هدف، تعیین و اعلام نماید.

ماده27 –  به منظور فراهم آوردن امکان حمل به موقع ، انتخاب  مناسبترین مسیر ممکن ، انتخاب وسیله حمل مناسب و مقرون به صرفه نمودن هزینه حمل کالاهای صادراتی، صادرکنندگان در استفاده از ناوگان حمل ونقل داخلی یاخارجی مخیر خواهند بود.

ماده 28 – برای استفاده از فرصتهای تجاری که برای کالاهای ایرانی پیش می آید و نیز جهت جلوگیری از مشکلات ناشی از مغایرت استاندارد های داخلی با استانداردهای بازار های هدف صدور کالاهای صادراتی از هرنوع استاندارد اجباری بجز گواهی های مرسوم در تجارت بین الملل و استاندارد های مورد درخواست خریداران معاف خواهد بود ولی برای پایداری محصولات ایرانی در بازار های هدف وزارت بازرگانی می تواند ؛ فهرست کالاهایی که صدور آنها نیازمند دارا بودن نشان تجاری و یا استاندارد اجباری می باشد، تعیین و اعلام نماید .

تبصره: صدور کلیه کالاهایی که به موجب قوانین داخلی یا کنوانسیون ها و موافقت نامه هایی که ایران آنها را پذیرفته است ،عرضه آنها مستلزم داشتن نام تجاری ویا رعایت ضوابط ایمنی و فنی به خصوص می باشد مستلزم رعایت مقررات مربوطه می باشد .

ماده29- شبکه بانکی کشور در چارچوب بودجه سنواتی مکلف است ؛ در برابر اعتبارات اسنادی غیر قابل برگشتی صادراتی که از طریق بانکهای معتبر بین المللی مورد تایید بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به نفع صادرکنندگان ایرانی کالا و خدمات گشایش شده باشد، حداقل 80 درصد ارزش اعتبار اسنادی ، تسهیلات اعتباری ارزان قیمت ارزی و ریالی ،در اختیار ذینفع قرار دهد. شورای پول و اعتبار موظف است ؛ ظرف 3 ماه پس از تصویب این قانون دستور العمل مربوط به این ماده را تهیه و به تصویب رسانده و ابلاغ نماید.

تبصره: قرارداد های صادراتی که دارای پوشش بیمه ای معتبر می باشند نیز مشمول تسهیلات این ماده خواهند بود.

ماده30- به منظور تسهیل خرید کالای ایرانی توسط خریداران خارجی ، در آن دسته از بازار های هدف که زمینه مستعدی برای جذب کالاهای ایرانی دارد؛ بانک مرکزی در چارچوب بودجه سنواتی موظف است؛ بر اساس گزارش کارشناسی سازمان توسعه تجارت ایران نسبت به برقراری تسهیلات ارزی در قالب اعتبار خریدار ، فروشنده و نیاز ارزی سرمایه درگردش اقدام نماید .

ماده31- دولت مکلف است ؛ در بودجه سنواتی اعتبار لازم را برای تشویق و توسعه صادرات تدارک ببیند. اعتبارات فوق باید به نحوی تخصیص یابند که حدالامکان از پرداخت مستقیم وجه به صادر کنندگان خودداری شود و به جای آن زیر بنا های لازم برای توسعه صادرات تحکیم گردد.

تبصره 1- بخشی از اعتبارات صادراتی برای جبران زیان صادرکنندگان ناشی از عدم عضویت ایران در پیمان های عمومی بین المللی (نظیر سازمان تجارت جهانی) و نیز ریسک های سیاسی و ضرر و زیان ناشی از تغییر نرخ ارز ،که به واسطه تغییرات قابل توجه در درآمد های ارزی کشور حاصل می شود؛ پرداخت خواهد شد.

تبصره 2- دولت باید سالانه حداقل 15 درصد بودجه مشوق های صادراتی را به امر تحقیقات مرتبط با امور صادرات و اقتصاد بین الملل اختصاص دهد.

واردات

ماده32 – ورود کالای مستعمل به کشور ممنوع است و موارد استثنا در آیین نامه اجرایی مشخص خواهد شد.

ماده33– دولت می تواند، قبل از ثبت سفارش نسبت به بررسی قیمت کالاهای وارداتی حسب ضرورت اقدام نماید. چگونگی اجرای این ماده در آیین نامه اجرایی مشخص خواهد شد.

تبصره- کالاهای مستعمل موضوع ماده 32 بر مبنای قیمت کالای نو مشابه قیمت گذاری شد.

ماده34- واردات کلیه کالا توسط کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی و موسسات دولتی و موسساتی  که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است، موکول به پرداخت حقوق ورودی (حقوق گمرکی + سود بازرگانی) می باشد و معافیت از آن تنها در موارد ذیل مجاز خواهد بود:

1- معافیتهای موضوع تبصره (1) ماده 6 و ماده 8 قانون ساماندهی مبادلات مرزی مصوب 1384 .

2- معافیتهای موضوع ماده (6) و بندهای (1) و (2)، (4) تا (9) (12) تا (19) ماده (37) قانون امور گمرکی مصوب 1350.

3- معافیت گمرکی لوازم امدادی، اهدایی به جمعیت هلال احمر، کمیته امداد امام خمینی بهزیستی و اقلام عمده دفاعی کشور موضوع تبصره (4) ماده (2) و کالاهای موضوع تبصره (4) ماده (2) قانون اصلاح موادی ا ز قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و چگونگی برقراری و  وصول عوارض و سایر.

4- اقلام اصلی دفاعی و انتظامی کشور طبق فهرستی که به تصویب هیئت وزیران می رسد و توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و سایر نیرو های مسلح رسمی وارد می شوند.

5- ماشین آلات خطوط تولید و لوازم یدکی آنها در صورتی که به تایید

وزارتخانه تولیدی زیربط فاقد تولید داخلی باشد.

ماده35- برای جلوگیری از تخصیصهای ناکارآمد در صنعت و سرمایه گذاری؛ و توسعه صادرات و تجارت کشور دولت مکلف است؛ نسبت به یکسان سازی حقوق ورودی برای کلیه کالاها و جایگزین نمودن مکانیزم نرخ ارز جهت ایجاد توازن رقابتی برای بنگاههای ایرانی و تنظیم تراز تجاری، به جز موارد زیر،اقدام نماید:

1- دامپینگ کالای وارداتی

2- بحران زده بودن صنایع به دلایل خاص بحرانهای اقتصادی و سیاسی

3- صنایع نوزاد

4- حمایت از انتقال تکنولوژی

5- حمایت از جذب سرمایه گذاری خارجی

6- موافقت نامه های ترجیحات و تخفیفات تعرفه ای

7- تنظیم تراز بازرگانی در صورتی که به علت محدودیتهای شدید ارزی امکان شناورسازی ارز موجود نباشد.

8- تنظیم بازار داخلی

تبصره 1 - تنها صنایع نوزادی که پس از کسب موافقت کمیسیون موضوع ماده ی یک این قانون احداث می شوند مشمول حمایت موضوع این ماده خواهند بود.

تبصره 2 - تعریف و نحوه اقدام در هر کدام از شرایط بالا در آیین نامه اجرایی مشخص خواهد شد.

تبصره 3- تغییرات فوق بصورت موقت برقرار گردیده و بعد از رفع ضرورت باید به حد توازن اولیه بازگردانده شود.

تبصره 4- حقوق ورودی مبنا در حدی تعیین خواهد گردید که قیمتهای داخلی در سطح عمده فروش تفاوت فاحشی با قیمتهای بین المللی نداشته و با انحراف سرمایه گذاری ها باعث اخلال در مزیت رقابتی کشور در صادرات نگردد.

ماده36– در مواردی که برای کالاهای وارداتی استاندارد اجباری یا شرایط بهداشتی و قرنطینه گیاهی و دامی تعیین و از طریق وزارت بازرگانی اعلام می شود و همچنین در مورد سایر استانداردها و ضوابط موجود در این قانون، واردکنندگان موظف هستند؛ استانداردها و ضوابط موردنظر را در قراردادهای خرید و اوراق ثبت سفارش کالا جهت الزام فروشنده به ارسال کالا طبق استانداردها و ضوابط تعیین شده قید نمایند، همچنین در اوراق مذکور ارائه برگ بازرسی کالا مبنی بر تأیید رعایت استانداردها و ضوابط مذکور را به شرط پرداخت وجه قرار دهند. وزارت بازرگانی و بانک و گمرک حسب مورد موظفند از ثبت آماری و صدور مجوز ورود و ثبت سفارش و ترخیص کالاهای وارداتی مشمول استانداردها و ضوابط مذکور که نکات بالا در پیش فاکتور و سایر اوراق ثبت سفارش آنها رعایت نشده باشد، خودداری نمایند.

تبصره - در صورتی که کالای وارداتی فاقد استاندارد ها و ضوابط ایمنی ، بهداشتی و فنی تشخیص داده شود گمرک ایران مکلف است نسبت به عودت کالا به مبدا به هزینه وارد کننده یا انهدام آن اقدام نماید و فروش این قبیل کالاها در بازار داخلی به عنوان اموال متروکه ممنوع می باشد .

ماده37– فهرست کالایی که واردات آنها مستلزم ایجاد و ثبت نمایندگی خدمات پس از فروش در کشور می باشد؛ توسط وزارت بازرگانی تهیه و اعلام خواهد شد. بدیهی است؛ واردات اینگونه کالاها تنها پس از گواهی ثبت نمایندگی میسر خواهد بود. دولت باید درآیین نامه مربوطه ترتیبی اتخاذ نماید که نماینده حداقل در دوره مشخصی دوام خدمات داشته باشد.

ماده38 – واردات کالا توسط کلیه اشخاص اعم از حقیقی، حقوقی و دولتی و آنهایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است، در حجم تجاری موکول به گشایش اعتبار اسنادی خواهد بود موارد استثنا شامل موارد زیر خواهد بود:

1- نمونه های تجاری

2- کاتالوگ، نقشه، CD و فلاپی حاوی اطلاعات و مدارک فنی و ماکت که فاقد ارزش تجاری مستقل می باشند.

3- واردات از محل سرمایه گذاری خارجی که مجوزهای لازم برای آن اخذ شده است.

4- واردات جایگزین برای محموله هایی که به دلایلی فاقد کیفیت یا خصوصیت موردنظر می باشد.

5- کسری محموله ها.

6- واردات خانوارهای مرزنشین از طریق بازارچه های مرزی در سقف ارزش تعیین شده توسط دولت.

7- واردات توسط مسافرین در سقف ارزشی تعیین شده توسط دولت.

8- کالاهایی که برای عرضه در نمایشگاههایی که در جمهوری اسلامی ایران وارد می شوند بر اساس مجوزی که توسط شرکت نمایشگاههای بین المللی ایران صادر می شود.

ماده 39– واردات کالا توسط کلیه افراد اعم از خصوصی، دولتی ، تعاونی و آنهایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است ، مستلزم ثبت سفارش نزد وزارت بازرگانی می باشد.

ماده 40– دولت موظف است ، دریافتی های گمرکی و تشریفات ثبت سفارش و ترخیص کالای وارداتی را به نحوی تعدیل، تسهیل و تنظیم نماید که واردات از مجاری غیر رسمی ، همچنین تخلفات مرتبط ، به حداقل قابل قبولی کاهش یابد .

مختلف

ماده41– دولت می تواند؛ در چارچوب راهبرد تجاری کشور اقدام به انعقاد موافقت نامه های ترجیحی یا آزاد تجارت و یا اتحادیه گمرکی به صورت دو یا چندجانبه نماید؛ این موافقت نامه ها به صورت زیر تعریف می گردند:

موافقت نامه منطقه ای ترجیحی تجارت- موافقت نامه ای است که طبق آن طرفهای متعاهد، کلیه موانع غیرتعرفه ای غیرفنی را بین خود حذف نموده و موانع تعرفه ای را برای فهرست توافق شده ای از کالاها کاهش می دهند.

موافقت نامه منطقه ای آزاد تجارت- موافقت نامه ای که طبق آن طرفهای متعاهد کلیه موانع غیرتعرفه ای غیرفنی را بین خود حذف نموده و موانع تعرفه ای را برای کلیه کالاها حذف نموده یا تا سقف مورد توافقی کاهش می دهند.

موافقت نامه اتحادیه گمرکی- موافقتنامه ای است که بر اساس آن طرف های متعاهد ضمن حذف موانع غیرتعرفه ای و غیرفنی و نیز حذف یا کاهش موانع تعرفه ای بین خود به یک سقف توافق شده، سیاست گمرکی مشترکی را در برابر کالاهای تولید شده در خارج از محدوده جغرافیایی موافقت نامه اعمال می نمایند.

تبصره-  جهت بررسی موافقت نامه های موضوع این ماده کمیته ای با هماهنگی  کمیسون ماده یک این قانون با شرکت نمایندگان وزارت امور خارجه ، وزارت بازرگانی ،یک نفر ازنمایندگان مجلس شورای اسلامی ، وزارت صنایع و معادن و وزارت کشاورزی، و وزارت امور اقتصادی و دارایی تشکیل خواهد گردید که دبیر خانه آن در سازمان توسعه تجارت ایران  مستقر خواهد بود.

ماده 42: مسافری که وارد کشور می شود، علاوه بر وسایل شخصی می تواند تا سقف مصوب هیأت وزیران با معافیت از حقوق ورودی کالا وارد نماید، ترخیص کالاهای موضوع این ماده به شرط غیرتجاری بودن آن بلامانع است.

تبصره 1- فهرست کالای همراه مسافر توسط وزارت بازرگانی تهیه و اعلام می گردد.

تبصره 2- دولت می تواند بنابه اقتضاء، مقررات ویژه ای را برای کالای همراه مسافران وارده از مناطق آزاد در آیین نامه این قانون وضع نماید.

تبصره 3- وزارت بازرگانی می تواند؛ برای مسافران وارده از مبادی مختلف فهرستهای مجزا و سقف ارزش متفاوتی ارائه نماید.

تبصره 4- تجمیع کالای همراه مسافر قبل یا بعد از ترخیص از گمرک حسب تشخیص وزارت بازرگانی مشمول تسهیلات موضوع کالای همراه مسافر نخواهد بود.

ماده43- مسافری که از کشور خارج می شود (اعم از اتباع ایرانی و غیرایرانی) علاوه بر وسایل شخصی خود، می توان مصنوعات و محصولات داخلی را بدون سقف به شرط اینکه جنبه تجاری پیدا نکند و کالاهای خارجی را تا سقف ارزشی که توسط دولت تعیین می شود، از کشور خارج نماید.

ماده44– هرگاه کالایی که تولید داخلی مشابه دارد با قیمت نازل، نامتناسب ، یا با تسهیلات غیرعادی، در ایران عرضه شود و این نحوه عرضه با تشخیص وزارت بازرگانی یا کمیسیون موضوع ماده45 این قانون دامپینگ تلقی شود،وزارت بازرگانی می تواند؛ نسبت به برقراری حقوق گمرکی ویژه یا اعمال محدودیت برای آن کالا از آن مبدأ اقدام نماید:

1- یارانه صادراتی به کالای موردنظر در مبدأ پرداخت گردد.

2- یارانه مستقیم برای دریافت وام بانکی، نهاده ها ومواداولیه مورد مصرف در تولید آن کالا پرداخت گردد؛ البته، یارانه هایی که جنبه عام داشته باشد، مشمول این بند نخواهد بود (یعنی به کلیه کالاهای کشور مبدأ اعطا شود).

3- مداوم بودن جریان قیمت شکنی یعنی اگر در یک محموله بخصوص یا محدوده زمانی کوتاه، به دلایل خاص تجاری نظیر عدم امکان عودت کالا یا نظایر آن، قیمت به زیر هزینه تولید ارائه شود، دامپینگ نخواهد بود، بسته به شرایط، مدت زمان فروش زیرقیمت برای احراز دامپینگ حداکثر 2 سال و تعداد و حجم محموله ها، حداکثر معادل 50 درصد واردات سالانه یا بازار داخلی، به تشخیص کمیته موضوع ماده45 خواهد بود.

4- وقوع ضرر برای تولیدکننده داخلی شرط لازم برای احراز دامپینگ است و اگر ضرری به وقوع نپیوندند، موضوع تنها رقابت قیمتی معمولی است که در بازارها قابل پیش بینی است.

5- زیان ناشی از دامپینگ و نیز تفاوت قیمت از هزینه تمام شده باید معنی دار و قابل توجه بوده و حداقل 3% تفاوت بین قیمت فروش و هزینه تمام شده یا ضرر برای تولید کنندگان مربوطه را منجر می گردد.

6- استفاده از نیروی کار برده، و عدم رعایت ضوابط و معیارهای بین المللی کار نظیر بیمه تأمین اجتماعی، ساعات کار و نظایر آن و نیز عدم لحاظ هزینه منابع طبیعی نظیر زمین و مواد معدنی در قیمت تمام شده از دلایل وقوع دامپینگ می باشد.

ماده45– برای رسیدگی به دعاوی مربوط به انحصار در تجارت خارجی، دامپینگ و سایر دعاوی مرتبط با تجارت خارجی که در این قانون مشخص می شود؛ کار گروهی مرکب از اعضای زیر به ریاست وزارت بازرگانی تشکیل خواهد گردید:

1- یک نفر متخصص امور حقوقی به نمایندگی از قوه قضائیه

2- یک نفر متخصص دراقتصاد وبازرگانی به نمایندگی از وزارت بازرگانی

3- یک نفر متخصص امور گمرکی به نمایندگی از گمرک ایران

4- یک نفر نماینده اتاق تعاون یا اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران (حسب مورد)

5- یک نفر متخصص اقتصادی به نمایندگی وزارت اقتصادی و دارایی

6- یک نفر نماینده وزارتخانه تولیدی یا خدماتی ذیربط حسب مورد

7- یک نفر نماینده وزارت امور خارجه

8- یک نفر متخصص مسایل حسابداری و حسابرسی به نمایندگی از سازمان حسابرسی .

9- یک نفر نماینده تشکل تولیدی یا تجاری مرتبط با صلاحدید اعضای فوق الذکر.

ماده46 - تبعیض قیمت که توسط تولیدکنندگان برای بازارهای مختلف اعمال می شود جزو مصادیق دامپینگ نمی باشد ولی اگر با ارائه قیمتهای بالاتر از قیمت متداول بین المللی موجب اضرار مصرف کنندگان گردد؛ وزارت بازرگانی می تواند، اقدام به کنترل مناسب نماید.

ماده47-  هرگاه کشوری بر تمام یا برخی از کالاهای تجاری ایران اعمال تحریم یا تبعیض نماید، دولت می تواند؛ اقدام به اعمال تحریم یا تبعیض متقابل بر کالاهای تجاری کشور مذکور نماید.

ماده 48– به دولت اجازه داده می شود؛ بر اساس مصالح امنیت ملی و سیاست خارجی کشور و نیز راهبردهای بازرگانی و اقتصادی کشور صادرات و واردات تمام یا بخشی از کالاها را با کشور یا شرکت خارجی بخصوصی تحریم نموده یا بر علیه آن تبعیض اعمال نماید.

تبصره- هرگونه معامله با اشخاص حقیقی و حقوقی تابع رژیم اشغالگر قدس ممنوع می باشد.

ماده49-  به منظور ایجاد امکان ارائه خدمات و تامین تجهیزات مورد نیاز ناوگان تجاری دریایی و هوایی خارجی و داخلی در فرودگاهها و بنادر کشور در سطح قابل قبول نسبت به سایر کشور ها ، مقرر می گردد؛ دولت اماکن ویژه ای را برای نگهداری امانی کالای مورد نیاز برای ارائه خدمات و تامین تجهیزات ناوگان مذکور اختصاص دهد.

تبصره1 – ترانزیت کالای موضوع این ماده با رعایت مقررات مربوط به ترانزیت مجاز خواهد بود .

تبصره2 – اینگونه کالاها از شمول پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض ، به استثنای آنچه جنبه هزینه و کارمزد دارد ، معاف است .

ماده50– انعقاد قراردادهای بیع متقابل توسط اتباع حقیقی و حقوقی ایران با اتباع سایر کشور ها در چارچوب مقررات عمومی صادرات و واردات وجذب سرمایه گذاری خارجی و سایر مقررات مرتبط کشور مجاز است و دولت باید ترتیب ثبت اینگونه قراردادها را در آیین نامه اجرایی تعیین نماید . قرارداد هایی که به ترتیب مقرر ، توسط دولت به ثبت برسد ، ورود و صدور کالای موضوع آنها از لحاظ شرایط صدور و ورود، مشمول محدودیتهایی که بعداً ایجاد می شود، نخواهد بود .

ماده 51– کالای عبوری ترانزیتی از قلمرو گمرکی کشور مشمول مقررا ت ثبت سفارش و پرداخت حقوق ورودی و سایر دریافتی هایی که جنبه هزینه و کارمزد ندارد، نخواهد بود ولی رعایت مقررات بهداشتی ، قرنطینه ای ، ایمنی و زیست محیطی برای آنها الزامی است.

ماده52- به دولت اختیار داده می شود ؛ در هریک از مناطق مرزی که ایجاد بازارچه های مرزی را مفید تشخیص می دهد؛ با رعایت اولویت نظیر استعداد محلی، ضرورت اشتغال و توسعه روابط تجاری با کشور همسایه نسبت به ایجاد آن اقدام نماید.

ماده53 - مبادلات مرزی در گمرکات مجاز یا بازارچه های مرزی با حضور نماینده گمرک و وزارت بازرگانی با طی تشریفات ترخیص کالای مجاز برای مبادلات مرزی صورت می گیرد.

ماده 54- ارزش کل کالاهای قابل مبادله در مناطق مرزی تعیین شده موضوع این قانون، متناسب با وضعیت اجتماعی، اقتصادی و تعداد ساکنان مرزنشین محدوده های مرزی، توسط دولت تعیین خواهد شد. این میزان برای کل کشور هر ساله معادل سه درصد (3%) کل واردات کشور به مأخذ سال قبل تعیین می گردد که باید در مقابل سه درصد (3%) صادرات کالاهای غیرنفتی به مأخذ سال قبل انجام می گیرد.

تبصره 1- واردات در مقابل صادرات در مناطق مرزی مشمول سقف تعیین شده برای همان مرز می گردد.

تبصره 2- برای پوشش تفاوت بین رقم سه درصد واردات و سه درصد صادرات غیرنفتی دولت موظف است، نسبت به تدارک امکانات بانکی برای ارائه اعتبارات اسنادی دربازارچه های مرزی اقدام نماید.

تبصره 3- وزارت بازرگانی می تواند جهت توسعه صادرات در مناطق مرزی، برای کالاهای صادراتی که تشریفات گمرکی را طی کرده باشند، مشوق های لازم از جمله جایزه صادراتی وضع نماید.

ماده55- کالاهای قابل ورود توسط خانوارهای مرزنشین یا شرکتهای تعاونی آنها و کارکنان شناورها و ملوانان که برای مصارف شخصی وارد می شوند با تصویب هیأت وزیران در مورد ارزاق عمومی از سی درصد (30%) تاصد درصد(100%) و در مورد لوازم خانگی حداکثر تا معادل پنجاه درصد (50%) و ابزارآلات صنعتی و کشاورزی و مواد اولیه (که با توجه به نیاز کسب و کار هر منطقه مرزی توسط دولت تعیین می شوند) در سقف مصوب دولت تا صد درصد (100%) از پرداخت حقوق ورودی معاف می باشند.

تبصره 1- برای ورود این کالاها، رعایت قوانین و مقررات بهداشتی و قرنطینه ای الزامی است.

تبصره 2- واردات کالا از طریق بازارچه های مرزی ، به جز حقوق ورودی، شامل هیچ نوع عوارض و اخذ مابه التفاوت نمی شود.

ماده56- فهرست و میزان اقلام قابل ورود در اجرای این قانون به هر منطقه مرزی، تا سقف کل ارزش تعیین شده، توسط وزارت بازرگانی تعیین و اعلاممی گردد، کنترل سقف واردات بر عهده گمرک ا ست.

تبصره - واگذاری و فروش سهمیه و توکیل به غیر، صرفاً به تعاونی های مرزنشین مجاز می باشد و به غیر ممنوع است.

ماده57- در هر استان مرزی، شورای ساماندهی مبادلات مرزی متشکل از استاندار یا یکی از معاونین ذیربط وی به عنوان رییس و روسای سازمانهای بازرگانی، صنایع و معادن، جهادکشاورزی و ادارات کل اطلاعات، تعاون، تعزیرات حکومتی، گمرک، فرماندهی نیروی انتظامی استان، دادستان ونماینده اتحادیه شرکت های تعاونی مرزنشینان تشکیل خواهد شد. وظایف شورای مذکور به شرح ذیل می باشد:



1- تصمیم گیری در خصوص خروج کالاهای وارد شده از محل تسهیلات بازراچه مرزی به صورت تجمیعی و تجاری از استان پس از بازپرداخت مبالغ ناشی از معافیت های مربوطه.

2- توزیع سهمیه وارداتی استان بین مرزنشینان و تعاونی های مرزنشین دارای مجوز و دارندگان کارت پیله وری متناسب با ظرفیت ها و توانایی عاملان اجرایی مذکور در ارائه خدمات به مرزنشینان.

3- نظارت بر حسن عملکرد و فعالیت بازارچه های مرزی.

ماده58- خرید و فروش کالاهای وارداتی از طریق بازارچه ها در استانهای مرزی به صورت خرده فروشی با رعایت مفاد این قانون مجاز است.

ماده59- واردات و صادرات از طریق پست با رعایت مقررات و ضوابط بدون مطالبه کارت بازرگانی و پرداخت عوارض مجاز است ولی در صورتی که به صورت یک جریان تجاری در آید مستلزم داشتن کارت بازرگانی و رعایت کلیه ضوابط مربوط به محموله های تجاری می باشد .

تبصره- در صورتی که واردات یا صادرات کالایی از طریق پست به صورت یک جریان آسیب رسان درآید؛ وزارت بازرگانی می تواند ؛ ورود یا صدور آنرا از طریق پست محدود یا ممنوع نماید.

ماده60- بر گزاری هر گونه نمایشگاه بین المللی در ایران و نیز برگزاری نمایشگاه در خارج به نام جمهوری اسلامی ایران مستلزم اخذ موافقت وزارت بازرگانی (شرکت نمایشگاههای بین المللی ) می باشد.

ماده61- دولت مکلف است ؛ در آیین نامه اجرایی تدابیر لازم را برای توسعه تجارت الکترونیک در بخش تجارت خارجی کشور و نیز صدور خدمات اینترنتی و صدور الکترونیکی نرم افزار و برخورداری صادرکنندگان این بخش از مزایای صادرکنندگان کالا و خدمات اتخاذ نماید.

منبع : سایت سازمان توسعه تجارت ایران

اصلاح قسمتي از قانون تجارت مصوب 1347

مبحث اول
شركتهاي سهامي
بخش 1
تعريف وتشكيل شركت سهامي
ماده 1 : شركت سهامي شركتي است كه سرمايه آن به سهام تقسيم شده و مسئوليت صاحبان سهام محدودبه مبلغ اسمي سهام آنهااست .
ماده 2 : شركت سهامي شركت بازرگاني محسوب مي شودولواينكه موضوع عمليات آن اموربازرگاني نباشد.
ماده 3 : درشركت سهامي تعدادشركاءنبايدازسه نفركمترباشد.
ماده 4 : شركت سهامي به دونوع تقسيم مي شود :
نوع اول - شركتهائي كه موسسين آنهاقسمتي ازسرمايه شركت راازطريق فروش سهام به مردم تامين مي كنند.اينگونه شركتهاشركت سهامي عام ناميده مي شوند.
نوع دوم - شركتهائي كه تمام سرمايه آنهادرموقع تاسيس منحصراتوسط موسسين تامين گرديده است .اينگونه شركتها،شركت سهامي خاص ناميده مي شوند.
تبصره - درشركتهاي سهامي عام عبارت "شركت سهامي عام "ودرشركتهاي سهامي خاص عبارت "شركت سهامي خاص "بايدقبل ازنام شركت يابعدازآن بدون فاصله بانام شركت دركليه اوراق واطلاعيه هاوآگهي هاي شركت بطورروشن وخواناقيدشود.
ماده 5 : درموقع تاسيس سرمايه شركتهاي سهامي عام ازپنج ميليون ريال وسرمايه شركتهاي سهامي خاص ازيك ميليون ريال نبايدكمترباشد.
درصورتي كه سرمايه شركت بعدازتاسيس بهرعلت ازحداق مذكوردراين ماده كمترشودبايدطرف يكسال نسبت به افزايش سرمايه تاميزان حداقل مقرر اقدام بعمل آيدياشركت به نوع ديگري ازانواع شركتهاي مذكوردرقانون تجارت تغييرشكل يابدوگرنه هرذينفع مي تواندانحلال آن راازدادگاه صلاحيتداردرخواست كند.
هرگاه قبل ازصدورراي قطعي موجب درخواست انحلال منتفي گردددادگاه رسيدگي راموقوف خواهدنمود.
ماده 6 : براي تاسيس شركتهاي سهامي عام موسسين بايداقلابيست درصد سرمايه شركت راخودتعهدكرده ولااقل سي وپنج درصدمبلغ تعهدشده رادرحسابي بنام شركت درشرف تاسيس نزديكي ازبانكهاسپرده سپس اظهارنامه اي به ضميمه طرح اساسنامه شركت وطرح اعلاميه پذيره نويسي سهام كه به امضاءكليه موسسين رسيده باشددرتهران به اداره ثبت شركتهاودرشهرستانهابه دايره ثبت شركتهاودرنقاطي كه دايره ثبت شركتهاوجودنداردبه اداره ثبت اسناد واملاك محل تسليم ورسيددريافت كنند.
تبصره - هرگاه قسمتي ازتعهدموسسين بصورت غيرنقدباشدبايدعين آن يامدارك مالكيت آنرادرهمان بانكي كه براي پرداخت مبلغ نقدي حساب بازشده است توديع وگواهي بانك رابه ضميمه اظهارنامه وضمائم آن به مرجع ثبت شركتهاتسليم نمايند.
ماده 7 : اظهارنامه مذكوردرماده 6بايدباقيدتاريخ به امضاءكليه موسسين رسيده وموضوعات زيرمخصوصادرآن ذكرشده باشد.
1- نام شركت .
2- هويت كامل واقامتگاه موسسين .
3- موضوع شركت .
4- مبلغ سرمايه شركت وتعيين مقدارنقدوغيرنقدآن به تفكيك .
5- تعدادسهام بانام وبي نام ومبلغ اسمي آنهاودرصورتي كه سهام ممتاز
نيزموردنظرباشدتعيين تعدادوخصوصيات وامتيازات اينگونه سهام .
6- ميزان تعهدهريك ازموسسين ومبلغي كه پرداخت كرده اندباتعيين شماره حساب ونام بانكي كه وجوه پرداختي درآن واريزشده است .درموردآورده غيرنقدتعيين اوصاف ومشخصات وارزش آن بنحوي كه بتوان ازكم وكيف آورده غيرنقداطلاع حاصل نمود.
7- مركزاصلي شركت .
8- مدت شركت .
ماده 8 : طرح اساسنامه بايدباقيدتاريخ به امضاءموسسين رسيده ومشتمل برمطالب زيرباشد :
1- نام شركت .
2- موضوع شركت بطورصريح ومنجز.
3- مدت شركت .
4- مركزاصلي شركت ومحل شعب آن اگرتاسيس شعبه موردنظرباشد.
5- مبلغ سرمايه شركت وتعيين مقدارنقدوغيرنقدآن به تفكيك .
6- تعدادسهام بي نام وبانام ومبلغ اسمي آنهاودرصورتي كه ايجادسهام ممتازموردنظرباشدتعيين تعدادوخصوصيات وامتيازات اينگونه سهام .
7- تعيين مبلغ پرداخت شده هرسهم ونحوه مطالبه بقيه مبلغ اسمي هر سهم ومدتي كه ظرف آن بايدمطالبه شودكه بهرحال ازپنج سال متجاوزنخواهد بود.
8- نحوه انتقال سهام بانام .
9- طريقه تبديل سهام بانام به سهام بي نام وبالعكس .
10- درصورت پيش بيني امكان صدوراوراق قرضه ،ذكرشرايط وترتيب
آن .
11- شرايط وترتيب افزايش وكاهش سرمايه شركت .
12- مواقع وترتيب دعوت مجامع عمومي .
13- مقررات راجع به حدنصاب لازم جهت تشكيل مجامع عمومي وترتيب اداره آنها.
14- طريقه شورواخذراي اكثريت لازم براي معتبربودن تصميمات مجامع عمومي .
15- تعدادمديران وطرزانتخاب ومدت ماموريت آنهاونحوه تعيين جانشين براي مديراني كه فوت يااستعفاءمي كننديامحجوريامعزول يابه جهات قانوني ممنوع مي گردند.
16- تعيين وظايف وحدوداختيارات مديران .
17- تعدادسهام تضميني كه مديران بايدبه صندوق شركت بسپارند.
18- قيداينكه شركت يك بازرس خواهدداشت يابيشترونحوه انتخاب ومدت ماموريت بازرس .
19- تعيين آغازوپايان سال مالي شركت وموعدتنظيم ترازنامه وحساب سودوزيان وتسليم آن به بازرسان وبه مجمع عمومي سالانه
20- نحوه انحلال اختياري شركت وترتيب تصفيه امورآن .
21- نحوه تغييراساسنامه .
ماده 9 : طرح اعلاميه پذيره نويسي مذكوره درماده 6بايدمشتمل برنكات زيرباشد :
1- نام شركت .
2- موضوع شركت ونوع فعاليتهائي كه شركت به منظورآن تشكيل مي شود.
3- مركزاصلي شركت وشعب آن درصورتي كه تاسيس شعبه موردنظرباشد.
4- مدت شركت .
5- هويت كامل واقامتگاه وشغل موسسين ،درصورتي كه تمام يابعضي از موسسين درامورمربوط به موضوع شركت ياامورمشابه باآن سوابق يااطلاعات ياتجاربي داشته باشندذكرآن به اختصار.
6- مبلغ سرمايه شركت وتعيين مقدارنقدوغيرنقدآن به تفكيك وتعداد ونوع سهام درموردسرمايه غيرنقدشركت تعيين مقدارومشخصات واوصاف و ارزش آن بنحوي كه بتوان ازكم وكيف سرمايه غيرنقداطلاع حاصل نمود.
7- درصورتي كه موسسين مزايايي براي خوددرنظرگرفته اندتعيين چگونگي وموجبات آن مزايابه تفضيل .
8- تعيين مقداري ازسرمايه كه موسسين تعهدكرده ومبلغي كه پرداخت كرده اند.
9- ذكرهزينه هائي كه موسسين تاآنموقع جهت تدارك مقدمات تشكيل شركت ومطالعاتي كه انجام گرفته است پرداخت كرده اندوبرآوردهزينه هاي لازم تاشروع فعاليتهاي شركت .
10- درصورتي كه انجام موضوع شركت قانونامستلزم موافقت مراجع خاصي باشدذكرمشخصات اجازه نامه ياموافقت اصولي آن مراجع .
11- ذكرحداقل تعدادسهامي كه هنگام پذيره نويسي بايدتوسط پذيره نويس تعهدشودوتعيين مبلغي ازآن كه بايدمقارن پذيره نويسي نقدا پرداخت گردد.
12- ذكرشماره ومشخصات حساب بانكي كه مبلغ نقدي سهام موردتعهد بايدبه آن حساب پرداخت شودوتعيين مهلتي كه طي آن اشخاص ذيعلاقه مي توانند براي پذيره نويسي وپرداخت مبلغي نقدي به بانك مراجعه كنند.
13- تصريح به اينكه اظهارنامه موسسين به انضمام طرح اساسنامه براي مراجعه علاقمندان به مرجع ثبت شركتهاتسليم شده است .
14- ذكرنام روزنامه كثيرالانتشاركه هرگونه دعوت واطلاعيه بعدي تا تشكيل مجمع عمومي موسس منحصرادرآن منتشرخواهدشد.
15- چگونگي تخصيص سهام به پذيره نويسان .
ماده 10 : مرجع ثبت شركتهاپس ازمطالعه اظهارنامه وضمائم آن وتطبيق مندرجات آنهاباقانون اجازه انتشاراعلاميه پذيره نويسي راصادرخواهد نمود.
ماده 11 : اعلاميه پذيره نويسي بايدتوسط موسسين درجرايدآگهي گرديده ونيزدربانكي كه تعهدسهام نزدآن صورت مي گيرددرمعرض ديدعلاقمندان قرار داده شود.
ماده 12 : طرف مهلتي كه دراعلاميه پذيره نويسي معين شده است علاقمندان به بانك مراجعه وورقه تعهدسهام راامضاءومبلغي راكه نقدابايدپرداخت شودتاديه ورسيددريافت خواهندكرد.
ماده 13 : ورقه تعهدسهم بايدمشتمل برنكات زيرباشد.
1- نام وموضوع ومركزاصلي درمدت شركت .
2- سرمايه شركت .
3- شماره وتاريخ اجازه انتشاراعلاميه پذيره نويسي ومرجع صدورآن .
4- تعدادسهامي كه موردتعهدواقع مي شودومبلغي اسمي آن وهمچنين مبلغي كه ازبابت نقدادرموقع پذيره نويسي بايدپرداخت شود.
5- نام بانك وشماره حسابي كه مبلغ لازم توسط پذيره نويسان بايدبه آن حساب پرداخت شود.
6- هويت ونشاني كامل پذيره نويس .
7- قيداينكه پذيره نويس متعهداست مبلغ پرداخت نشده سهام مورد تعهدراطبق مقررات اساسنامه شركت پرداخت نمايد.
ماده 14 : ورقه تعهدسهم دردونسخه تنظيم وباقيدتاريخ به امضاءپذيره - نويس ياقائم مقام قانوني اورسيده نسخه اول نزدبانك نگاهداري ونسخه دوم باقيدرسيدوجه ومهروامضاءبانك به پذيره نويس تسليم مي شود :
تبصره - درصورتي كه ورقه تعهدسهم راشخصي براي ديگري امضاءكندهويت ونشاني كامل وسمت امضاءكننده قيدومدرك سمت ازاخذوضميمه خواهدشد.
ماده 15 : امضاءورقه تعهدسهم بخودي خودمستلزم قبول اساسنامه شركت وتصميمات مجامع عمومي صاحبان سهام مي باشد.
ماده 16 : پس ازگذشتن مهلتي كه براي پذيره نويسي معين شده است ويا درصورتي كه مدت تمديدشده باشدبعدازانقضاي مدت تمديده شده موسسين حداكثرتايكماه به تعهدات پذيره نويسان رسيدگي وپس ازاحرازاينكه تمام سرمايه شركت صحيحاتعهدگرديده واقلاسي وپنج درصدآن پرداخت شده است تعدادسهام هريك ازتعهدكنندگاني راتعيين واعلام ومجمع عمومي موسس را دعوت خواهندنمود.
ماده 17 : مجمع عمومي موسس بارعايت مقررات اين قانون تشكيل مي شود وپس ازرسيدگي احرازپذيره نويسي كليه سهام شركت وتاديه مبالغ لازم وشور درباره اساسنامه شركت وتصويب آن اولين مديران وبازرس يابازرسان شركت راانتخاب مي كند.مديران وبازرسان شركت بايدكتباقبول سمت نمايند قبول سمت به خودي خوددليل براين است كه مديروبازرس باعلم به تكاليف و مسئوليت هاي سمت خودعهده دارآن گرديده اندازاين تاريخ شركت تشكيل شده محسوب مي شود.
تبصره - هرگونه دعوت واطلاعيه براي صاحبان سهام تاتشكيل مجمع عمومي سالانه بايددوروزنامه كثيرالانتشارمنتشرشوديكي ازاين دوروزنامه بوسيله مجمع عمومي موسس وروزنامه ديگرازطرف وزارت اطلاعات وجهانگردي تعيين مي شود.
ماده 18 : اساسنامه اي كه به تصويب مجمع عمومي موسس رسيده وضميمه صورت جلسه مجمع واعلاميه قبولي مديران وبازرسان جهت ثبت شركت به مرجع ثبت شركتهاتسليم خواهدشد.
ماده 19 : درصورتي كه شركت تاششماه ازتاريخ تسليم اظهارنامه مذكور درماده 6اين قانون به ثبت نرسيده باشدبه درخواست هريك ازموسسين يا پذيره نويسان مرجع ثبت شركتهاكه اظهارنامه به آن تسليم شده است گواهينامه اي حاكي ازعدم ثبت شركت صادروبه بانكي كه تعهدسهام وتاديه وجوه درآن بعمل آمده است ارسال ميداردتاموسسين وپذيره نويسان به بانك مراجعه وتعهدنامه ووجوه پرداختي خودرامسترددارند.دراين صورت هرگونه هزينه اي كه براي تاسيس شركت پرداخت ياتعهدشده باشدبعهده موسسين خواهد بود.
ماده 20 : براي تاسيس وثبت شركتهاي سهامي خاص فقط تسليم اظهارنامه به ضميمه مدارك زيربه مرجع ثبت شركتهاكافي خواهدبود.
1-اساسنامه شركت كه بايدبه امضاءكليه سهامداران رسيده باشد.
2-اظهارنامه مشعربرتعهدكليه سهام وگواهينامه بانكي حاكي ازتاديه قسمت نقدي آن كه نبايدكمترازسي وپنج درصدكل سهام باشد.اظهارنامه مذكور بايدبه امضاي كليه سهامداران رسيده باشد.هرگاه تمام ياقسمتي ازسرمايه بصورت غيرنقدباشدبايدتمام آن تاديه گرديده وصورت تقويم آن به تفكيك در اظهارنامه منعكس شده باشدودرصورتي كه سهام ممتازه وجودداشته باشدبايد شرح امتيازات وموجبات آن دراظهارنامه منعكس شده باشد.
3-انتخاب اولين مديران وبازرس يابازرسان شركت بايددرصورت جلسه اي قيدوبه امضاي كليه سهامداران رسيده باشد.
4- قبول سمت مديريت وبازرسي بارعايت قسمت اخيرماده 17.
5- ذكرنام روزنامه كثيرالانتشاركه هرگونه آگهي راجع به شركت تا تشكيل اولين مجمع عمومي عادي درآن منتشرخواهدشد.
تبصره - سايرقيودوشرايطي كه دراين قانون براي تشكيل وثبت شركتهاي سهامي عام مقرراست درموردشركتهاي سهامي خاص لازم الرعايه نخواهدبود.
ماده 21 : شركتهاي سهامي خاص نمي توانندسهام خودرابراي پذيره نويسي يافروش دربورس اوراق بهادارياتوسط بانكهاعرضه نمايندويابه انتشار آگهي واطلاعيه وياهرنوع اقدام تبليغاتي براي فروش سهام خودمبادرت كنند مگراينكه ازمقررات مربوط به شركتهاي سهامي عام بنحوي كه دراين قانون مذكوراست تبعيت نمايند.
ماده 22 : استفاده ازوجوه تاديه شده بنام شركت هاي سهامي درشرف تاسيس ممكن نيست مگرپس ازثبت رسيدن شركت ويادرموردمذكوردرماده 19.
ماده 23 : موسسين شركت نسبت به كليه اعمال واقداماتي كه بمنظور تاسيس وبه ثبت رسانيدن شركت انجام مي دهندمسئوليت تضامني دارند.
بخش 2
سهام

ماده 24 : سهم قسمتي است ازسرمايه شركت سهامي كه مشخص ميزان مشاركت وتعهدات ومنافع صاحب آن درشركت سهامي مي باشدورقه سهم سندقابل معامله اي است كه نماينده تعدادسهامي است كه صاحب آن درشركت سهامي دارد.
تبصره 1- سهم ممكن است بانام يابي نام باشد.
تبصره 2- درصورتي كه براي بعضي ازسهام شركت بارعايت مقررات اين قانون مزايائي قائل شونداينگونه سهام ،سهام ممتازناميده مي شود.
ماده 25 : اوراق سهام بايدمتحدالشكل وچاپي وداراي شماره ترتيب بوده وبه امضاي لااقل دونفركه بموجب مقررات اساسنامه تعيين مي شوندبرسد.
ماده 26 : درورقه سهم نكات زيربايدقيدشود :
1- نام شركت وشماره ثبت آن دردفترثبت شركتها.
2- مبلغ سرمايه ثبت شده ومقدارپرداخت شده آن .
3- تعيين نوع سهم .
4- مبلغ اسمي سهم ومقدارپرداخت شده آن به حروف وباعداد.
5- تعدادسهامي كه هرورقه نماينده آنست .
ماده 27 : تازماني كه اوراق سهام صادرنشده است شركت بايدبه صاحبان سهام گواهينامه موقت سهم بدهدكه معرف تعدادونوع سهام ومبلغ پرداخت شده آن باشد.اين گواهينامه درحكم سهم است ولي درهرحال ظرف مدت يكسال پس از پرداخت تمامي مبلغ اسمي سهم بايدورقه سهم صادروبه صاحب سهم تسليم و گواهينامه موقت سهم مستردوابطال گردد.
ماده 28 : تاوقتي كه شركت به ثبت نرسيده صدورورقه سهم ياگواهينامه موقت سهم ممنوع است .درصورت تخلف امضاءكنندگان مسئول جبران خسارات اشخاص ثالث خواهندبود.
ماده 29 : درشركتهاي سهامي عام مبلغ اسمي هرسهم نبايدازده هزارريال بيشترباشد.
ماده 30 : مادام كه تمامي مبلغ اسمي هرسهم پرداخت نشده صدورورقه سهم بي نام ياگواهينامه موقت بي نام ممنوع است .به تعهدكننده اينگونه سهام گواهينامه موقت بانام داده خواهدشدكه نقل وانتقال آن تابع مقررات مربوط به نقل وانتقال سهام بانام است .
ماده 31 : درموردصدورگواهينامه موقت سهم مواد25و26بايدرعايت شود.
ماده 32 : مبلغ اسمي سهام وهمچنين قطعات سهام درصورت تجزيه بايد متساوي باشد.
ماده 33 : مبلغ پرداخت نشده سهام هرشركت سهامي بايدظرف مدت مقرر دراساسنامه مطالبه شود.درغيراينصورت هيات مديره شركت بايدبه مجمع عمومي فوق العاده صاحبان سهام رابه منظورتقليل سرمايه شركت تاميزان مبلغ پرداخت شده سرمايه دعوت كندوتشكيل دهدوگرنه هرذينفع حق خواهد داشت كه براي تقليل سرمايه ثبت شده شركت تاميزان مبلغ پرداخت شده به دادگاه رجوع كند.
تبصره - مطالبه مبلغ پرداخت نشده سهام ياهرمقدارازآن بايدازكليه صاحبان سهام وبدون تبعيض بعمل آيد.
ماده 34 : كسي كه تعهدابتياع سهمي رانموده مسئول پرداخت تمام مبلغ اسمي آن مي باشدودرصورتي كه قبل ازتاديه تمام مبلغ اسمي سهم آن رابه ديگري انتقال دهدبعدازانتقال سهم دارنده سهم مسئول پرداخت بقيه مبلغ اسمي آن خواهدبود.
ماده 35 : درهرموقع كه شركت بخواهدتمام ياقسمتي ازمبلغ پرداخت نشده سهام رامطالبه كندبايدمراتب راازطريق نشرآگهي درروزنامه كثيرالانتشاري كه آگهي هاي مربوط به شركت درآن منتشرمي شودبه صاحبان فعلي سهام اطلاع دهدومهلت معقول ومتناسبي براي پرداخت مبلغ موردمطالبه مقرردارد.پس ازانقضاي چنين مهلتي هرمبلغ كه تاديه نشده باشدنسبت به آن خسارت ديركردازقرارنرخ رسمي بهره بعلاوه چهاردرصددرسال به مبلغ تاديه نشده علاوه خواهدشدوپس ازاخطارازطرف شركت به صاحب سهم وگذشتن يكماه اگرمبلغ موردمطالبه وخسارت تاخيرآن تماماپرداخت نشودشركت اينگونه سهام رادرصورتي كه دربورس اوراق بهادارپذيرفته شده باشدازطريق بورس وگرنه ازطريق مزايده به فروش خواهدرسانيدازحاصل فروش سهم بدواكليه هزينه هاي مترتبه برداشت گرديده ودرصورتي كه خالص حاصل فروش ازبدهي صاحب سهم (بابت اصل وهزينه هاوخسارت ديركرد)بيشترباشدمازادبه وي پرداخت مي شود.
ماده 36 : درموردماده 35آگهي فروش سهم باقيدمشخصات سهام مورد مزايده فقط يك نوبت درروزنامه كثيرالانتشاري كه آگهي هاي مربوط به شركت درآن نشرمي گرددمنتشرويك نسخه ازآگهي وسيله پست سفارشي براي صاحب سهم ارسال مي شودهرگاه قبل ازتاريخي كه براي فروش معين شده است كليه بدهي هاي مربوط به سهام اعم ازاصل ،خسارات ،هزينه هابه شركت پرداخت شودشركت ازفروش سهام خودداري خواهدكرد.درصورت فروش سهام نام صاحب سهم سابق ازدفاترشركت حذف واوراق سهام ياگواهينامه موقت سهام قبلي ابطال مي شودومراتب براي اطلاع عموم آگهي مي گردد.
ماده 37 : دارندگان سهام مذكوردرماده 35حق حضوروراي درمجامع عمومي صاحبان سهام شركت رانخواهندداشت ودراحتساب حدنصاب تشكيل مجامع تعداداينگونه سهام ازكل تعدادسهام شركت كسرخواهدشد.بعلاوه حق دريافت سودقابل تقسيم وحق رجحان درخريدسهام جديدشركت وهمچنين حق دريافت اندوخته قابل تقسيم نسبت به اين گونه سهام معلق خواهدماند.
ماده 38 : درموردماده 37هرگاه دارندگان سهام قبل ازفروش سهام بدهي خودرابابت اصل وخسارات وهزينه هابه شركت پرداخت كنندمجدداحق حضور وراي درمجامع عمومي راخواهندداشت ومي توانندحقوق مالي وابسته به سهام خودراكه مشمول مرورزمان نشده باشدمطالبه كنند.
ماده 39 : سهم بي نام بصورت سنددروجه حامل تنظيم وملك دارنده آن شناخته مي شودمگرخلاف آن ثابت گردد.نقل وانتقال اينگونه سهام به قبض و اقباض بعمل مي آيد.
گواهي نامه موقت سهام بي نام درحكم سهام بي نام است وازلحاظ ماليات بردرآمدمشمول مقررات سهام بي نام مي باشد.
ماده 40 : انتقال سهام بانام بايددردفترثبت سهام شركت به ثبت برسد وانتقال دهنده ياوكيل يانمايندقانوني اوبايدانتقال رادردفترمزبور امضاءكند.
درموردي كه تمامي مبلغ اسمي سهم پرداخت نشده است نشاني كامل انتقال گيرنده نيزدردفترثبت سهام شركت قيدوبه امضاي انتقال گيرنده يا وكيل يانماينده قانوني اورسيده وازنظراجراي تعهدات ناشي ازنقل و انتقال سهم معتبرخواهدبود.هرگونه تغييراقامتگاه نيزبايدبهمان ترتيب رسيده وامضاءشود.هرانتقالي كه بدون رعايت شرايط فوق بعمل آيدازنظر شركت واشخاص ثالث فاقداعتباراست .
ماده 41 : درشركتهاي سهامي عام نقل وانتقال سهام نمي تواندمشروط به موافقت مديران شركت يامجامع عمومي صاحبان سهام بشود.
ماده 42 : هرشركت سهامي مي تواندبموجب اساسنامه وهمچنين تاموقعي كه شركت منحل نشده است طبق تصويب مجمع عمومي فوق العاده صاحبان سهام سهام ممتازترتيب دهد.
امتيازات اينگونه سهام ونحوه استفاده ازآن بايدبطوروضوح تعيين گردد.هرگونه تغييردرامتيازات وابسته به سهام ممتازبايدبه تصويب مجمع عمومي فوق العاده شركت باجلب موافقت دارندگان نصف بعلاوه يك اين گونه سهام انجام گيرد.
بخش 3
تبديل سهام

ماده 43 : هرگاه شركت بخواهدبموجب مقررات اساسنامه يابنابه تصميم مجمع عمومي فوق العاده سهامداران خودسهام بي نام شركت رابه سهام بانام وياآنكه سهام بانام رابه سهام بي نام تبديل نمايدبايدبرطبق مواد زيرعمل كند.
ماده 44 : درموردتبديل سهام بي نام به سهام بانام بايدمراتب در روزنامه كثيرالانتشاري كه آگهي هاي مربوطه به شركت درآن نشرمي گرددسه نوبت هريك بفاصله پنج روزمنتشرومهلتي كه كمترازشش ماه ازتاريخ اولين آگهي نباشدبه صاحبان سهام داده شودتاتبديل سهام خودبه مركزشركت مراجعه كنند.درآگهي تصريح سهام خودكه پس ازانقضاي مهلت مزبوركليه سهام بي نام شركت باطل شده تلقي مي گردد.
ماده 45 : سهام بي نامي كه ظرف مهلت مذكوردرماده 44براي تبديل به سهام بانام به مركزشركت تسليم نشده باشدباطل شده محسوب وبرابرتعدادآن سهام بانام صادروتوسط شركت درصورتي كه سهام شركت دربورس اوراق بهادار پذيرفته شده باشدازطريق بورس وگرنه ازطريق حراج فروخته خواهدشد.آگهي حراج حداكثرتايكماه پس ازانقضاي مهلت شش ماه مذكورفقط يك نوبت در روزنامه كثيرالانتشاري كه آگهي هاي مربوط به شركت درآن نشرمي گرددمنتشر خواهدشد.فاصله بين آگهي وتاريخ حراج حداقل ده روزوحداكثريك ماه خواهد بود.درصورتي كه درتاريخ تعيين شده تمام ياقسمتي ازسهام به فروش نرسدحراج تادونوبت طبق شرايط مندرج دراين ماده تجديدخواهدشد.
ماده 46 : ازحاصل فروش سهامي كه برطبق ماده 45فروخته مي شودبدوا هزينه هاي مترتبه ازقبيل هزينه آگهي حراج ياحق الزحمه كارگزاربورس كسرو مازادآن توسط شركت درحساب بانكي بهره دارسپرده مي شود،درصورتي كه ظرف ده سال ازتاريخ فروش سهام باطل شده به شركت مستردشودمبلغ سپرده وبهره مربوطه به دستورشركت ازطرف بانك به مالك سهم پرداخت مي شود.پس از انقضاي ده سال باقي مانده وجوه درحكم مال بلاصاحب بوده وبايدازطرف بانك وبااطلاع دادستان شهرستان بخزانه دولت منتقل گردد.
تبصره - درموردمواد45و46هرگاه پس ازتجديدحراج مقداري ازسهام به فروش نرسدصاحبان سهام بي نام كه به شركت مراجعه مي كنندبه ترتيب مراجعه به شركت اختيارخواهندداشت ازخالص حاصل فروش سهامي كه فروخته شده به نسبت سهام بي نام كه دردست دارندوجه نقددريافت كنندوياآنكه برابر تعدادسهام بي نام خودسهام بانام تحصيل نمايندواين ترتيب تاوقتي كه وجه نقدوسهم فروخته نشده هردودراختيارشركت قرارداردرعايت خواهدشد.
ماده 47 : براي تبديل سهام بانام به سهام بي نام مراتب فقط يك نوبت درروزنامه كثيرالانتشاري كه آگهي هاي مربوط به شركت درآن نشرمي گردد منتشرومهلتي كه نبايدكمترازدوماه باشدبه صاحبان سهام داده مي شودتابراي تبديل سهام خودبه مركزشركت مراجعه كنند.پس ازانقضاي مهلت مذكوربرابر تعدادسهام كه تبديل نشده است سهام بي نام صادرودرمركزشركت نگاهداري خواهدشدتاهرموقع كه دارندگان سهام بانام شركت مراجعه كنندسهام بانام به شركت مراجعه كنندسهام بانام آنان اخذوابطال وسهام بي نام به آنهاداده شود.
ماده 48 : پس ازتبديل كليه سهام بي نام به سهام بانام وياتبديل سهام با نام به سهام بي نام وياحسب موردپس ازگذشتن هريك ازمهلت هاي مذكوردر مواد44و47شركت بايدمرجع ثبت شركت هاراازتبديل سهام خودكتبامطلع ساودتامراتب طبق مقررات به ثبت رسيده وبراي اطلاع عموم آگهي شود.
ماده 49 : دارندگان سهامي كه برطبق موادفوق سهام خودراتعويض ننموده باشندنسبت به آن سهام حق حضوروراي درمجامع عمومي صاحبان سهام رانخواهند داشت .
ماده 50 : درموردتعويض گواهي نامه موقت سهام بااوراق سهام بانام يابي نام برطبق مفادمواد47و49عمل خواهدشد.
بخش 4
اوراق قرضه

ماده 51 : شركت سهامي عام مي تواندتحت شرايط مندرج دراين قانون اوراق قرضه منتشركند.
ماده 52 : ورقه قرضه ورقه قابل معامله ايست كه معرف مبلغي وام است بابهره معين كه تمامي آن يااجزاءآن درموعديامواعدمعيني بايدمستردگردد براي ورقه قرضه ممكن است علاوه بربهره حقوق ديگري نيزشناخته شود.
ماده 53 : دارندگان اوراق قرضه دراداره امورشركت هيچگونه دخالتي نداشته وفقط بستانكارشركت محسوب مي شوند.
ماده 54 : پذيره نويسي وخريداوراق قرضه عمل تجاري نمي باشد.
ماده 55 : انتشاراوراق قرضه ممكن نيست مگروقتي كه كليه سرمايه ثبت شده شركت تاديه شده ودوسال تمام ازتاريخ ثبت شركت گذشته ودوترازنامه آن به تصويب مجمع عمومي رسيده باشد.
ماده 56 : هرگاه انتشاراوراق قرضه دراساسنامه شركت پيش بيني نشده باشدمجمع عمومي فوق العاده صاحبان سهام مي تواندبنابه پيشنهادهيئت مديره انتشاراوراق قرضه راتصويب وشرايط آن راتعيين كند.اساسنامه ويا مجمع عمومي مي تواندبه هيئت مديره شركت اجازه دهدكه طي مدتي كه ازدوسال تجاوزنكنديك چندباربه انتشاراوراق قرضه مبادرت نمايد.
تبصره - درهربارانتشارمبلغ اسمي اوراق قرضه ونيزقطعات اوراق قرضه (درصورت تجزيه )بايدمتساوي باشد.
ماده 57 : تصميم راجع به فروش اوراق قرضه وشرايط صدوروانتشارآن بايدهمراه باطرح اطلاعيه انتشاراوراق قرضه كتبابه مرجع ثبت شركت ها اعلام شود.مرجع مذكورمفادتصميم راثبت وخلاصه آن راهمراه باطرح اطلاعيه انتشاراوراق قرضه به هزينه شركت درروزنامه رسمي آگهي خواهدنمود.
تبصره - قبل ازانجام تشريفات مذكوردرماده فوق هرگونه آگهي براي فروش اوراق قرضه ممنوع است .
ماده 58 : اطلاعيه انتشاراوراق قرضه بايدمشتمل برنكات زيربوده و توسط دارندگان امضاءمجازشركت امضاءشده باشد :
1- نام شركت .
2- موضوع شركت .
3- شماره وتاريخ ثبت شركت .
4- مركزاصلي شركت .
5- مدت شركت .
6- مبلغ سرمايه شركت وتصريح به اينكه كليه آن پرداخت شده است .
7- درصورتي كه شركت سابقااوراق قرضه صادركرده است مبلغ وتعدادو تاريخ صدورآن وتضميناتي كه احتمالابراي بازپرداخت آن درنظرگرفته شده است وهمچنين مبالغ بازپرداخت شده آن ودرصورتي كه اوراق قرضه سابق قابل تبديل به سهام شركت بوده باشدمقداري ازآن گونه اوراق قرضه كه هنوزتبديل به سهم نشده است .
8- درصورتي كه شركت سابقااوراق قرضه موسسه ديگري راتضمين كرده باشدمبلغ ومدت وسايرشرايط تضمين مذكور.
9- مبلغ قرضه ومدت آن وهمچنين مبلغ اسمي هرورقه ونرخ بهره اي كه به قرضه تعلق مي گيردوترتيب محاسبه آن وذكرسايرحقوقي كه احتمالابراي اوراق قرضه درنظرگرفته شده است وهمچنين موعديامواعدوشرايط بازپرداخت اصل وپرداخت بهره وغيره ودرصورتي كه اوراق قرضه قابل خريدباشدشرايط و ترتيب بهره وغيره ودرصورتي كه اوراق قرضه قابل بازخريدباشدشرايط و ترتيب بازخريد.
10- تضميناتي كه احتمالابراي اوراق قرضه درنظرگرفته شده است .
11- اگراوراق قرضه قابل تعويض باسهام شركت ياقابل تبديل به سهام شركت باشدمهلت وسايرشرايط تعويض ياتبديل .
12- خلاصه گزارش وضع مالي شركت وخلاصه ترازنامه آخرين سال مالي آن كه تصويب مجمع عمومي صاحبان سهام رسيده است .
ماده 59 : پس ازانتشارآگهي مذكوردرماده 57 شركت بايدتصميم مجمع عمومي واطلاعيه انتشاراوراق قرضه راباقيدشماره وتاريخ آگهي منتشرشده در روزنامه رسمي وهمچنين شماره وتاريخ روزنامه رسمي كه آگهي درآن منتشرشده است درروزنامه كثيرالانتشاري كه آگهي هاي مربوط به شركت درآن نشرمي گردد آگهي كند.
ماده 60 : ورقه قرضه بايدشامل نكات زيربوده وبهمان ترتيبي كه براي امضاي اوراق سهام مقررشده است امضاءبشود :
1- نام شركت .
2- شماره وتاريخ ثبت شركت .
3- مركزاصلي شركت .
4- مبلغ سرمايه شركت .
5- مدت شركت .
6- مبلغ اسمي وشماره ترتيب وتاريخ صدورورقه قرضه .
7- تاريخ وشرايط بازپرداخت قرضه ونيزشرايط بازخريدورقه قرضه (اگرقابل بازخريدباشد).
8- تضميناتي كه احتمالابراي قرضه درنظرگرفته شده است .
9- درصورت قابليت تعويض اوراق قرضه باسهام شرايط وترتيباتي كه بايدبراي تعويض رعايت شودباذكرنام اشخاص ياموسساتي كه تعهدتعويض اوراق قرضه راكرده اند.
10- درصورت قابليت تبديل ورقه قرضه به سهام شركت مهلت وشرايط اين تبديل .
ماده 61 : اوراق قرضه ممكن است قابل تعويض باسهام شركت باشددر اينصورت مجمع عمومي فوق العاده بايدبنابه پيشنهادهيئت مديره وگزارش خاص بازرسان شركت مقارن اجاره انتشاراوراق قرضه افزايش سرمايه شركت رااقلابرابربامبلغ قرضه تصويب كند.
ماده 62 : افزايش سرمايه مذكوردرماده 61قبل ازصدوراوراق قرضه بايد بوسيله يك ياچندبانك وياموسسه مالي معتبرپذيره نويسي شده باشدو قراردادي كه درموضوع اينگونه پذيره نويسي وشرايط آن وتعهدپذيره نويس مبني بردادن اينگونه سهام به دارندگان اوراق قرضه وسايرشرايط مربوط به آن بين شركت واينگونه پذيره نويسان منعقدشده است نيزبايدبه تصويب مجمع عمومي مذكوردرماده 61برسدوگرنه معتبرنخواهدبود.
تبصره - شوراي پول واعتبارشرايط بانكهاوموسسات مالي راكه مي تواندافزايش سرمايه شركتهاراپذيره نويسي كنندتعيين خواهدنمود.
ماده 63 : درموردمواد61و62حق رجحان سهامداران شركت درخريدسهام قابل تعويض بااوراق قرضه خودبخودمنتفي خواهدبود.
ماده 64 : شرايط وترتيب تعويض ورقه قرضه باسهم بايددرورقه قرضه قيدشود.
تعويض ورقه قرضه باسهم تابع ميل ورضايت دارنده ورقه قرضه است .
دارنده ورقه قرضه درهرموقع قبل ازسررسيدورقه مي تواندتحت شرايط وبه ترتيبي كه درورقه قيدشده است آن راباسهم شركت تعويض كند.
ماده 65 : ازتاريخ تصميم مجمع عمومي مذكوردرماده 61تاانقضاي موعديا مواعداوراق قرضه شركت نمي توانداوراق قرضه جديدقابل تعويض ياقابل تبديل به سهام منتشركندياسرمايه خودرامستهلك سازدياآنراازطريق بازخريدسهام كاهش دهديااقدام به تقسيم اندوخته كنديادرنحوه تقسيم منافع تغييراتي بدهد.كاهش سرمايه شركت درنتيجه زيانهاي وارده كه منتهي به تقليل مبلغ اسمي سهام وياتقليل عده سهام بشودشامل سهامي نيزكه دارندگان اوراق قرضه درنتيجه تبديل اوراق خوددريافت ميدارندمي گرددوچنين تلقي مي شودكه اينگونه دارندگان اوراق قرضه ازهمان موقع انتشاراوراق مزبور سهامدارشركت بوده اند.
ماده 66 : ازتاريخ تصميم مجمع مذكوردرماده 61تاانقضاي موعديامواعد اوراق قرضه صدورسهام جديددرنتيجه انتقال اندوخته به سرمايه وبطوركلي دادن سهام وياتخصيص ياپرداخت وجه به سهامداران تحت عناويني ازقبيل جايزه يامنافع انتشارسهام ممنوع خواهدبودمگرآنكه حقوق دارندگان اوراق قرضه كه متعاقبااوراق خودراباسهام شركت تعويض مي كنندبه نسبت سهامي كه درنتيجه معاوضه مالك مي شوندحفظ شود.به منظورفوق شركت بايدتدابير لازم رااتخاذكندتادارندگان اوراق قرضه كه متعاقبااوراق خودراباسهام شركت تعويض مي كنندبتوانندبه نسبت وتحت همان شرايط حقوق مالي مذكور رااستيفانمايند.
ماده 67 : سهامي كه جهت تعويض بااوراق قرضه صادرمي شودبانام بوده وتاانقضاي موعديامواعداوراق قرضه وثيقه تعهدپذيره نويسان دربرابر دارندگان اوراق قرضه دائربه تعويض سهام بااوراق مذكورمي باشدونزد شركت نگاهداري خواهدشداينگونه سهام تاانقضاءموعديامواعداوراق قرضه فقط قابل انتقال به دارندگان اوراق قرضه مزبوربوده ونقل وانتقال اينگونه سهام دردفاترشركت ثبت نخواهدشودمگروقتي كه تعويض ورقه مواعد قرضه باسهم احرازگردد.
ماده 68 : سهامي كه جهت تعويض بااوراق قرضه صادرمي شودمادام كه اين تعويض بعمل نيامده است تاانقضاءموعديامواعداوراق قرضه قابل تامين و توقيف نخواهدبود.
ماده 69 : اوراق قرضه ممكن است قابل تبديل به سهام شركت باشددراين صورت مجمع عمومي فوق العاده اي كه اجازه انتشاراوراق قرضه رامي دهدشرايط ومهلتي كه طي آن دارندگان اين گونه اوراق خواهندتوانست اوراق خودرابه سهام شركت تبديل كنندتعيين واجازه افزايش سرمايه رابه هيئت مديره خواهدداد.
ماده 70 : درموردماده 69هيئت مديره شركت براساس تصميم مجمع عمومي مذكوره درهمان ماده درپايان مهلت مقررمعادل مبلغ بازپرداخت نشده اوراق قرضه اي كه جهت تبديل به سهام شركت عرضه شده است سرمايه شركت راافزايش داده وپس ازثبت اين افزايش درمرجع ثبت شركتهاسهام جديدصادروبه دارندگان اوراق مذكورمعادل بازپرداخت نشده اوراقي كه به شركت تسليم كرده اندسهم خواهدداد.
ماده 71 : درمورداوراق قرضه قابل تبديل به سهم مجمع عمومي بايدبنابه پيشنهادهيئت مديره وگزارش خاص بازرسان شركت اتخاذتصميم نمايدو همچنين مواد63و64درمورداوراق قرضه قابل تبديل به سهم نيزبايدرعايت شود.

بخش 5
مجامع عمومي

ماده 72 : مجمع عمومي شركت سهامي ازاجتماع صاحبان سهام تشكيل ميشود. مقررات مربوط به حضورعده لازم براي تشكيل مجمع عمومي وآراءلازم جهت اتخاذ تصميمات دراساسنامه معين خواهدشدمگردرمواردي كه بموجب قانون تكليف خاص براي آن مقررشده باشد.
ماده 73 : مجامع عمومي به ترتيب عبارتنداز :
1- مجمع عمومي موسس .
2- مجمع عمومي عادي .
3- مجمع عمومي فوق العاده .
ماده 74 : وظايف مجمع عمومي موسس به قرارزيراست :
1- رسيدگي به گزارش موسسين وتصويب آن وهمچنين احرازپذيره نويسي كليه سهام شركت وتاديه مبالغ لازم .
2- تصويب طرح اساسنامه شركت ودرصورت لزوم اصلاح آن .
3-انتخاب اولين مديران وبازرس يابازرسان شركت .
4- تعيين روزنامه كثيرالانتشاري كه هرگونه دعوت واطلاعيه بعدي براي سهامداران تاتشكيل اولين مجمع عمومي عادي درآن منتشرخواهدشد.
تبصره - گزارش موسسين بايدحداقل پنج روزقبل ازتشكيل مجمع عمومي موسس درمحلي كه درآگهي دعوت مجمع تعيين شده است براي مراجعه پذيره - نويسان سهام آماده باشد.
ماده 75 : درمجمع عمومي موسس حضورعده اي ازپذيره نويسان كه حداقل نصف سرمايه شركت راتعهدنموده باشندضروري است .اگردراولين دعوت اكثريت مذكورحاصل نشدمجامع عمومي جديدفقط تادونوبت توسط موسسين دعوت مي شوندمشروط براينكه لااقل بيست روزقبل ازانعقادآن مجمع آگهي دعوت آن باقيددستورجلسه قبل ونتيجه آن درروزنامه كثيرالانتشاري كه در اعلاميه پذيره نويسي معين شده است منتشرگردد.مجمع عمومي جديدوقتي قانوني است كه صاحبان لااقل يك سوم سرمايه شركت درآن حاضرباشند.درهريك ازدو مجمع فوق كليه تصميمات بايدبه اكثريت دوثلث آراءحاضرين اتخاذشود.در صورتي كه درمجمع عمومي سوم اكثريت لازم حاضرنشدموسسين عدم تشكيل شركت را اعلام مي دارند.
تبصره - درمجمع عمومي موسس كليه موسسين وپذيره نويسان حق حضور دارندوهرسهم داراي يك راي خواهدبود.
ماده 76 : هرگاه يك ياچندنفرازموسسين آورده غيرنقدداشته باشند موسسين بايدقبل ازاقدام به دعوت مجمع عمومي موسس نظركتبي كارشناس رسمي وزارت دادگستري رادرموردارزيابي آورده هاي غيرنقدجلب وآن راجزء گزارش اقدامات خوددراختيارمجمع عمومي موسس بگذارند.درصورتي كه موسسين براي خودمزايائي مطالبه كرده باشندبايدتوجيه آن به ضميمه گزارش مزبوربه مجمع موسس تقديم شود.
ماده 77 : گزارش مربوط به ارزيابي آورده هاي غيرنقدوعلل وموجبات مزاياي مطالبه شده بايددرمجمع عمومي موسس مطرح گردد.
دارندگان آورده غيرنقدوكساني كه مزاياي خاصي براي خودمطالبه كرده انددرموقعي كه تقويم آورده غيرنقدي كه تعهدكرده انديامزاياي آنها موضوع راي است حق راي ندارندوآن قسمت ازسرمايه غيرنقدكه موضوع مذاكره و راي است ازحيث حدنصاب جزءسرمايه شركت منظورنخواهدشد.
ماده 78 : مجمع عمومي نمي تواندآورده هاي غيرنقدرابيش ازآنچه كه از طرف كارشناس رسمي دادگستري ارزيابي شده است قبول كند.
ماده 79 : هرگاه آورده غيرنقديامزايائي كه مطالبه شده است تصويب نگردددومين جلسه مجمع به فاصله مدتي كه ازيكماه تجاوزنخواهدكردتشكيل خواهدشدودرفاصله دوجلسه اشخاصي كه آورده غيرنقدآنهاقبول نشده است در صورت تمايل مي توانندتعهدغيرنقدخودرابه تعهدنقدتبديل ومبالغ لازم را تاديه نمايندواشخاصي كه مزاياي موردمطالبه آنهاتصويب نشده مي توانند باانصراف ازآن مزايادرشركت باقي بمانند.درصورتي كه صاحبان آورده غيرنقدومطالبه كنندگان مزايابنظرمجمع تسليم نشوندتعهدآنهانسبت به سهام خودباطل شده محسوب مي گرددوسايرپذيره نويسان مي توانندبجاي آنها سهام شركت راتعهدمبالغ لازم راتاديه كنند.
ماده 80 : درجلسه دوم مجمع عمومي موسس كه برطبق ماده قبل بمنظور رسيدگي به وضع آورده هاي غيرنقدومزاياي مطالبه شده تشكيل مي گرددبايدبيش ازنصف پذيره نويسان هرمقدارازسهام شركت كه تعهدشده است حاضرباشند.در آگهي دعوت اين جلسه بايدنتيجه جلسه قبل ودستورجلسه دوم قيدگردد.
ماده 81 : درصورتي كه درجلسه دوم معلوم گرددكه دراثرخروج دارندگان آورده غيرنقدويامطالبه كنندگان مزاياوعدم تعهدوتاديه سهام آنهاازطرفد سايرپذيره نويسان قسمتي ازسرمايه شركت تعهدنشده است وبه اين ترتيب شركت قابل تشكيل نباشدموسسين بايدظرف ده روزازتاريخ تشكيل آن مجمع مراتب رابه مرجع ثبت شركت هااطلاع دهندتادرمرجع مزبورگواهينامه مذكوردرماده 19اين قانون راصادركند.
ماده 82 : درشركتهاي سهامي خاص تشكيل مجمع عمومي موسس الزامي نيست ليكن جلب نظركارشناس مذكوردرماده 76اين قانون ضروري است ونمي توان آورده هاي غيرنقدرابه مبلغي بيش ازارزيابي كارشناس قبول نمود.
ماده 83 : هرگونه تغييردرمواداساسنامه يادرسرمايه شركت ياانحلال شركت قبل ازموعدمنحصرادرصلاحيت مجمع عمومي فوق العاده مي باشد.
ماده 84 : درمجمع عمومي فوق العاده دارندگان بيش ازنصف سهامي كه حق راي دارندبايدحاضرباشند.اگردراولين دعوت حدنصاب مذكورحاصل نشدمجمع براي باردوم دعوت وباحضوردارندگان بيش ازيك سوم سهامي كه حق راي دارند رسميت يافته واتخاذتصميم خواهدنمودبشرط آنكه دردعوت دوم نتيجه دعوت اول قيدشده باشد.
ماده 85 : تصميمات مجمع عمومي فوق العاده همواره به اكثريت دوسوم آراءحاضردرجلسه رسمي معتبرخواهدبود.
ماده 86 : مجمع عمومي عادي مي تواندنسبت به كليه امورشركت بجزآنچه كه درصلاحيت مجمع عمومي موسس وفوق العاده است تصميم بگيرد.
ماده 87 : درمجمع عمومي عادي حضوردارندگان اقلابيش ازنصف سهامي كه حق راي دارندضروري است .اگردراولين دعوت حدنصاب مذكورحاصل نشدمجمع براي باردوم دعوت خواهدشدوباحضورهرعده ازصاحبان سهامي كه حق راي دارد رسميت يافته واخذتصميم خواهدنمود.بشرط آنكه دردعوت دوم نتيجه دعوت اول قيدشده باشد.
ماده 88 : درمجمع عمومي عادي تصميمات همواره به اكثريت نصف بعلاوه يك آراءحاضردرجلسه رسمي معتبرخواهدبود.مگردرموردانتخاب مديران و بازرسان كه اكثريت نسبي كافي خواهدبود.
درموردانتخاب مديران تعدادآراءهرراي دهنده درعددمديراني كه بايدانتخاب شوندضرب مي شودوحق راي هرراي دهنده برابرحاصل ضرب مذكور خواهدبودراي دهنده مي تواندآراءخودرابه يك نفربدهدياآنرابين چندنفري كه مايل باشدتقسيم كند،اساسنامه شركت نمي تواندخلاف اين ترتيب رامقرر دارد.
ماده 89 : مجمع عمومي عادي بايدسالي يكباردرموقعي كه دراساسنامه پيش بيني شده است براي رسيدگي به ترازنامه وحساب سودوزيان سال مالي قبل وصورت دارائي ومطالبات وديون شركت وصورتحساب دوره وعملكردساليانه شركت ورسيدگي به گزارش مديران وبازرس يابازرسان وسايرامورمربوط به حسابهاي سال مالي تشكيل شود.
تبصره - بدون قرائت گزارش بازرس يابازرسان شركت درمجمع عمومي اخذتصميم نسبت به ترازنامه وحساب سودوزيان سال مالي معتبرنخواهدبود.
ماده 90 : تقسيم سودواندوخته بين صاحبان سهام فقط پس ازتصويب مجمع عمومي جائزخواهدبودودرصورت وجودمنافع تقسيم ده درصدازسودويژه سالانه بين صاحبان سهام الزامي است .
ماده 91 : چنانچه هيئت مديره مجمع عمومي عادي سالانه رادرموعدمقرر دعوت نكندبازرس يابازرسان شركت مكلفندراسااقدام بدعوت مجمع مزبور بنمايند.
ماده 92 : هيئت مديره وهمچنين بازرس يابازرسان شركت مي تواننددر مواقع مقتضي مجمع عمومي عادي رابطورفوق العاده دعوت نمايند.دراين صورت دستورجلسه مجمع بايددرآگهي دعوت قيدشود.
ماده 93 : درهرموقع كه مجمع عمومي صاحبان سهام بخواهددرحقوق نوع مخصوصي ازسهام شركت تغييربدهدتصميم مجمع عمومي قطعي نخواهدبودمگربعد ازآنكه دارندگان اين گونه سهام درجلسه خاصي آن تصميم راتصويب كنندوبراي آنكه تصميم جلسه خاص مذكورمعتبرباشدبايددارندگان لااقل نصف اينگونه سهام درجلسه حاضرباشندواگردراين دعوت اين حدنصاب حاصل نشوددردعوت دوم حضوردارندگان اقلايك سوم اينگونه سهام كافي خواهدبود.
تصميمات همواره به اكثريت دوسوم آراءمعتبرخواهدبود.
ماده 94 : هيچ مجمع عمومي نمي تواندتابعيت شركت راتغييربدهدوبا هيچ اكثريتي نمي تواندبرتعهدات صاحبان سهام بيفزايد.
ماده 95 : سهامداراني كه اقلايك پنجم سهام شركت رامالك باشندحق دارندكه دعوت صاحبان سهام رابراي تشكيل مجمع عمومي ازهيئت مديره خواستارشوندوهيئت مديره بايدحداكثرتابيست روزمجمع مورددرخواست رابارعايت تشريفات مقرره دعوت كنددرغيراينصورت درخواست كنندگان مي تواننددعوت مجمع راازبازرس يابازرسان شركت خواستارشوندوبازرس يابازرسان مكلف خواهندبودكه بارعايت تشريفات مقرره مجمع موردتقاضا راحداكثرتاده روزدعوت نمايندوگرنه آن گونه صاحبان سهام حق خواهندداشت مستقيمابدعوت مجمع اقدام كنندبشرطآنكه كليه تشريفات راجع به دعوت مجمع رارعايت نموده ودرآگهي دعوت بعدم اجابت درخواست خودتوسط هيئت مديره وبازرسان تصريح نمايند.
ماده 96 : درموردماده 95دستورمجمع منحصراموضوعي خواهدبودكه در تقاضانامه ذكرشده است وهيئت رئيسه مجمع ازبين صاحبان سهام انتخاب خواهدشد.
ماده 97 : دركليه موارددعوت صاحبان سهام براي تشكيل مجامع عمومي بايدازطريق نشرآگهي درروزنامه كثيرالانتشاري كه آگهي هاي مربوطه به شركت درآن نشرمي گرددبعمل آيد.هريك ازمجامع عمومي ساليانه بايدروزنامه كثيرالانتشاري راكه هرگونه دعوت واطلاعيه بعدي براي سهامداران تاتشكيل مجمع عمومي سالانه بعددرآن منتشرخواهدشدتعيين نمايد.اين تصميم بايددر روزنامه كثيرالانتشاري كه تاتاريخ چنين تصميمي جهت نشردعوتنامه و اطلاعيه هاي مربوط به شركت قبلاتعيين شده منتشرگردد.
تبصره - درمواقعي كه كليه سهام درمجمع حاضرباشندنشرآگهي و تشريفات دعوت الزامي نيست .
ماده 98 : فاصله بين نشردعوتنامه مجمع عمومي وتاريخ تشكيل آن حداقل ده روزوحداكثرچهل روزخواهدبود.
ماده 99 : قبل ازتشكيل مجمع عمومي هرصاحب سهمي كه مايل به حضوردرمجمع عمومي باشدبايدباارائه ورقه سهم ياتصديق موقت سهم متعلق بخودبه شركت مراجعه وورقه ورودبه جلسه رادريافت كند.
فقط سهامداراني حق ورودبه مجمع رادارندكه ورقه ورودي دريافت كرده باشند.
ازحاضرين درمجمع صورتي ترتيب داده خواهدشدكه درآن هويت و اقامتگاه وتعدادسهام وتعدادآراءهريك ازحاضرين قيدوبه امضاءآنان خواهدرسيد.
ماده 100 : درآگهي دعوت صاحبان سهام براي تشكيل مجمع عمومي دستور جلسه وتاريخ ومحل تشكيل مجمع باقيدساعت ونشاني كامل بايدقيدشود.
ماده 101 : مجامع عمومي توسط هيئت رئيسه اي مركب ازيك رئيس ويك منشي ودوناظراداره مي شود.درصورتي كه ترتيب ديگري دراساسنامه پيش بيني نشده باشدرياست مجمع بارئيس هيئت مديره خواهدبودمگردرمواقعي كه انتخاب ياعزل بعضي ازمديران ياكليه آنهاجزودستورجلسه مجمع باشدكه در اين صورت رئيس مجمع ازبين سهامداران حاضردرجلسه به اكثريت نسبي انتخاب خواهدشد.ناظران ازبين صاحبان سهام انتخاب خواهندشدولي منشي جلسه ممكن است صاحب سهم نباشد.
ماده 102 : دركليه مجامع عمومي حضوروكيل ياقائم مقام قانوني صاحب سهم وهمچنين حضورنماينده يانمايندگان شخصيت حقوقي بشرط ارائه مدارك وكالت يانمايندگي به منزله حضورخودصاحب سهم است .
ماده 103 : دركليه مواردي كه دراين قانون اكثريت آراءدرمجامع عمومي ذكرشده است مراداكثريت آراءحاضرين درجلسه است .
ماده 104 : هرگاه درمجمع عمومي تمام موضوعات مندرج دردستورمجمع مورداخذتصميم واقع نشودهيئت رئيسه مجمع باتصويب مجمع مي توانداعلام تنفس نموده وتاريخ جلسه بعدراكه نبايدديرترازدوهفته باشدتعيين كند، تمديدجلسه محتاج به دعوت وآگهي مجددنيست ودرجلسات بعدمجمع باهمان حد نصاب جلسه اول رسميت خواهدداشت .
ماده 105 : ازمذاكرات وتصميمات مجمع عمومي صورت جلسه اي توسط منشي ترتيب داده مي شودكه به امضاءهيئت رئيسه مجمع رسيده ويك نسخه ازآن درمركزشركت نگهداري خواهدشد.
ماده 106 : درمواردي كه تصميمات مجمع عمومي متضمن يكي ازامورذيل باشديك نسخه ازصورت جلسه مجمع بايدجهت ثبت به مرجع ثبت شركت هاارسال گردد :
1- انتخاب مديران وبازرس يابازرسان .
2- تصويب ترازنامه .
3- كاهش ياافزايش سرمايه وهرنوع تغييردراساسنامه .
4- انحلال شركت ونحوه تصفيه آن .
بخش 6
هيئت مديره

ماده 107 : شركت سهامي بوسيله هيئت مديره اي كه ازبين صاحبان سهام انتخاب شده وكلايابغضاقابل عزل مي باشنداداره خواهدشد.عده اعضاي هيئت مديره درشركتهاي سهامي عمومي نبايدازپنج نفركمترباشد.
ماده 108 : مديران شركت توسط مجمع عمومي موسس ومجمع عمومي عادي انتخاب مي شوند.
ماده 109 : مدت مديران دراساسنامه معين مي شودليكن اين مدت ازدو سال تجاوزنخواهدكرد.
ماده 110 : اشخاص حقوقي رامي توان به مديريت شركت انتخاب نمود. دراين صورت شخص حقوقي همان مسئوليتهاي مدني شخص حقيقي عضوهيئت مديره راداشته وبايديك نفررابه نمايندگي دائمي خودجهت انجام وظايف مديريت معرفي نمايد.
چنين نماينده اي مشمول همان شرايط وتعهدات ومسئوليتهاي مدني و جزائي عضوهيئت مديره بوده ازجهت مدني باشخص حقوقي كه اورابه نمايندگي تعيين نموده است مسئوليت تضامني خواهدداشت .
شخص حقوقي عضوهيئت مديره مي تواندنماينده خودراعزل كندبشرط آنكه درهمان موقع جانشين اوراكتبابه شركت معرفي نمايدوگرنه غايب محسوب مي شود.
ماده 111 : اشخاص ذيل نمي توانندبه مديريت شركت انتخاب شوند.
1- محجورين وكساني كه حكم ورشكستگي آنهاصادرشده است .
2- كساني كه بعلت ارتكاب جنايت يايكي ازجنحه هاي ذيل بموجب حكم قطعي ازحقوق اجتماعي كلايابعضامحروم شده باشنددرمدت محروميت .
سرقت ،خيانت درامانت ،كلاهبرداري ،جنحه هائي كه بموجب قانون در حكم خيانت درامانت ياكلاهبرداري شناخته شده است ،اختلاس ،تدليس ، تصرف غيرقانوني دراموال عمومي .
تبصره - دادگاه شهرستان به تقاضاي هرذينفع حكم عزل هرمديري راكه برخلاف مفاداين ماده انتخاب شودياپس ازانتخاب مشمول مفاداين ماده گرددصادرخواهدكردوحكم دادگاه مزبورقطعي خواهدبود.
ماده 112 : درصورتي كه براثرفوت يااستعفاياسلب شرايط ازيك يا چندنفرازمديران تعداداعضاءهيئت مديره ازحداقل مقرردراين قانون كمتر شوداعضاءعلي البدل به ترتيب مقرردراساسنامه والابه ترتيب مقررتوسط مجمع عمومي جاي آنان راخواهندگرفت ودرصورتيكه عضوعلي البدل تعيين نشده باشدوياتعداداعضاءعلي البدل كافي براي تصدي محلهاي خالي درهيئت مديره نباشدمديران باقيمانده بايدبلافاصله مجمع عمومي عادي شركت راجهت تكميل اعضاءهيئت مديره دعوت نمايند.
ماده 113 : درموردماده 112هرگاه هيئت مديره حسب موردازدعوت مجمع عمومي براي انتخاب مديري كه سمت اوبلامتصدي مانده خودداري كندهرذينفع حق داردازبازرس يابازرسان شركت بخواهدكه به دعوت مجمع عمومي عادي جهت تكميل عده مديران بارعايت تشريفات لازم اقدام كنندوبازرس يابازرسان مكلف به انجام چنين درخواستي مي باشند.
ماده 114 : مديران بايدتعدادسهامي راكه اساسنامه شركت مقرركرده است داراباشند.اين تعدادسهام نبايدازتعدادسهامي كه بموجب اساسنامه جهت دادن راي درمجامع عمومي لازم است كمترباشد.اين سهام براي تضمين خساراتي است كه ممكن است ازتقصيرات مديران منفردايامشتركابرشركت واردشود.سهام مذكوربااسم بوده وقابل انتقال نيست ومادام كه مديري مفاصا حساب دوره تصدي خوددرشركت رادريافت نداشته است سهام مذكوردرصندوق شركت بعنوان وثيقه باقي خواهدماند.
ماده 115 : درصورتي كه مديري درهنگام انتخاب مالك تعدادسهام لازم بعنوان وثيقه نباشدوهمچنين درصورت انتقال قهري سهام موردوثيقه ويا افزايش يافتن تعدادسهام لازم بعنوان وثيقه وياافزايش يافتن تعدادسهام لازم بعنوان وثيقه مديربايدظرف مدت يكماه تعدادسهام لازم بعنوان وثيقه راتهيه وبه صندوق شركت بسپاردوگرنه مستعفي محسوب خواهدشد.
ماده 166 : تصويب ترازنامه وحساب سودوزيان هردوره مالي شركت به منزله مفاصاحساب مديران براي همان دوره مالي مي باشدوپس ازتصويب ترازنامه وحساب وسودوزيان دوره مالي كه طي آن مدت مديريت مديران منقضي يابهرنحوديگري ازآنان سلب سمت شده است سهام موردوثيقه اينگونه مديران خودبخودازقيدوثيقه آزادخواهدشد.
ماده 117 : بازرس يابازرسان شركت مكلفندهرگونه تخلفي ازمقررات قانوني واساسنامه شركت درموردسهام وثيقه مشاهده كنندبه مجمع عمومي عادي گزارش دهند.
ماده 118 : جزدرباره موضوعاتي كه بموجب مقررات اين قانون اخذتصميم واقدام درباره آنهادرصلاحيت خاص مجامع عمومي است مديران شركت داراي كليه اختيارات لازم براي اداره امورشركت مي باشندمشروط برآنكه تصميمات واقدامات آنهادرحدودموضوع شركت باشد.محدودكردن اختيارات مديران دراساسنامه يابموحب تصميمات مجامع عمومي فقط از لحاظ روابط بين مديران وصاحبان سهام معتبربوده ودرمقابل اشخاص ثالث باطل وكان لم يكن است .
ماده 119 : هيئت مديره دراولين جلسه خودازبين اعضاي هيئت مديره يك رئيس ويك نائب رئيس كه بايدشخص حقيقي باشندبراي هيئت مديره تعيين مي نمايد.مدت رياست رئيس ونايب رئيس هيئت مديره بيش ازمدت عضويت آنهادرهيئت مديره نخواهدبود.هيئت مديره درهرموقع مي تواندرئيس و نايب رئيس هيئت مديره راازسمت هاي مذكورعزل كند.هرترتيبي خلاف اين ماده مقررشودكان لم يكن خواهدبود
تبصره 1-ازنظراجراي مفاداين ماده شخص حقيقي كه بعنوان نماينده شخص حقوقي عضوهيئت مديره معرفي شده باشددرحكم عضوهيئت مديره تلقي خواهدشد.
تبصره 2-هرگاه رئيس هيئت مديره موقتانتواندوظايف خودراانجام دهدوظايف اورانايب رئيس هيئت مديره انجام خواهدداد.
ماده 120 : رئيس هيئت مديره علاوه بردعوت واداره جلسات هيئت - مديره موظف است كه مجامع عمومي صاحبان سهام رادرمواردي كه هيئت مديره مكلف به دعوت آنهامي باشددعوت نمايد.
ماده 121 : براي تشكيل جلسات هيئت مديره حضوربيش ازنصف اعضاء هيئت مديره لازم است .تصميمات بايدبه اكثريت آراءحاضرين اتخاذگردد مگرآنكه دراساسنامه اكثريت بيشتري مقررشده باشد.
ماده 122 : ترتيب دعوت وتشكيل جلسات هيئت مديره رااساسنامه تعيين خواهدكرد.ولي درهرحال عده اي ازمديران كه اقلايك سوم اعضاءهيئت مديره راتشكيل دهندمي تواننددرصورتي كه ازتاريخ تشكيل آخرين جلسه هيئت مديره حداقل يك ماه گذشته باشدباذكردستورجلسه هيئت مديره رادعوت نمايند.
ماده 123 : براي هريك ازجلسات هيئت مديره بايدصورت جلسه اي تنظيم ولااقل به امضاءاكثريت مديران حاضردرجلسه برسد.درصورت جلسات هيئت مديره نام مديراني كه حضوردارندياغايب مي باشندوخلاصه اي ازمذاكرات و همچنين تصميمات متخذدرجلسه باقيدتاريخ درآن ذكرمي گردد.هريك از مديران كه باتمام يابعضي ازتصميمات مندرج درصورت جلسه مخالف باشدنظر اوبايددرصورت جلسه قيدشود.
ماده 124 : هيئت مديره بايد اقلا يك نفرشخص حقيقي رابه مديريت عامل شركت برگزيند وحدود اختيارات ومدت تصدي وحق الزحمه او را تعيين كند در صورتي كه مديرعامل عضوهيئت مديره باشددوره مديريت عامل او از مدت عضويت اودرهيئت مديره بيشترنخواهد بود. مديرعامل شركت نمي تواند در عين حال رئيس هيئت مديره همان شركت باشد مگر با تصويب سه چهارم آراءحاضر درمجمع عمومي .
تبصره -هيئت مديره درهرموقع مي تواندمديرعامل راعزل نمايد.
ماده 125 : مديرعامل شركت درحدوداختياراتي كه توسط هيئت مديره به اوتفويض شده است نماينده شركت محسوب وازطرف شركت حق امضاءدارد.
ماده 126 : اشخاص مذكوردرماده 111نمي توانندبه مديريت عامل شركت انتخاب شوندوهمچنين هيچكس نمي توانددرعين حال مديريت عامل بيش از يك شركت راداشته باشد.تصميمات واقدامات مديرعاملي كه برخلاف مفاد اين ماده انتخاب شده است درمقابل صاحبان سهام واشخاص ثالث معتبرو مسئوليت هاي سمت مديريت عامل شامل حال اوخواهدشد.
ماده 127 : هركس برخلاف ماده 126به مديريت عامل انتخاب شودياپس ازانتخاب مشمول ماده مذكورگردددادگاه شهرستان به تقاضاي هرذينفع حكم عزل اوراصادرخواهدكردوچنين حكمي قطعي خواهدبود.
ماده 128 : نام ومشخصات وحدوداختيارات مديرعامل بايدباارسال نسخه اي ازصورت جلسه هيئت مديره به مرجع ثبت شركت هااعلام وپس ازثبت درروزنامه رسمي آگهي شود.
ماده 129 : اعضاءهيئت مديره ومديرعامل شركت وهمچنين موسسات و شركتهائي كه اعضاي هيئت مديره ويامديرعامل شركت شريك ياعضوهيئت مديره يامديرعامل آنهاباشندنمي توانندبدون اجازه هيئت مديره در معاملاتي كه باشركت يابه حساب شركت مي شودبطورمستقيم ياغيرمستقيم طرف معامله واقع وياسهيم شوندودرصورت اجازه نيزهيئت مديره مكلف است بازرس شركت راازمعامله اي كه اجازه آن داده شده بلافاصله مطلع نمايد وگزارش آن رابه اولين مجمع عمومي عادي صاحبان سهام بدهدوبازرس نيزمكلف است ضمن گزارش خاصي حاوي جزئيات معامله نظرخودرادرباره چنين معامله اي به همان مجمع تقديم كند.عضوهيئت مديره يامديرعامل ذينفع درمعامله در جلسه هيئت مديره ونيزدرمجمع عمومي عادي هنگام اخذتصميم نسبت به معامله مذكورحق راي نخواهدداشت .
ماده 130 : معاملات مذكوردرماده 129درهرحال ولوآنكه توسط مجمع عادي تصويب نشوددرمقابل اشخاص ثالث معتبراست مگردرمواردتدليس و تقلب كه شخص ثالث درآن شركت كرده باشد.درصورتي كه براثرانجام معامله به شركت خسارتي واردآمده باشدجبران خسارت برعهده هيئت مديره و مديرعامل يامديران ذينفع ومديراني است كه اجازه آن راداده اندكه همگي آنهامتضامنامسئول جبران خسارات وارده معامله به شركت مي باشند.
ماده 131 : درصورتي كه معاملات مذكوردرماده 129اين قانون بدون اجازه هيئت مديره صورت گرفته باشدهرگاه مجمع عمومي عادي شركت آنهاراتصويب نكندآن معاملات قابل ابطال خواهدبودوشركت مي تواندتاسه سال ازتاريخ انعقادمعامله ودرصورتي كه معامله مخفيانه انجام گرفته باشدتاسه سال از تاريخ كشف آن بطلان معامله راازدادگاه صلاحيتداردرخواست كند.ليكن درهر حال مسئوليت مديرومديران ويامديرعامل ذينفع درمقابل شركت باقي خواهد بود.تصميم به درخواست بطلان معامله بامجمع عمومي عادي صاحبان سهام است كه پس ازاستماع گزارش بازرس مشعربرعدم رعايت تشريفات لازم جهت انجام معامله دراين موردراي خواهدداد.مديريامديرعامل ذينفع درمعامله حق شركت درراي نخواهدداشت .مجمع عمومي مذكوردراين ماده به دعوت هيئت مديره يابازرس شركت تشكيل خواهدشد.
ماده 132 : مديرعامل شركت واعضاءهيئت مديره به استثناءاشخاص حقوقي حق ندارندهيچگونه وام يااعتبارازشركت تحصيل نمايندوشركت نمي تواندديون آنان راتضمين ياتعهدكند.اينگونه عمليات بخودي خودباطل است .درموردبانكهاوشركتهاي مالي واعتباري معاملات مذكوردراين ماده به شرط آنكه تحت قيودوشرايط عادي وجاري انجام گيردمعتبرخواهدبود ممنوعيت مذكوردراين ماده شامل اشخاصي نيزكه به نمايندگي شخص حقوقي عضو هيئت مديره درجلسات هيئت مديره شركت مي كنندوهمچنين شامل همسروپدر ومادرواجدادواولادواولاداولادوبرادروخواهراشخاص مذكوردراين ماده مي باشد.
ماده 133 : مديران ومديرعامل نمي توانندمعاملاتي نظيرمعاملات شركت كه متضمن رقابت باعمليات شركت باشدانجام دهند.هرمديري كه ازمقررات اين ماده تخلف كندوتخلف اوموجب ضررشركت گرددمسئول جبران آن خواهدبود منظورازضرردراين ماده اعم است ازورودخسارت ياتقويت منفعت .
ماده 134 : مجمع عمومي عادي صاحبان سهام مي تواندباتوجه به ساعات حضوراعضاءغيرموظف هيئت مديره درجلسات هيئت مزبورپرداخت مبلغي را به آنهابطورمقطوع بابت حق حضورآنهادرجلسات تصويب كندمجمع عمومي اين مبلغ راباتوجه به تعدادساعات واوقاتي كه هرعضوهيئت مديره درجلسات هيئت حضورداشته است تعيين خواهدكرد.همچنين درصورتي كه دراساسنامه پيش بيني شده باشدمجمع عمومي مي تواندتصويب كندكه نسبت معيني ازسود خالص سالانه شركت بعنوان پاداش به اعضاءهيئت مديره تخصيص داده شود اعضاءغيرموظف هيئت مديره حق ندارندبجزآنچه دراين ماده پيش بيني شده است درقبال سمت مديريت خودبطورمستمرياغيرمستمربابت حقوق ياپاداش ياحق الزحمه وجهي ازشركت دريافت كنند.
ماده 135 : كليه اعمال واقدامات مديران ومديرعامل شركت درمقابل اشخاص ثالث نافذومعتبراست ونمي توان بعذرعدم اجراي تشريفات مربوط بطرزانتخاب آنهااعمال واقدامات آنان راغيرمعتبردانست .
ماده 136 : درصورت انقضاءمدت ماموريت مديران تازمان انتخاب مديران جديدمديران سابق كماكان مسئول امورشركت واداره آن خواهندبود.هر گاه مراجع موظف به دعوت مجمع عمومي به وظيفه خودعمل نكنندهرذينفع مي تواندازمرجع ثبت شركت هادعوت مجمع عمومي عادي رابراي انتخاب مديران تقاضانمايد.
ماده 137 : هيئت مديره بايدلااقل هرششماه يكبارخلاصه صورت دارائي و قروض شركت راتنظيم كرده به بازرسان بدهد.
ماده 138 : هيئت مديره موظف است بعدازانقضاي سال مالي شركت ظرف مهلتي كه دراساسنامه پيش بيني شده است مجمع عمومي سالانه رابراي تصويب عمليات سال مالي قبل وتصويب ترازنامه وحساب سودوزيان شركت دعوت نمايد.
ماده 139 : هرصاحب سهم مي تواندازپانزده روزقبل ازانعقادمجمع عمومي درمركزشركت بصورت حسابهامراجعه كرده وازترازنامه وحساب سودو زيان وگزارش عمليات مديران وگزارش بازرسان رونوشت بگيرد.
ماده 140 : هيئت مديره مكلف است هرسال يك بيستم ازسودخالص شركت رابعنوان اندوخته قانوني موضوع نمايد.همين كه اندوخته به يك دهم سرمايه شركت رسيدموضوع كردن آن اختياري است ودرصورتي كه سرمايه شركت افزايش يابدكسريك بيستم مذكورادامه خواهديافت تاوقتي كه اندوخته قانوني به يك دهم سرمايه بالغ گردد.
ماده 141 : اگربراثرزيانهاي وارده حداقل نصف سرمايه شركت ازميان برودهيئت مديره مكلف است بلافاصله مجمع عمومي فوق العاده صاحبان سهام رادعوت نمايدتاموضوع انحلال يابقاءشركت موردشوروراي واقع شود.هرگاه مجمع مزبورراي به انحلال شركت ندهدبايددرهمان جلسه وبارعايت مقررات ماده 6اين قانون سرمايه شركت رابه مبلغ سرمايه موجودكاهش دهد.
درصورتي كه هيئت مديره برخلاف اين ماده به دعوت مجمع عمومي فوق العاده مبادرت ننمايدويامجمعي كه دعوت مي شودنتواندمطابق مقررات قانوني منعقدگرددهرذينفعي مي تواندانحلال شركت راازدادگاه صلاحيتدار درخواست كند.
ماده 142 : مديران ومديرعامل شركت درمقابل شركت واشخاص ثالث نسبت به تخلف ازمقررات قانوني بااساسنامه شركت ويامصوبات مجمع عمومي برحسب موردمنفردايامشتركامسئول مي باشندودادگاه حدودمسئوليت هريك رابراي جبران خسارت تعيين خواهدنمود.
ماده 143 : درصورتي كه شركت ورشكسته شودياپس ازانحلال معلوم شودكه دارائي شركت براي تاديه ديون آن كافي نيست دادگاه صلاحيتدارمي تواند تقاضاي هرذينفع هريك ازمديران ويامديرعاملي راكه ورشكستگي شركت يا كافي نبودن دارائي شركت بنحوي ازانحاءمعلول تخلفات اوبوده است منفردا يامتضامنابه تاديه آن قسمت ازديوني كه پرداخت آن ازدارائي شركت ممكن نيست محكوم نمايد.
بخش 7
بازرسان

ماده 144 : مجمع عمومي عادي درهرسال يك ياچندبازرس انتخاب مي كند تابرطبق قانون به وظايف خودعمل كنند.انتخاب مجددبازرس يابازرسان بلامانع است .
مجمع عمومي عادي درهرموقع مي تواندبازرس يابازرسان راعزل كندبه شرط آنكه جانشين آنهارانيزانتخاب نمايد.
تبصره - درحوزه هائي كه وزارت اقتصاداعلام مي كندوظايف بازرسي شركتهارادرشركتهاي سهامي عام اشخاصي مي توانندايفاكنندكه نام آنهادر فهرست رسمي بازرسان شركتهادرج شده باشد.شرايط تنظيم فهرست واحراز صلاحيت بازرسي درشركتهاي سهامي عام ودرج نام اشخاص صلاحيتداردرفهرست مذكورومقررات وتشكيلات شغلي بازرسان تابع آئيننامه اي مي باشدكه به پيشنهادوزارت اقتصادوتصويب كميسيونهاي اقتصادمجلسين قابل اجرا خواهدبود.
ماده 145 : انتخاب اولين بازرس يابازرسان شركتهاي سهامي عام در مجمع عمومي موسس وانتخاب اولين بازرس يابازرسان شركتهاي سهامي خاص طبق ماده 20اين قانون بعمل خواهدآمد.
ماده 146 : مجمع عمومي عادي بايديك ياچندبازرس علي البدل نيز انتخاب كندتادرصورت معذوريت يافوت يااستعفاءياسلب شرايط ياعدم قبول سمت توسط بازرس يابازرسان اصلي جهت انجام وظايف بازرسي دعوت شوند.
ماده 147 : اشخاص زيرنمي توانندبه سمت بازرسي شركت سهامي انتخاب شوند :
1-اشخاص مذكوردرماده 111اين قانون .
2- مديران ومديرعامل شركت .
3-اقرباءسببي ونسبي مديران ومديرعامل تادرجه سوم ازطبقه اول ودوم .
4-هركس كه خودياهمسرش زاشخاص مذكوردربند2موظفاحقوق دريافت مي دارد.
ماده 148 : بازرس يابازرسان علاوه بروظايفي كه درسايرمواداين قانون براي آنان مقررشده است مكلفنددرباره صحت ودرستي صورت دارائي وصورت حساب دوره عملكردوحساب سودوزيان ترازنامه اي كه مديران براي تسليم به مجمع عمومي تهيه مي كنندوهمچنين درباره صحت مطالب واطلاعاتي كه مديران در اختيارمجامع عمومي گذاشته انداظهارنظركنند.بازرسان بايداطمينان حاصل نمايندكه حقوق صاحبان سهام درحدودي كه قانون واساسنامه شركت تعيين كرده است بطوريكسان رعايت شده باشدودرصورتي كه مديران اطلاعاتي برخلاف حقيقت دراختيارصاحبان سهام قراردهندبازرسان مكلفندكه مجمع عمومي را ازآن آگاه سازند.
ماده 150 : بازرس يابازرسان موظفندباتوجه به ماده 148اين قانون گزارش جامعي راجع به وضع شركت به مجمع عمومي عادي تسليم كنند.گزارش بازرسان بايدلااقل ده روزقبل ازتشكيل مجمع عمومي عادي جهت مراجعه صاحبان سهام درمركزشركت آماده باشد.
تبصره - درصورتي كه شركت بازرسان متعددداشته هريك مي توانندبه تنهائي وظايف خودراانجام دهدليكن كليه بازرسان بايدگزارش واحدي تهيه كنند.درصورت وجوداختلاف نظربين بازرسان موارداختلاف باذكردليل در گزارش قيدخواهدشد.
ماده 151 : بازرس يابازرسان بايدهرگونه تخلف ياتقصيري درامور شركت ازناحيه مديران ومديرعامل مشاهده كنندبه اولين مجمع عمومي اطلاع دهندودرصورتي كه ضمن انجام ماموريت خودازوقوع جرمي مطلع شوندبايدبه مرجع قضائي صلاحيتداراعلام نموده ونيزجريان رابه اولين مجمع عمومي گزارش دهند.
ماده 152 : درصورتي كه مجمع عمومي بدون دريافت گزارش بازرس يابر اساس گزارش اشخاصي كه برخلاف ماده 147اين قانون بعنوان بازرس تعيين شده اندصورت دارائي وترازنامه وحساب سودوزيان شركت راموردتصويب قراردهداين تصويب به هيچوجه اثرقانوني نداشته ازدرجه اعتبارساقط خواهدبود.
ماده 153 : درصورتي كه مجمع بازرس معين نكرده باشديايك ياچندنفراز بازرسان بعللي نتواندگزارش بدهندياازدادن گزارش امتناع كنندرئيس دادگاه شهرستان به تقاضاي هرذينفع بازرس يابازرسان رابه تعدادمقرردر اساسنامه شركت انتخاب خواهدكردتاوظايف مربوطه راتاانتخاب بازرس بوسيله مجمع عمومي انجام دهند.تصميم رئيس دادگاه شهرستان دراين مورد غيرقابل شكايت است .
ماده 154 : بازرس يابازرسان درمقابل شركت واشخاص ثالث نسبت به تخلفاتي كه درانجام وظايف خودمرتكب مي شوندطبق قواعدعمومي مربوط به مسئوليت مدني مسئول جبران خسارت وارده خواهندبود.
ماده 155 : تعيين حق الزحمه بازرس بامجمع عمومي عادي است .
ماده 156 : بازرس نمي توانددرمعاملاتي كه باشركت يابه حساب شركت انجام مي گيردبطورمستقيم ياغيرمستقيم ذينفع شود.
بخش 8
تغييرات درسرمايه شركت
ماده 157 : سرمايه شركت رامي توان ازطريق صدورسهام جديدوياازطريق بالابردن مبلغ اسمي سهام موجودافزايش داد.
ماده 158 : تاديه مبلغ اسمي سهام جديدبه يكي ازطريق زيرامكان پذير است :
1- پرداخت مبلغ اسمي به نقد.
2- تبديل مطالبات نقدي حاصل شده اشخاص ازشركت به سهام جديد.
3-انتقال سودتقسيم نشده يااندوخته ياعوايدحاصله ازاضافه ارزش سهام جديدبه سرمايه شركت .
4- تبديل اوراق قرضه به سهام .
تبصره 1- فقط درشركت سهامي خاص تاديه مبلغ اسمي سهام جديدبه غير نقدنيزمجازاست .
تبصره 2-انتقال اندوخته قانوني به سرمايه ممنوع است .
ماده 159 : افزايش سرمايه ازطريق بالابردن مبلغ اسمي سهام موجوددر صورتي كه براي صاحبان سهام ايجادتعهدكندممكن نخواهدبودمگرآنكه كليه صاحبان سهام باآن موافق باشند.
ماده 160 : شركت مي تواندسهام جديدرابرابرمبلغ اسمي بفروشديااين كه مبلغي علاوه برمبلغ اسمي سهم بعنوان اضافه ارزش سهم ازخريداران دريافت كند.شركت مي تواندعوايدحاصله ازاضافه ارزش سهم فروخته شده رابه اندوخته منتقل سازديانقدابين صاحبان سهام سابق تقسيم كنديادرازاءآن سهام جديدبه صاحبان سهام سابق بدهد.
ماده 161 : مجمع عمومي فوق العاده به پيشنهادهيئت مديره پس از قرائت گزارش بازرس يابازرسان شركت درموردافزايش سرمايه شركت اتخاذتصميم مي كند.
تبصره 1- مجمع عمومي فوق العاده كه درموردافزايش سرمايه اتخاذ تصميم مي كندشرايط مربوطبه فروش سهام جديدوتاديه قيمت آن راتعيين يا اختيارتعيين آن رابه هيئت مديره واگذارخواهدكرد.
تبصره 2- پيشنهادهيئت مديره راجع به افزايش سرمايه بايدمتضمن توجيه لزوم افزايش سرمايه ونيزشامل گزارشي درباره امورشركت ازبدوسال مالي درجريان واگرتاآن موقع مجمع عمومي نسبت به حسابهاي سال مالي قبل تصميم نگرفته باشدحاكي ازوضع شركت ازابتداي سال مالي قبل باشدگزارش گزارش بازرس يابازرسان بايدشامل اظهارنظردرباره پيشنهادهيئت مديره باشد.
ماده 162 : مجمع عمومي فوق العاده مي تواندبه هيئت مديره اجازه دهدكه ظرف مدت معيني كه نبايدازپنج سال تجاوزكندسرمايه شركت راتاميزان مبلغ معيني به يكي ازطرق مذكوردراين قانون افزايش دهد.
ماده 163 : هيئت مديره درهرحال مكلف است درهرنوبت پس ازعملي ساختن افزايش سرمايه حداكثرظرف يكماه مراتب راضمن اصلاح اساسنامه در قسمت مربوط به مقدارسرمايه ثبت شده شركت به مرجع ثبت شركتهااعلام كندتاپس ازثبت جهت اطلاع عموم آگهي شود.
ماده 164 : اساسنامه شركت نمي تواندمتضمن اختيارافزايش سرمايه براي هيئت مديره باشد.
ماده 165 : مادام كه سرمايه قبلي شركت تماماتاديه نشده است افزايش سرمايه شركت تحت هيچ عنواني مجازنخواهدبود.
ماده 166 : درخريدسهام جديدصاحبان سهام شركت به نسبت سهامي كه مالكندحق تقدم دارندواين حق قابل نقل وانتقال است مهلتي كه طي آن سهامداران مي توانندحق تقدم مذكوررااعمال كنندكمترازشصت روزنخواهد بود.اين مهلت ازروزي كه براي پذيره نويسي تعيين مي گرددشروع مي شود.
ماده 167 : مجمع عمومي فوق العاده كه افزايش سرمايه راازطريق فروش سهام جديدتصويب مي كنديااجازه آن رابه هيئت مديره مي دهدمي تواندحق تقدم صاحبان سهام رانسبت به پذيره نويسي تمام ياقسمتي ازسهام جديدازآنان سلب كندبه شرط آنكه چنين تصميمي پس ازقرائت گزارش هيئت مديره و گزارش بازرس يابازرسان شركت اتخاذگرددوگرنه باطل خواهدبود.
تبصره - گزارش هيئت مديره مذكوردراين ماده بايدمشتمل برتوجيه لزوم افزايش سرمايه وسلب حق تقدم ازسهامداران ومعرفي شخص يااشخاصي كه سهام جديدبراي تخصيص به آنهادرنظرگرفته شده است وتعدادوقيمت اين گونه سهام وعواملي كه درتعيين قيمت درنظرگرفته شده است باشد.گزارش بازرس يابازرسان بايدحاكي ازتاييدعوامل وجهاتي باشدكه درگزارش هيئت مديره ذكرشده است .
ماده 168 : درموردماده 167چنانچه سلب حق تقدم درپذيره نويسي سهام جديدازبعضي ازصاحبان سهام به نفع بعض ديگرانجام مي گيردسهامداراني كه سهام جديدبراي تخصيص به آنهادرنظرگرفته شده است حق ندارنددراخذراي در باره سلب حق تقدم سايرسهامداران شركت كنند.دراحتساب حدنصاب رسميت جلسه واكثريت لازم جهت معتبربودن تصميمات مجمع عمومي سهام سهامداراني كه سهام جديدبراي تخصيص به آنهادرنظرگرفته شده است به حساب نخواهدآمد.
ماده 169 : درشركتهاي سهامي خاص پس ازاتخاذتصميم راجع به افزايش سرمايه ازطريق انتشارسهام جديدبايدمراتب ازطريق نشرآگهي درروزنامه كثيرالانتشاري كه آگهي هاي مربوط به شركت درآن نشرمي گرددبه اطلاع صاحبان سهام برسددراين آگهي بايداطلاعات مربوط به مبلغ افزايش سرمايه ومبلغ اسمي سهام جديدوحسب موردمبلغ اضافه ارزش سهم وتعدادسهامي كه هرصاحب سهم نسبت به سهام خودحق تقدم درخريدآنهاراداردومهلت پذيره نويسي و نحوه پرداخت ذكرشود.درصورتي كه براي سهام جديدشرايط خاصي درنظرگرفته شده باشدچگونگي اين شرايط درآگهي قيدخواهدشد.
ماده 170 : درشركتهاي سهامي عام پس ازاتخاذتصميم راجع به افزايش سرمايه ازطريق انتشارسهام جديدبايدآگهي به نحومذكوردرماده 169منتشر ودرآن قيدشودكه صاحبان سهام بي نام براي دريافت گواهينامه حق خريدسهامي كه حق تقدم درخريدآن رادارندظرف مدت معين كه نبايدكمترازبيست روزباشد به مراكزي كه ازطرف شركت تعيين ودرآگهي قيدشده است مراجعه كنند.براي صاحبان سهام بانام گواهينامه هاي حق خريدبايدتوسط پست سفارشي ارسال گردد.
ماده 171 : گواهينامه حق خريدسهم مذكوردرماده فوق بايدمشتمل بر نكات زيرباشد :
1- نام وشماره ثبت ومركزاصلي شركت .
2- مبلغ سرمايه فعلي وهمچنين مبلغ افزايش سرمايه شركت .
3- تعدادونوع سهامي كه دارنده گواهينامه حق خريدآن راداردباذكر مبلغ اسمي سهم وحسب موردمبلغ اضافه ارزش آن .
4- نام بانك ومشخصات حساب سپرده اي كه وجوه لازم بايددرآن پرداخته شود.
5- مهلتي كه طي آن دارنده گواهينامه مي تواندازحق خريدمندرج در گواهينامه استفاده كند.
6- هرگوته شرايط ديگري كه براي پذيره نويسي مقررشده باشد.
تبصره : گواهينامه حق خريدسهم بايدبه همان ترتيبي كه براي امضاي اوراق سهام شركت مقرراست به امضاءبرسد
ماده 172 : درصورتي كه حق تقدم درپذيره نويسي سهام جديدازصاحبان سهام سلب شده باشدياصاحبان سهام ازحق تقدم خودظرف مهلت مقرراستفاده نكنندحسب موردتمام ياباقيمانده سهام جديدعرضه وبه متقاضيان فروخته خواهدشد.
ماده 173 : شركتهاي سهامي عام بايدقبل ازعرضه كردن سهام جديدبراي پذيره نويسي عمومي ابتداطرح اعلاميه پذيره نويسي سهام جديدرابه مرجع ثبت شركتهاتسليم ورسيددريافت كنند.
ماده 174 : طرح اعلاميه پذيره نويسي مذكوردرماده 173بايدبه امضاي دارندگان امضاي مجازشركت رسيده ومشتمل برنكات زيرباشد :
1- نام وشماره ثبت شركت .
2- موضوع شركت ونوع فعاليتهاي آن .
3- مركزاصلي شركت ودرصورتي كه شركت شعبي داشته باشدنشاني شعب آن
4- درصورتي كه شركت براي مدت محدودتشكيل شده باشدتاريخ انقضاء مدت آن .
5- مبلغ سرمايه شركت قبل ازافزايش سرمايه .
6-اگرسهام ممتازمنتشرشده باشدتعدادوامتيازات آن .
7- هويت كامل اعضاءهيئت مديره ومديرعامل شركت .
8- شرايط حضوروحق راي صاحبان سهام درمجامع عمومي .
9- مقررات اساسنامه راجع به تقسيم سودوتشكيل اندوخته وتقسيم دارائي .
10- مبلغ وتعداداوراق قرضه قابل تبديل به سهم كه شركت منتشركرده است ومهلت وشرايط تبديل اوراق قرضه به سهم .
11- مبلغ بازپرداخت نشده انواع ديگراوراق قرضه اي كه شركت منتشر كرده است وتضمينات مربوط به آن .
12- مبلغ ديون شركت وهمچنين مبلغ ديون اشخاص ثالث كه توسط شركت تضمين شده است .
13- مبلغ افزايش سرمايه .
14- تعدادونوع سهام جديدي كه صاحبان سهام بااستفاده ازحق تقدم خود تعهدكرده اند.
15- تاريخ شروع وخاتمه مهلت پذيره نويسي .
16- مبلغ اسمي ونوع سهامي كه بايدتعهدشودوحسب موردمبلغ اضافه ارزش سهم .
17- حداقل تعدادسهامي كه هنگام پذيره نويسي بايدتعهدشود.
18- نام بانك ومشخصات حساب سپرده اي كه وجوه لازم بايددرآن پرداخته شود.
19- ذكرنام روزنامه كثيرالانتشاري كه اطلاعيه هاوآگهي هاي شركت در آن نشرمي شود.
ماده 175 : آخرين ترازنامه وحساب سودوزيان شركت كه به تصويب مجمع عمومي رسيده است بايدضميمه طرح اعلاميه پذيره نويسي سهام جديدبه مرجع ثبت شركتهاتسليم گرددودرصورتي كه شركت تاآن موقع ترازنامه وحساب سودوزيان تنظيم نكرده باشداين نكته بايددرطرح اعلاميه پذيره نويسي قيد شود.
ماده 176 : مرجع ثبت شركتهاپس ازوصول طرح اعلاميه پذيره نويسي و ضمائم آن وتطبيق مندرجات آنهابامقررات قانوني اجازه انتشاراعلاميه پذيره نويسي سهام جديدراصادرخواهدنمود.
ماده 177 : اعلاميه پذيره نويسي سهام جديدبايدعلاوه برروزنامه كثيرالانتشاري كه آگهي هاي شركت درآن نشرمي گردداقلادردوروزنامه كثيرالانتشارديگرآگهي شودونيزدربانكي كه تعهدسهام درنزدآن بعمل مي آيد درمعرض ديدعلاقمندان قرارداده شود.دراعلاميه پذيره نويسي بايدقيدشود كه آخرين ترازنامه وحساب سودوزيان شركت كه به تصويب مجمع عمومي رسيده است درنزدمرجع ثبت شركتهاودرمركزشركت براي مراجعه علاقمندان آماده است .
ماده 178 : خريداران ظرف مهلتي كه دراعلاميه پذيره نويسي سهام جديد معين شده است ونبايدازدوماه كمترباشدبه بانك مراجعه وورقه تعهدسهام را امضاءكرده ومبلغي راكه بايدپرداخته شودتاديه ورسيددريافت خواهندكرد. ماده 179 : پذيره نويسي سهام جديدبه موجب ورقه تعهدخريدسهم كه بايد شامل نكات زيرباشدبعمل خواهدآمد :
1- نام وموضوع ومركزاصلي وشماره ثبت شركت .
2-سرمايه شركت قبل ازافزايش سرمايه .
3- مبلغ افزايش سرمايه .
4- شماره وتاريخ اجازه انتشاراعلاميه پذيره نويسي سهام جديدومرجع صدورآن .
5- تعدادونوع سهامي كه موردتعهدواقع مي شودومبلغ اسمي آن .
6- نام بانك وشماره حسابي كه بهاي سهم درآن پرداخته مي شود.
7- هويت ونشاني كامل پذيره نويس .
ماده 180 : مقررات مواد14و15اين قانون درموردتعهدخريدسهم جديد نيزحاكم است .
ماده 181 : پس ازگذشتن مهلتي كه براي پذيره نويسي معين شده است ودر صورت تمديدبعدازانقضاي مدت تمديدشده هيئت مديره حداكثرتايكماه به تعهدات پذيره نويسان رسيدگي كرده وتعدادسهام هريك ازتعهدكنندگان را تعيين واعلام ومراتب راجهت ثبت وآگهي به مرجع ثبت شركتهااطلاع خواهد داد.
هرگاه پس ازرسيدگي به اوراق پذيره نويسي مقدارسهام خريداري شده بيش ازميزان افزايش سرمايه باشدهيئت مديره مكلف است ضمن تعيين تعداد سهام هرخريداردستوراستردادوجه سهام اضافه خريداري شده رابه بانك مربوط بدهد.
182 : هرگاه افزايش سرمايه شركت تانه ماه ازتاريخ تسليم طرح اعلاميه پذيره نويسي مذكوردرماده 174به مرجع ثبت شركتهابه ثبت نرسدبه درخواست هريك ازپذيره نويسان سهام جديدمرجع ثبت شركت كه طرح اعلاميه نويسي به آن تسليم شده است گواهينامه اي حاكي ازعدم ثبت افزايش سرمايه شركت صادرو به بانكي كه تعهدسهام وتاديه وجوه درآن بعمل آمده است ارسال مي داردتا اشخاصي كه سهام جديدراپذيره نويسي كرده اندبه بانك مراجعه ووجوه پرداختي خودرامسترددارند.دراين صورت هرگونه هزينه اي كه براي افزايش سرمايه شركت پرداخت ياتعهدشده باشدبه عهده شركت قرارمي گيرد.
ماده 183 : براي ثبت افزايش سرمايه شركتهاي سهامي خاص فقط تسليم اظهارنامه به ضميمه مدارك زيربه مرجع ثبت شركتهاكافي خواهدبود.
1- صورت جلسه مجمع عمومي فوق العاده كه افزايش سرمايه راتصويب نموده ويااجازه آن رابه هيئت مديره داده است ودرصورت اخيرصورت جلسه هيئت مديره كه افزايش سرمايه راموردتصويب قرارداده است .
2- يك نسخه ازروزنامه اي كه آگهي مذكوردرماده 196اين قانون درآن نشرگرديده است .
3- اظهارنامه مشعربرفروش كليه سهام جديدودرصورتي كه سهام جديد امتيازاتي داشته باشدبايدبه شرح امتيازات وموجبات آن دراظهارنامه قيدشود.
4- درصورتي كه قسمتي ازافزايش سرمايه بصورت غيرنقدباشدبايد تمام قسمت غيرنقدتحويل گرديده وبارعايت ماده 82اين قانون به تصويب مجمع عمومي فوق العاده رسيده باشدمجمع عمومي فوق العاده دراين موردباحضور صاحبان سهام شركت وپذيره نويسان سهام جديدتشكيل شده ورعايت مقررات مواد77لغايت 81اين قانون درآن قسمت كه به آورده غيرنقدمربوط مي شود الزامي خواهدبودويك نسخه ازصورت جلسه مجمع عمومي فوق العاده بايد اظهارنامه مذكوردراين ماده ضميمه شود.
تبصره -اظهارنامه هاي مذكوردراين ماده بايدبه امضاءكليه اعضاء هيئت مديره رسيده باشد.
ماده 184 : وجوهي كه به حساب افزايش سرمايه تاديه مي شودبايددر حساب سپرده مخصوصي نگاهداري شودتامين وتوقيف وانتقال وجوه مزبوربه حساب هاي شركت ممكن نيست مگرپس ازبه ثبت رسيدن افزايش سرمايه شركت . ماده 185 : درصورتي كه مجمع عمومي فوق العاده صاحبان سهام افزايش سرمايه شركت راازطريق تبديل مطالبات نقدي حال شده اشخاص ازشركت تصويب كرده باشدسهام جديدي كه درنتيجه اينگونه افزايش سرمايه صادر خواهدشدباامضاءورقه خريدسهم توسط طلبكاراني كه مايل به پذيره نويسي سهام جديدباشندانجام مي گيرد.
ماده 186 : درورقه خريدسهم مذكوردرماده 185نكات مندرج دربندهاي 1و2و3و5و7و8ماده 179بايدقيدشود.
ماده 187 : درموردماده 185پس ازانجام پذيره نويسي بايددرموقع به ثبت رسانيدن افزايش سرمايه درمرجع ثبت شركتهاصورت كاملي ازمطالبات نقدي حال شده ،بستانكاران پذيره نويس راكه به سهام شركت تبديل شده است به ضميمه رونوشت اسنادومدارك حاكي ازتصفيه آنگونه مطالبات كه بازرسان شركت صحت آن راتاييدكرده باشندهمراه باصورت جلسه مجمع عمومي فوق العاده واظهارنامه هيئت مديره مشعربراينكه كليه اين سهام خريداري شده وبهاي آن دريافت شده است به مرجع ثبت شركتهاتسليم شود.
ماده 188 : درموردي كه افزايش سرمايه ازطريق بالابردن مبلغ اسمي سهام موجودصورت مي گيردكليه افزايش سرمايه بايدنقداپرداخت شودونيزسهام جديدي كه درقبال افزايش سرمايه صادرمي شودهنگام پذيره نويسي برحسب مورد كلاپرداخت ياتهاترشود.
ماده 189 : علاوه بركاهش اجباري سرمايه مذكوردرماده 141مجمع عمومي فوق العاده شركت مي تواندبه پيشنهادهيئت مديره درموردكاهش سرمايه شركت بطوراختياري اتخاذتصميم كندمشروط برآنكه براثركاهش سرمايه به تساوي حقوق صاحبان سهام لطمه اي واردنشودوسرمايه شركت ازحداقل مقرردرماده 5اين قانون كمترنگردد.
تبصره - كاهش اجباري سرمايه ازطريق كاهش تعداديامبلغ اسمي سهام صورت ميگيردوكاهش اختياري سرمايه ازطريق كاهش بهاي اسمي سهام به نسبت متساوي وردمبلغ كاهش يافته هرسهم به صاحب آن انجام مي گيرد.
ماده 190 : پيشنهادهيئت مديره راجع به كاهش سرمايه بايدحداقل چهل وپنج روزقبل ازتشكيل مجمع عمومي فوق العاده به بازرس يابازرسان شركت تسليم گردد.
پيشنهادمزبوربايدمتضمن توجيه لزوم كاهش سرمايه وهمچنين شامل گزارش درباره امورشركت ازبدوسال مالي درجريان واگرتاآن موقع مجمع عمومي نسبت به حسابهاي سال مالي قبل تصميم نگرفته باشدحاكي ازوضع شركت از ابتداي سال مالي قبل باشد.
ماده 191 : بازرس يابازرسان شركت پيشنهادهيئت مديره رامورد رسيدگي قرارداده ونظرخودراطي گزارش به مجمع عمومي فوق العاده تسليم خواهدنمودومجمع عمومي پس ازاستماع گزارش بازرس تصميم خواهدگرفت .
ماده 192 : هيئت مديره قبل ازاقدام به كاهش اختياري سرمايه بايد تصميم مجمع عمومي رادرباره كاهش حداكثرظرف يك ماه درروزنامه كثيرالانتشاري كه آگهي هاي مربوط به شركت درآن نشرمي گرددآگهي كند.
ماده 193 : درموردكاهش اختياري سرمايه شركت هريك ازدارندگان اوراق قرضه ويابستانكاراني كه منشاءطلب آنهاقبل ازتاريخ نشرآخرين آگهي مذكوردرماده 192باشدمي توانندظرف دوماه ازتاريخ نشرآخرين آگهي اعتراض خودرانسبت به كاهش سرمايه شركت به دادگاه تقديم كنند.
ماده 194 : درصورتي كه بنظردادگاه اعتراض نسبت به كاهش سرمايه واردتشخيص شودوشركت جهت تامين پرداخت طلب معترض وثيقه اي كه بنظر دادگاه كافي باشدنسپارددراين صورت آن دين حال شده ودادگاه به پرداخت آن خواهدداد.
ماده 195 : درمهلت دوماه مذكوردرماده 193وهمچنين درصورتي كه اعتراضي شده باشدتاخاتمه اجراي حكم قطعي دادگاه شركت ازكاهش سرمايه ممنوع است .
ماده 196 : براي كاهش بهاي اسمي سهام شركت وردمبلغ كاهش يافته هر سهم هيئت مديره شركت بايدمراتب راطي اطلاعيه اي به اطلاع كليه صاحبان سهام برساند.اطلاعيه شركت بايددرروزنامه كثيرالانتشاري كه آگهي هاي مربوط به شركت درآن نشرمي گرددمنتشرشودوبراي صاحبان سهام بانام توسط پست سفارشي ارسال گردد.
ماده 197 : اطلاعيه مذكوردرماده 196بايدمشتمل برنكات زيرباشد :
1- نام ونشاني مركزاصلي شركت .
2- مبلغ سرمايه شركت قبل ازاتخاذتصميم درموردكاهش سرمايه .
3- مبلغي كه هرسهم به آن ميزان كاهش مي يابديابهاي اسمي هرسهم پس از كاهش .
4- نحوه پرداخت ومهلتي كه براي بازپرداخت مبلغ كاهش يافته هرسهم درنظرگرفته شده ومحلي كه درآن اين بازپرداخت انجام مي گيرد.
ماده 198 : خريدسهام شركت توسط همان شركت ممنوع است .
بخش 9
انحلال وتصفيه

ماده 199 : شركت سهامي درمواردزيرمنحل مي شود :
1- وقتي كه شركت موضوعي راكه براي آن تشكيل شده است انجام داده يا انجام آن غيرممكن شده باشد.
2- درصورتي كه شركت براي مدت معين تشكيل گرديده وآن مدت منقضي شده باشدمگراينكه مدت قبل ازانقضاءتمديدشده باشد.
3- درصورت ورشكستگي .
4- درهرموقع كه مجمع عمومي فوق العاده صاحبان سهام بهرعلتي راي به انحلال شركت بدهد.
5- درصورت صدورحكم قطعي دادگاه .
ماده 200 : انحلال شركت درصورت ورشكستگي تابع مقررات مربوط به ورشكستگي است .
1- درصورتي كه تايكسال پس ازبه ثبت رسيدن شركت هيچ اقدامي جهت انجام موضوع آن صورت نگرفته باشدونيزدرصورتي كه فعاليتهاي شركت درمدت بيش ازيكسال متوقف شده باشد.
2- درصورتي كه مجمع عمومي سالانه براي رسيدگي به حساب هاي هريك از سالهاي مالي تاده ماه ازتاريخي كه اساسنامه معين كرده است تشكيل نشده باشد 3- درصورتي كه سمت تمام يابعضي ازاعضاي هيئت مديره وهمچنين سمت مديرعامل شركت طي مدتي زائدبرششماه بلامتصدي مانده باشد.
4- درموردبندهاي يك ودوماده 199درصورتي كه مجمع عمومي فوق العاده صاحبان سهام جهت اعلام انحلال شركت تشكيل نشودوياراي به انحلال شركت ندهد. ماده 202- درموردبندهاي يك ودووسه ماده 201دادگاه بلافاصله بر حسب موردبه مراجعي كه طبق اساسنامه واين قانون صلاحيت اقدام دارندمهلت متناسبي كه حداكثرازششماه تجاوزنكندمي دهدتادررفع موجبات انحلال اقدام نمايند.
درصورتي كه ظرف مهلت مقررموجبات انحلال رفع نشوددادگاه حكم به انحلال شركت مي دهد.
ماده 203 : تصفيه امورشركتهاسهامي بارعايت مقررات اين قانون انجام مي گيرد.مگردرموردورشكستگي كه تابع مقررات مربوط به ورشكستگي مي باشد.
ماده 204 : امرتصفيه بامديران شركت است مگرآنكه اساسنامه شركت يا مجمع عمومي فوق العاده اي كه راي به انحلال مي دهدترتيب ديگري مقررداشته باشد.
ماده 205 : درصورتي كه بهرعلت مديرتصفيه تعيين نشده باشدياتعيين شده ولي به وظايف خودعمل نكندهرذينفع حق داردتعيين مديرتصفيه رااز دادگاه بخواهددرمواردي نيزكه انحلال شركت به موجب حكم دادگاه صورت مي گيردمديرتصفيه رادادگاه ضمن صدورحكم انحلال شركت تعيين خواهدنمود.
ماده 206 : شركت به محض انحلال درحال تصفيه محسوب مي شودوبايددر دنبال نام شركت همه جاعبارت "درحال تصفيه "ذكرشودونام مديريامديران تصفيه دركليه اوراق وآگهي هاي مربوط به شركت قيدگردد.
ماده 207 : نشاني مديريامديران تصفيه همان نشاني مركزاصلي شركت خواهدبودمگرآنكه بموجب تصميم مجمع عمومي فوق العاده ياحكم دادگاه نشاني ديگري تعيين شده باشد.
ماده 208 : تاخاتمه امرتصفيه شخصيت حقوقي شركت جهت انجام امور مربوط به تصفيه باقي خواهدماندومديران تصفيه موظف به خاتمه دادن كارهاي جاري واجراي تعهدات ووصول مطالبات وتقسيم دارائي شركت مي باشندوهرگاه براي اجراي تعهدات شركت معاملات جديدي لازم شودمديران تصفيه انجام خواهندداد.
ماده 209 : تصميم راجع به انحلال واسامي مديريامديران تصفيه ونشاني آنهابارعايت ماده 207اين قانون بايدظرف پنج روزازطرف مديران تصفيه به مرجع ثبت شركت اعلام شودتاپس ازثبت براي اطلاع عموم درروزنامه رسمي وروزنامه هاي كثيرالانتشاري كه اطلاعيه هاوآگهي هاي مربوط به شركت درآن نشرمي گرددآگهي شوددرمدت تصفيه منظورازروزنامه كثيرالانتشارروزنامه كثيرالانتشاري است كه توسط آخرين مجمع عمومي عادي قبل ازانحلال تعيين شده است .
ماده 210 : انحلال شركت مادام كه به ثبت نرسيده واعلان نشده باشدنسبت به اشخاص ثالث بلااثراست .
ماده 211 : ازتاريخ تعيين مديريامديران تصفيه اختيارات مديران شركت خاتمه يافته وتصفيه شركت شروع مي شود.مديران تصفيه بايدكليه اموال ودفاترواوراق واسنادمربوط به شركت راتحويل گرفته بلافاصله امرتصفيه شركت راعهده دارشوند.
ماده 212 : مديران تصفيه نماينده شركت درحال تصفيه بوده وكليه اختيارات لازم راجهت امرتصفيه حتي ازطريق طرح دعوي وارجاع به داوري وحق سازش دارامي باشندومي توانندبراي طرح دعاوي ودفاع ازدعاوي وكيل تعيين نمايند.محدودكردن اختيارات مديران تصفيه باطل وكان لم يكن است .
ماده 213 : انتقال دارائي شركت درحال تصفيه كلايابعضابه مديريا مديران تصفيه ويابه اقارب آنهاازطبقه اول ودوم تادرجه چهارم ممنوع است . هرنقل وانتقال كه برخلاف مفاداين ماده انجام گيردباطل خواهدبود.
ماده 214 : مدت ماموريت مديريامديران تصفيه نبايدازدوسال تجاوز كند.اگرتاپايان ماموريت مديران تصفيه امرتصفيه خاتمه نيافته باشد مديريامديران تصفيه بايدذكرعلل وجهات خاتمه نيافتن تصفيه امورشركت مهلت اضافي راكه براي خاتمه دادن به امرتصفيه لازم مي دانندوتدابيري راكه جهت پايان دادن به امرتصفيه درنظرگرفته اندبه اطلاع مجمع عمومي صاحبان سهام رسانيده تمديدمدت ماموريت خودراخواستارشوند.
ماده 215 : هرگاه مديريامديران تصفيه توسط دادگاه تعيين شده باشند تمديدمدت ماموريت آنان بارعايت شرايط مندرج درماده 214بادادگاه خواهدبود.
ماده 216 : مديريامديران تصفيه توسط همان مرجعي كه آنان راانتخاب كرده است قابل عزل مي باشند.
ماده 217 : مادام كه امرتصفيه خاتمه نيافته است مديران تصفيه بايد همه ساله مجمع عمومي عادي صاحبان سهام شركت رابارعايت شرايط وتشريفاتي كه درقانون واساسنامه پيش بيني شده است دعوت كرده صورت دارائي منقول وغيرمنقول وترازنامه وحساب سودوزيان عمليات خودرابه ضميمه گزارشي حاكي ازاعمالي كه تاآن موقع انجام داده اندبه مجمع عمومي مذكورتسليم كنند
ماده 218 : درصورتي كه بموجب اساسنامه شركت ياتصميم مجمع عمومي صاحبان سهام براي دوره تصفيه يك ياچندناظرمعين شده باشدناظربايدبه عمليات مديران تصفيه رسيدگي كرده گزارش خودرابه مجمع عمومي عادي صاحبان سهام تسليم كند.
ماده 219 : درمدت تصفيه دعوت مجمع عمومي دركليه مواردبعهده مديران تصفيه است .هرگاه مديران تصفيه به اين تكليف عمل نكنندناظرمكلف به دعوت مجمع عمومي خواهدبودودرصورتي كه ناظرنيزبه تكليف خودعمل نكنديا ناظرپيش بيني يامعين نشده باشددادگاه به تقاضاي هرذينفع حكم به تشكيل مجمع عمومي خواهدداد.
ماده 220 : صاحبان سهام حق دارندمانندزمان قبل ازانحلال شركت از عمليات وحسابهادرمدت تصفيه كسب اطلاع كنند.
ماده 221 : درمدت تصفيه مقررات راجع به دعوت وتشكيل مجامع عمومي و شرايط حدنصاب واكثريت مجامع مانندزمان قبل ازانحلال بايدرعايت شود وهرگونه دعوتنامه واطلاعيه اي كه مديران تصفيه براي صاحبان سهام منتشر مي كنندبايددرروزنامه كثيرالانتشاري كه اطلاعيه هاوآگهي هاي مربوط به شركت درآن درج مي گرددمنتشرشود.
ماده 222 : درمواردي كه بموجب اين قانون مديران تصفيه مكلف به دعوت مجامع عمومي وتسليم گزارش كارهاي خودمي باشندهرگاه مجمع عمومي موردنظر دومرتبه بارعايت تشريفات مقرردراين قانون دعوت شده ولي تشكيل نگردد ويااينكه تشكيل شده ونتواندتصميم بگيردمديران تصفيه بايدگزارش خودو صورت حسابهاي مقرردرماده 217اين قانون رادرروزنامه كثيرالانتشاري كه اطلاعيه هاوآگهي هاي مربوط به شركت درآن درج مي گرددبراي اطلاع عموم سهامداران منتشركنند.
ماده 223 : آن قسمت ازدارائي نقدي شركت كه درمدت تصفيه مورداحتياج نيست بين صاحبان سهام به نسبت سهام تقسيم مي شودبه شرط آنكه حقوق بستانكاران ملحوظ ومعادل ديوني كه هنوزموعدتاديه آن نرسيده است موضوع شده باشد.
ماده 224 : پس ازختم تصفيه وانجام تعهدات وتاديه كليه دين دارائي شركت بدوابه مصرف بازپرداخت مبلغ اسمي سهام به سهامداران خواهدرسيد ومازادبه ترتيب مقرردراساسنامه شركت ودرصورتي كه اساسنامه ساكت باشدبه نسبت سهام بين سهامداران تقسيم خواهدشد.
ماده 225 : تقسيم دارائي شركت بين صاحبان سهام خواه درمدت تصفيه و خواه پس ازآن ممكن نيست مگرآنكه شروع به تصفيه ودعوت بستانكاران قبلاسه مرتبه وهرمرتبه به فاصله يك ماه درروزنامه رسمي وروزنامه كثيرالانتشاري كه اطلاعيه هاوآگهي هاي مربوط به شركت درآن درج مي گرددآگهي شده ولااقل ششماه ازتاريخ انتشاراولين آگهي گذشته باشد.
ماده 226 : تخلف ازماده 225مديران تصفيه رامسئول خسارت بستانكاراني قرارخواهددادكه طلب خودرادريافت نكرده اند.
ماده 227 : مديران تصفيه مكلفندظرف يكماه پس ازختم تصفيه مراتب رابه مرجع ثبت شركتهااعلام دارندتابه ثبت رسيده ودرروزنامه رسمي و روزنامه كثيرالانتشاري كه اطلاعيه هاوآگهي هاي مربوط به شركت درآن درج مي گرددآگهي شودونام شركت ازدفترثبت شركتهاودفترثبت تجارتي حذف گردد.
ماده 228 : پس ازاعلام ختم تصفيه مديران تصفيه بايدوجوهي راكه باقي مانده است درحساب مخصوصي نزديكي ازبانكهاي ايران توديع وصورت اسامي بستانكاران وصاحبان سهامي راكه حقوق خودرااستيفاءنكرده اندنيزبه آن بانك تسليم ومراتب راطي آگهي مذكوردرهمان ماده به اطلاع اشخاص ذينفع برسانندتابراي گرفتن طلب خودبه بانك مراجعه كنند.پس ازانقضاءدهسال ازتاريخ انتشارآگهي ختم تصفيه هرمبلغ ازوجوه كه دربانك باقيمانده باشد درحكم مال بلاصاحب بوده وازطرف بانك بااطلاع دادستان شهرستان محل به خزانه دولت منتقل خواهدشد.
ماده 229 : دفاتروسايراسنادومدارك شركت تصفيه شده بايدتاده سال ازتاريخ اعلام ختم تصفيه محفوظ بماندبه اين منظورمديران تصفيه بايدمقارن اعلام ختم تصفيه به مرجع ثبت شركتهادفاترواسنادومدارك مذكوررانيزبه مرجع ثبت شركتهاتحويل دهندتانگهداري وبراي مراجعه اشخاص ذينفع آماده باشد.
ماده 230 : درصورتي كه مديرتصفيه قصداستعفاازسمت خودراداشته باشد بايدمجمع عمومي عادي صاحبان سهام شركت راجهت اعلام استعفاي خودوتعيين جانشين دعوت نمايد.درصورتي كه مجمع عمومي عادي مزبورتشكيل نشوديا نتواندمديرتصفيه جديدي راانتخاب كندونيزهرگاه مديرتصفيه توسط دادگاه تعيين شده باشدمديرتصفيه مكلف است كه قصداستعفاي خودرابه دادگاه اعلام كندوتعيين مديرتصفيه جديدراازدادگاه بخواهد.درهرحال استعفاي مديرتصفيه تاهنگامي كه جانشين اوبه ترتيب مذكوردراين ماده انتخاب نشده ومراتب طبق ماده 209اين قانون ثبت وآگهي نشده باشدكان لم يكن است .
ماده 231 : درصورت فوت ياحجرياورشكستگي مديرتصفيه اگرمديران تصفه متعددباشندومديرتصفيه متوفي يامحجورياورشكسته توسط مجمع عمومي شركت انتخاب شده باشدمديريامديران تصفيه باقيمانده بايدمجمع عمومي عادي شركت راجهت انتخاب جانشين مديرتصفيه متوفي يامحجورياورشكسته دعوت نمايدودرصورتي كه مجمع عمومي عادي مزبورتشكيل نشوديانتواند جانشين مديرتصفيه متوفي يامحجورياورشكسته راانتخاب كنديادرصورتي كه مديرتصفيه متوفي يامحجورياورشكسته توسط دادگاه تعيين شده باشدمديريا مديران تصفيه باقيمانده مكلفندتعيين جانشين مديرتصفيه متوفي يامحجوريا ورشكسته راازدادگاه بخواهند.
اگرامرتصفيه منحصرابعهده يك نفرباشددرصورت فوت ياحجريا ورشكستگي مديرتصفيه درصورتي كه مديرتصفيه توسط مجمع عمومي شركت انتخاب شده باشدهرذينفع مي تواندازمرجع ثبت شركتهابخواهدكه مجمع عمومي عادي صاحبان سهام شركت راجهت تعيين جانشين مديرتصفيه مذكوردعوت نمايدودرصورتي كه مجمع عمومي عادي مزبورتشكيل نگردديانتواندجانشين مديرتصفيه راانتخاب نمايديادرصورتي كه مديرتصفيه متوفي يامحجوريا ورشكسته توسط دادگاه تعيين شده باشدهرذينفع مي تواندتعيين جانشين رااز دادگاه بخواهد.
بخش 10
حسابهاي شركت
ماده 232 : هيئت مديره شركت بايدپس ازانقضاي سال مالي صورت دارائي وديون شركت رادرپايان سال وهمچنين ترازنامه وحساب عملكردو حساب سودوزيان شركت رابه ضميمه گزارشي درباره فعاليت ووضع عمومي شركت طي سال مالي مزبورتنظيم كند.اسنادمذكوردراين ماده بايداقلابيست روزقبل ازتاريخ مجمع عمومي عادي سالانه دراختياربازرسان گذاشته شود.
ماده 233 : درتنظيم حساب عملكردوحساب سودوزيان وترازنامه شركت بايدهمان شكل وروشهاي ارزيابي كه درسال مالي قبل ازآن بكاررفته است رعايت شود،باوجوداين درصورتي كه تغييري درشكل وروشهاي ارزيابي سال قبل ازآن موردنظرباشدبايداسنادمذكوربهردوشكل وهردوروش ارزيابي تنظيم گرددتامجمع عمومي باملاحظه آنهاوباتوجه به گزارش هيئت مديره وبازرسان نسبت به تغييرات پيشنهادي تصميم بگيرد.
ماده 234 : درترازنامه بايداستهلاك اموال واندوخته هاي لازم درنظر گرفته شودولوآنكه پس ازوضع استهلاك واندوخته هاسودقابل تقسيم باقي نماندياكافي نباشد.
پائين آمدن ارزش دارائي ثابت خواه درنتيجه استعمال خواه براثر تغييرات فني وخواه بعلل ديگربايددراستهلاكات منظورگردد.براي جبران كاهش احتمالي ارزش سايراقلام دارائي وزيانهاوهزينه هاي احتمالي بايد ذخيره لازم منظورگردد.
ماده 235 : تعهداتي كه شركت آن راتضمين كرده است بايدقيل ازمبلغ در ذيل ترازنامه آورده شود.
ماده 236 : هزينه هاي تاسيس شركت بايدقبل ازتقسيم هرگونه سود مستهلك شود.هزينه هاي افزايش سرمايه بايدحداكثرتاپنج سال ازتاريخي كه اينگونه هزينه هابعمل آمدمستهلك شود.درصورتي كه سهام جديدي كه در نتيجه افزايش سرمايه صادرمي شودبه قيمتي بيش ازمبلغ اسمي فروخته شده باشدهزينه هاي افزايش سرمايه رامي توان ازمحل اين اضافه ارزش مستهلك نمود.
ماده 237 : سودخالص شركت درهرسال مالي عبارتست ازدرآمدحاصل در همان سال مالي منهاي كليه هزينه هاواستهلاكات وذخيره ها.
ماده 238 : ازسودخالص شركت پس ازوضع زيانهاي وارده درسالهاي قبل بايدمعادل يك بيستم آن برطبق ماده 140بعنوان اندوخته قانوني موضوع شود. هرتصميم برخلاف اين ماده باطل است .
ماده 239 : سودقابل تقسيم عبارتست ازسودخالص سال مالي شركت منهاي زيانهاي سالهاي مالي قبل واندوخته قانوني مذكوره درماده 238وساير اندوخته هاي اختياري بعلاوه سودقابل تقسيم سالهاي قبل كه تقسيم نشده است .
ماده 240 : مجمع عمومي پس ازتصويب حسابهاي سال مالي واحرازاينكه سودقابل تقسيم وجودداردمبلغي ازآن راكه بايدبين صاحبان تقسيم شودتعيين خواهدنمود.علاوه براين مجمع عمومي مي تواندتصميم بگيردكه مبالغي از اندوخته هائي كه شركت دراختيارداردبين صاحبان سهام تقسيم شوددراين صورت درتصميم مجمع عمومي بايدصريحاقيدشودكه مبالغ موردنظرازكدام يك ازاندوخته هابايدبرداشت وتقسيم گردد.
هرسودي كه بدون رعايت مقررات اين قانون تقسيم شودمنافع موهوم تلقي خواهدشد.نحوه پرداخت سودقابل تقسيم توسط مجمع عمومي تعيين مي شود واگرمجمع عمومي درخصوص نحوه پرداخت تصميمي نگرفته باشدهيئت مديره نحوه پرداخت راتعيين خواهدنمودولي درهرحال پرداخت سودبه صاحبان سهام بايدظرف هشت ماه پس ازتصميم مجمع عمومي راجع به تقسيم سودانجام پذيرد.
ماده 241 : بارعايت شرايط مقرردرماده 134نسبت معيني ازسودخالص سال مالي شركت كه ممكن است جهت پاداش هيئت مديره درنظرگرفته شودبه هيچ وجه نبايددرشركتهاي سهامي عام ازپنج درصدسودي كه درهمان سال به صاحبان سهام پرداخت مي شودودرشركتهاي سهامي خاص ازده درصدسودي كه درهمان سال به صاحبان سهام پرداخت مي شودتجاوزكند.
مقررات اساسنامه وهرگونه تصميمي كه مخالف بامفاداين ماده باشد باطل وبلااثراست .
ماده 242 : درشركتهاي سهامي عام هيئت مديره مكلف است كه به حسابهاي سودوزيان وترازنامه شركت گزارش حسابداران رسمي راضميمه كند. حسابداران رسمي بايدعلاوه براظهارنظردرباره حسابهاي شركت گواهي نمايند كليه دفاترواسنادوصورت حسابهاي شركت وتوضيحات موردلزوم دراختيار آنهاقرارداشته وحسابهاي سودوزيان وترازنامه تنظيم شده ازطرف هيئت مديره وضع مالي شركت رابنحوصحيح وروشن نشان مي دهد.
تبصره - منظورازحسابداران رسمي مذكوردراين ماده حسابداران موضوع فصل هفتم قانون مالياتهاي مستقيم مصوب اسفندسال 1345مي باشدودرصورتي كه بموجب قانون شرايط ونحوه انتخاب حسابداران رسمي تغييركندوياعنوان ديگري براي آنان درنظرگرفته شودشامل حسابداران مذكوردراين ماده نيز خواهدبود.
بخش 11
مقررات جزائي

ماده 243 : اشخاص زيربه حبس تاديبي ازسه ماه تادوسال يابه جزاي نقدي ازبيست هزارريال تادويست هزارريال يابهردومجازات محكوم خواهند شد.
1- هركس كه عالماوبرخلاف واقع پذيره نويسي سهام راتصديق كندويا برخلاف مقررات اين قانون اعلاميه پذيره نويسي منتشرنمايدويامدارك خلاف واقع حاكي ازتشكيل شركت به مرجع ثبت شركتهاتسليم كندويادرتعيين ارزش آورده غيرنقدتقلب اعمال كند.
2- هركس درورقه سهم بانام ياگواهينامه موقت سهم مبلغ پرداخت شده رابيش ازآنچه كه واقعاپرداخت شده است قيدكند.
3-هركس ازاعلام مطالبي كه طبق مقررات اين قانون بايدبه مرجع ثبت شركتهااعلام كندبعضاياكلاخودداري نمايدويامطالب خلاف واقع به مرجع مزبوراعلام دارد.
4-هركس سهام ياقطعات سهام راقبل ازبه ثبت رسيدن شركت ويادر صورتي كه ثبت شركت مزورانه انجام گرفته باشدصادركند.
5- هركس سهام ياقطعات سهام رابدون پذيره نويسي كليه سرمايه و تاديه حداقل سي وپنج درصدآن ونيزتحويل كليه سرمايه غيرنقدصادركند.
6- هركس قبل ازپرداخت كليه مبلغ اسمي سهم سهام بي نام ياگواهينامه موقت بي نام صادركند.
ماده 244 : اشخاص زيربه حبس تاديبي ازسه ماه تايكسال يابه جزاي نقدي ازپنجاه هزارريال تاپانصدهزارريال يابهردومجازات محكوم خواهند شد :
1- هركس عالماسهام ياگواهينامه موقت سهام بدون ذكرمبلغ اسمي صادركنديابفروشديابه معرض فروش گذارد.
2- هركس سهام بي نام راقبل ازآنكه تمام مبلغ اسمي آن پرداخت شده باشدبفروشديابه معرض فروش گذارد.
3-هركس سهام بانام راقبل ازآنكه اقلاسي وپنج درصدمبلغ اسمي آن پرداخت شده باشدصادركنديابفروشديابه معرض فروش گذارد.
ماده 245 : هركس عالمادرهريك ازعمليات مذكوردرماده 244شركت كند.ياانجام آن عمليات راتسهيل نمايدبرحسب موردبه مجازات شريك يا معاون محكوم خواهدشد.
ماده 246 : رئيس واعضاءهيئت مديره هرشركت سهامي درصورت ارتكاب هريك ازجرائم زيربه حبس تاديبي ازدوماه تاششماه يابه جزاي نقدي ازسي هزارتاسيصدهزارريال يابهردومجازات محكوم خواهندشد.
1- درصورتي كه ظرف مهلت مقرردراين قانون قسمت پرداخت نشده مبلغ اسمي سهام شركت رامطالبه نكنندويادوماه قبل ازپايان مهلت مذكورمجمع فوق العاده راجهت تقليل سرمايه شركت تاميزان مبلغ پرداخت شده دعوت ننمايند.
2- درصورتي كه قبل ازپرداخت كليه سرمايه شركت بصدوراوراق قرضه مبادرت كرده ياصدورآن رااجازه دهند.
ماده 247 : درموردبنديك ماده 246درصورتي كه هريك ازاعضاءهيئت مديره قبل ازانقضاءمهلت مقرردرجلسه هيئت مزبورصريحااعلام كندكه بايد تكليف قانوني براي سلب مسئوليت جزائي عمل شودوبه اين اعلام ازطرف ساير اعضاءهيئت مديره توجه نشودوجرم تحقق پيداكندعضوهيئت مديره كه تكليف قانوني رااعلام كرده است مجرم شناخته نخواهدشدسلب مسئوليت جزائي ازعضو هيئت مديره منوط به اين است كه عضوهيئت مديره علاوه براعلام تكليف قانوني درجلسه هيئت مزبورمراتب راازطريق ارسال اظهارنامه رسمي به هر يك ازاعضاءهيئت مديره اعلام نمايد.درصورتي كه جلسات هيئت مديره بهر علت تشكيل نگردداعلام ازطريق ارسال اظهارنامه رسمي براي سلب مسئوليت جزائي ازعضوهيئت مديره كافي است .
ماده 248 : هركس اعلاميه پذيره نويسي سهام يااطلاعيه انتشاراوراق قرضه شركت سهامي رابدون امضاهاي مجازونام ونشاني موسسين يامديران شركت منتشركندبه جزاي نقدي ازده هزارتاسي هزارريال محكوم خواهدشد.
ماده 249 : هركس باسوءنيت براي تشويق مردم به تعهدخريداوراق بهادارشركت سهامي به صدوراعلاميه پذيره نويسي سهام يااطلاعيه انتشار اوراق قرضه كه متضمن اطلاعات نادرست ياناقص باشدمبادرت نمايدويااز روي سوءنيت جهت تهيه اعلاميه يااطلاعيه مزبوراطلاعات نادرست ياناقص داده باشدبه مجازات شروع به كلاهبرداري محكوم خواهدشدوهرگاه اثري براين اقدامات مترتب شده باشدمرتكب درحكم كلاهبرداري بوده وبه مجازات مقرر محكوم خواهدشد.
ماده 250 : رئيس واعضاءهيئت مديره هرشركت سهامي عام كه قبل از تاديه كليه سرمايه ثبت شده شركت وقبل ازانقضاءدوسال تمام ازتاريخ ثبت شركت وتصويب دوترازنامه آن توسط مجمع عمومي مبادرت به صدوراوراق قرضه نمايندبه جزاي نقدي ازبيست هزارريال تادويست هزارريال محكوم خواهندشد.
ماده 251 : رئيس واعضاءهيئت مديره هرشركت سهامي عام كه بدون رعايت مقررات ماده 56اين قانون مبادرت به صدوراوراق قرضه بنمايدبه حبس تاديبي ازسه ماه تادوسال وجزاي نقدي ازبيست هزارريال تادويست هزار ريال محكوم خواهندشد.
ماده 252 : رئيس واعضاءهيئت مديره ومديرعامل هرشركت سهامي عمومي كه نكات مندرج درماده 60اين قانون رادراوراق قرضه قيدننمايندبه جزاي نقدي بيست هزارريال تادويست هزارريال محكوم خواهندشد.
ماده 253 : اشخاص زيربه حبس تاديبي ازسه ماه تايكسال يابه جزاي نقدي ازبيست هزارتادويست هزارريال يابهردومجازات محكوم خواهندشد.
1- هركس عامدامانع حضوردارنده سهم شركت درجلسات مجامع عمومي صاحبان سهم بشود.
2- هركس باخدعه ونيرنگ خودرادارنده سهم ياقطعات سهم معرفي كند وبه اين طريق دراخذراي درمجمع عمومي عمومي صاحبان سهام شركت نمايداعم از آنكه اينكاراشخصاياتوسط ديگري انجام دهد.
ماده 254 : رئيس واعضاءهيئت مديره شركت سهامي كه حداكثرتا6ماه پس ازپايان هرسال مالي مجمع عمومي عادي صاحبان سهام رادعوت نكننديا مدارك مقرردرماده 232رابموقع تنظيم وتسليم ننمايدبه حبس ازدوتاششماه يابه جزاي نقدي ازبيست هزارتادويست هزارريال يابهردومجازات محكوم خواهندشد.
ماده 255 : رئيس واعضاءهيئت مديره هرشركت سهامي كه صورت حاضرين درمجمع رامطابق ماده 99تنظيم نكنندبه جزاي نقدي ازبيست هزارتادويست هزارريال محكوم خواهندشد.
ماده 256 : هيئت رئيسه هرمجمع عمومي كه صورت جلسه مذكوردرماده 105 راتنظيم نكند.به مجازات مذكوردرماده قبل محكوم خواهدشد.
ماده 257 : رئيس واعضاءهيئت رئيسه هرمجمع عمومي كه مقررات راجع به حق راي صاحبان سهام رارعايت نكرده باشندبه مجازات مذكوردرماده 255 محكوم خواهندشد.
ماده 258 : اشخاص زيربه حبس تاديبي ازيكسال تاسه سال محكوم خواهند شد :
1- رئيس واعضاءهيئت مديره ومديرعامل شركت كه بدون صورت دارائي وترازنامه يابه استنادصورت دارائي وترازنامه مزورمنافع موهومي رابين صاحبان سهام تقسيم كرده باشند.
2- رئيس واعضاءهيات مديره ومديرعامل شركت كه ترازنامه غيرواقع به منظورپنهان داشتن وضعيت واقعي شركت به صاحبان سهام ارائه يامنتشر كرده باشد.
3- رئيس واعضاءهيئت مديره ومديرعامل شركت كه اموال يا اعتبارات شركت رابرخلاف منافع شركت براي مقاصدشخصي يابراي شركت يا موسسه ديگري كه خودبطورمستقيم ياغيرمستقيم درآن ذينفع مي باشندمورد استفاده قراردهند.
4- رئيس واعضاءهيئت مديره ومديرعامل شركت كه باسوءنيت از اختيارات خودبرخلاف منافع شركت براي مقاصدشخصي يابخاطرشركت يا موسسه ديگري كه خودبطورمستقيم ياغيرمستقيم درآن ذينفع مي باشنداستفاده كنند.
ماده 259 : رئيس واعضاي هيئت مديره شركت كه متعمدامجمع عمومي صاحبان سهام رادرهرموقع كه انتخاب بازرسان شركت بايدانجام پذيردبه اين منظوردعوت ننمايندويابازرسان شركت رابه مجامع عمومي صاحبان سهام دعوت نكنندبه حبس ازدوتاششماه ياجزاي نقدي ازبيست هزارتادويست هزار ريال يابهردومجازات محكوم خواهندشد.
ماده 260 : رئيس واعضاءهيئت مديره ومديرعامل كه عامدامانع يامخل انجام وظايف بازرسان شركت بشونديااسنادومداركي راكه براي انجام وظايف آنهالازم است دراختياربازرسان قرارندهندبه حبس تاديبي ازسه ماه تادوسال يابجزاي نقدي ازبيست هزارريال تادويست هزارريال يابه هردو مجازات محكوم خواهندشد.
ماده 261 : رئيس واعضاءهيئت مديره ومديرعامل هرشركت سهامي كه قبل ازبه ثبت رسيدن افزايش سرمايه يادرصورتي كه ثبت افزايش سرمايه مزورانه يابدون رعايت تشريفات لازم انجام گرفته باشدسهام ياقطعات سهام جديدصادرومنتشركنندبه جزاي نقدي ازده هزارريال تايكصدهزارريال محكوم خواهندشد.ودرصورتي كه قبل ازپرداخت تمامي مبلغ اسمي سهام سابق مبادرت بصدوروانتشارسهام جديدياقطعات سهام جديدبنمايدبه حبس تاديبي ازدو ماه تاششماه وبه جزاي نقدي ازبيست هزارتادويست هزارريال محكوم خواهند شد.
ماده 262 : رئيس واعضاءهيئت مديره ومديرعامل هرشركت سهامي كه مرتكب جرائم زيربشوندبه جزاي نقدي ازبيست هزارتادويست هزارريال محكوم خواهندشد.
1- درصورتي كه درموقع افزايش سرمايه شركت به استثناي مواردي كه در اين قانون پيش بيني شده است حق تقدم صاحبان سهام رانسبت به پذيره نويسي وخريدسهام جديدورعايت نكنندويامهلتي راكه جهت پذيره نويسي سهام جديد بايددرنظرگرفته شودبه صاحبان سهام ندهند.
2- درصورتي كه شركت قبلااوراق قرضه قابل تعويض باسهم منتشركرده باشدحقوق دارندگان اينگونه اوراق قرضه رانسبت به تعويض اوراق آنهابا سهام شركت درنظرگرفته ياقبل ازانقضاءمدتي كه طي آن اين قبيل اوراق قرضه قابل تعويض باسهام شركت است اوراق قرضه جديدقابل تعويض ياقابل تبديل به سهام منتشركنندياقبل ازتبديل ياتعويض اوراق قرضه يابازپرداخت مبلغ آنهاسرمايه شركت رامستهلك سازندياآن راازطريق بازخريدسهام كاهش دهنديااقدام به تقسيم اندوخته كننديادرنحوه تقسيم منافع تغييراتي بدهند
ماده 263 : رئيس واعضاءهيئت مديره ومديرعامل هرشركت سهامي كه عالمابراي سلب حق تقدم ازصاحبان سهام نسبت به پذيره نويسي سهام جديدبه مجمع عمومي اطلاعات نادرست بدهنديااطلاعات نادرست راتصديق كنندبه حبس ازششماه تاسه سال يابه جزاي نقدي ازيكصدهزارريال تايك ميليون ريال يابهره ومجازات محكوم خواهندشد.
ماده 264 : رئيس واعضاءهيئت مديره هرشركت سهامي كه درموردكاهش سرمايه عالمامقررات زيررارعايت نكنندبه جزاي نقدي ازبيست هزارريال تادويست هزارريال محكوم خواهندشد :
1- درصورت عدم رعايت تساوي حقوق صاحبان سهام .
2- درصورتي كه پيشنهادراجع به كاهش سرمايه حداقل چهل وپنج روزقبل ازتشكيل مجمع عمومي فوق العاده به بازرس شركت تسليم نشده باشد.
3- درصورتي كه تصميم مجمع عمومي دائربرتصويب كاهش سرمايه ومهلت وشرائط آن درروزنامه رسمي وروزنامه كثيرالانتشاري كه اعلانات مربوط به شركت درآن نشرمي گرددآگهي نشده باشد.
ماده 265 : رئيس واعضاءهيئت مديره هرشركت سهامي كه درصورت از ميان رفتن بيش ازنصف سرمايه شركت براثرزيانهاي وارده حداكثرتادوماه مجمع عمومي فوق العاده صاحبان سهام رادعوت ننمايندتاموضوع انحلال يابقاء شركت موردشوروراي واقع شودوحداكثرتايكماه نسبت به ثبت وآگهي تصميم مجمع مذكوراقدام ننمايندبه حبس ازدوماه تاششماه يابه جزاي نقدي ازده هزارريال تايكصدهزارريال يابهردومجازات محكوم خواهندشد.
ماده 266 : هركس باوجودمنع قانوني عالماسمت بازرسي رادرشركت سهامي بپذيردوبه آن عمل كندبه حبس تاديبي ازدوماه تاششماه ياجزاي نقدي ازبيست هزارتايكصدهزارريال يابه هردومجازات محكوم خواهدشد.
ماده 267 : هركس درسمت بازرسي شركت سهامي عالماراجع به اوضاع شركت به مجمع عمومي درگزارشهاي خوداطلاعات خلاف حقيقت بدهدويااينگونه اطلاعات راتصديق كندبه حبس تاديبي ازسه ماه تادوسال محكوم خواهدشد.
ماده 268 : مديريامديران تصفيه هرشركت سهامي كه عالمامرتكب جرائم زيربشوندبه حبس تاديبي ازدوماه تاششماه يابه جزاي نقدي ازبيست هزارتا دويست هزارريال يابه هردومجازات محكوم خواهندشد :
1- درصورتي كه ظرف يكماه پس ازانتخاب تصميم راجع به انحلال شركت ونام ونشاني خودرابه مرجع ثبت شركتهااعلام نكنند.
2- درصورتي كه تاششماه پس ازشروع به امرتصفيه مجمع عمومي عادي صاحبان شركت رادعوت نكرده وضعيت اموال ومطالبات وقروض شركت ونحوه تصفيه امورشركت ومدتي راكه جهت پايان دادن به امرتصفيه لازم مي داندبه اطلاع مجمع عمومي نرسانند.
3- درصورتي كه قبل ازخاتمه امرتصفيه همه ساله مجمع عمومي عادي صاحبان سهام شركت رابارعايت شرايط وتشريفاتي كه دراين قانون و اساسنامه شركت پيش بيني شده است دعوت نكرده صورت دارائي منقول وغير منقول وترازنامه وحساب سودوزيان عمليات خودرابه ضميمه گزارشي حاكي از اعمالي كه تاآن موقع انجام داده اندبه مجمع مذكورتسليم نكنند.
4- درصورتي كه درخاتمه دوره تصدي خودبدون آنكه تمديدمدت ماموريت خودراخواستارشوندبه عمليات خودادامه دهند.
5- درصورتي كه ظرف يكماه پس ازختم تصفيه مراتب رابه مرجع ثبت شركتهااعلام ننمايند.
6- درصورتي كه پس ازاعلام ختم به تصفيه وجوهي راكه باقيمانده است درحساب مخصوصي دريكي ازبانكهاي ايراني توديع ننمايدودرصورت اسامي بستانكاران وصاحبان سهامي راكه حقوق خودرااستيفاءنكرده اندبه آن بانك تسليم نكرده مراتب راطي آگهي ختم تصفيه به اطلاع اشخاص ذينفع نرسانند.
ماده 269 : مديرتصفيه يامديران هرشركت سهامي كه مرتكب جرائم زير شوندبه حبس تاديبي ازيك سال تاسه سال محكوم خواهندشد :
1- درصورتي كه اموال يااعتبارات شركت درحال تصفيه رابرخلاف منافع شركت يابراي مقاصدشخصي يابراي شركت ياموسسه ديگري كه خودبطور مستقيم ياغيرمستقيم درآن ذينفع مي باشندمورداستفاده قراردهند.
2- درصورتي كه برخلاف ماده 213به انتقال دارائي شركت مبادرت كنند يابدون رعايت حقوق بستانكاران وموضوع كردن قروضي كه هنوزموعدتاديه آن نرسيده دارائي شركت رابين صاحبان سهام تقسيم نمايند.
بخش 12
مقررات مختلف مربوط به شركتهاي سهامي

ماده 270 : هرگاه مقررات قانوني درموردتشكيل شركت سهامي يا عمليات آن ياتصميماتي كه توسط هريك ازاركان شركت اتخاذمي گرددرعايت نشودبرحسب موردبنابدرخواست هرذينفع بطلان شركت ياعمليات يا تصميمات مذكوربه حكم دادگاه اعلان خواهدشدليكن موسسين ومديران وبازرسان وصاحبان سهام شركت نمي تواننددرمقابل اشخاص ثالث به اين بطلان استناد نمايند.
ماده 271 : درصورتي كه قبل ازصدورحكم بطلان شركت بابطلان عمليات يا تصميمات آن درمرحله بدوي موجبات بطلان مرتفع شده باشددادگاه قرارسقوط دعواي بطلان راصادرخواهدكرد.
ماده 272 : دادگاهي كه دعواي بطلان نزدآن اقامه شده است مي تواندبنا به درخواست مهلتي كه ازششماه بيشترنباشدبراي رفع موجبات بطلان تعيين نمايد.ابتداي مهلت مذكورتاريخ وصول پرونده ازدفتربه دادگاه است .در صورتي كه ظرف مهلت مقررموجبات بطلان برطرف نشده باشددادگاه حكم مقتضي صادرخواهدكرد.
ماده 274 : دادگاهي كه حكم بطلان شركت راصادرمي نمايدبايدضمن حكم خود يك ياچندنفررابعنوان مديرتصفيه تعيين كندتابرطبق مقررات اين قانون انجام وظيفه نمايند.
ماده 275 : درهرموردكه براثرانحلال يابطلان شركت مديرتصفيه بايداز طرف دادگاه تعيين شودومديريامديران تصفيه اي كه توسط دادگاه تعيين حاضربه قبول سمت مديريت تصفيه نباشنددادگاه امرتصفيه رابه اداره تصفيه امورورشكستگي حوزه خودارجاع مي نمايد.
تبصره - تعيين حق الزحمه مديريامديران تصفيه اي كه توسط دادگاه تعيين مي شودبعهده دادگاه است .
ماده 276 : شخص يااشخاصي كه مجموع سهام آنهاحداقل يك پنجم مجموع سهام شركت باشدمي توانددرصورت تخلف ياتقصيررئيس واعضاءهيئت مديره ويامديرعامل بنام وازطرف شركت وبه هزينه خودعليه رئيس ياتمام يابعضي ازاعضاءهيئت مديره ومديرعامل اقامه دعوي نمايندوجبران كليه خسارات وارده به شركت راازآنهامطالبه كنند.
درصورت محكوميت رئيس ياهريك ازاعضاءهيئت مديره يامديرعامل به جبران خسارات شركت وپرداخت هزينه دادرسي حكم بنفع شركت اجراءو هزينه اي كه ازطرف اقامه كننده دعوي پرداخت شده ازمبلغ محكوم به وي مسترد خواهدشد.
ماده 277 : مقررات اساسنامه وتصميمات مجامع عمومي نبايدبنحوي از انحاءحق صاحبان سهام رادرمورداقامه دعواي مسئوليت عليه مديران شركت محدودنمايد.
ماده 278 : شركت سهامي خاص درصورتي مي تواندبه شركت سهامي عام تبديل شودكه اولاموضوع به تصويب مجمع عمومي فوق العاده شركت سهامي خاص رسيده باشدثانياسرمايه آن حداقل به ميزاني باشدكه براي شركتهاي سهامي عام مقررشده است وياشركت سرمايه خودرابه ميزان مذكورافزايش دهد. ثالثادوسال تمام ازتاريخ تاسيس وثبت شركت گذشته ودوترازنامه آن به تصويب مجمع عمومي صاحبان سهام رسيده باشد.رابعااساسنامه آن بارعايت مقررات اين قانون درموردشركتهاي سهامي عام تنظيم يااصلاح شده باشد.
ماده 279 : شركت سهامي خاص بايدظرف يكماه ازتاريخي كه مجمع عمومي فوق العاده صاحبان سهام تبديل شركت راتصويب كرده است صورت جلسه مجمع عمومي فوق العاده رابه ضميمه مدارك زيربه مرجع ثبت شركتهاتسليم كند.
1-اساسنامه كه براي شركت سهامي عام تنظيم شده وبه تصويب مجمع عمومي فوق العاده رسيده است .
2- دوترازنامه وحساب سودوزيان مذكوردرماده 278كه به تائيد حسابداررسمي رسيده باشد.
3- صورت دارائي شركت درموقع تسليم مدارك به مرجع ثبت شركتهاكه كه متضمن تقويم كليه اموال منقول وغيرمنقول شركت بوده وبه تائيدكارشناس رسمي وزارت دادگستري رسيده باشد.
4-اعلاميه تبديل شركت كه بايدبه امضاءدارندگان امضاي مجازشركت رسيده ومشتمل برنكات زيرباشد :
الف - نام وشماره ثبت شركت .
ب - موضوع شركت ونوع فعاليتهاي آن .
ج- مركزاصلي شركت ودرصورتي كه شركت شعبي داشته باشدنشاني شعب آن
د- درصورتي كه شركت براي مدت محدودتشكيل شده باشدتاريخ انقضاي مدت آن .
ه - سرمايه شركت ومبلغ پرداخت شده آن .
و-اگرسهام ممتازمنتشرشده باشدتعدادوامتيازات آن .
ز- هويت كامل رئيس واعضاءهيئت مديره ومديرعامل شركت .
ح- شرايط حضوروحق راي صاحبان سهام درمجامع عمومي .
ط - مقررات اساسنامه راجع به تقسيم سودوتشكيل اندوخته .
ي - مبلغ ديون شركت وهمچنين مبلغ ديون اشخاص ثالث كه توسط شركت تضمين شده است .
ك - ذكرنام روزنامه كثيرالانتشاري كه اطلاعيه هاوآگهي هاي شركت در آن درج مي گردد.
ماده 280 : مرجع ثبت شركتهاپس ازوصول مدارك مذكوردرماده 279و تطبيق مندرجات آنهابااين قانون تبديل شركت راثبت ومراتب رابه هزينه شركت آگهي خواهدنمود.
ماده 281 : درآگهي تبديل شركت بايدكليه مندرجات اعلاميه تبديل شركت ذكرگرددوقيدشودكه اساسنامه شركت ودوترازنامه وحساب سودوزيان آن مربوط به دوسال قبل ازاتخاذتصميم نسبت به تبديل شركت وهمچنين صورت دارائي شركت واموال منقول وغيرمنقول آن درمرجع ثبت شركتهاودرمركز شركت براي مراجعه علاقمندان آماده مي باشندآگهي تبديل شركت بايدعلاوه بر روزنامه كثيرالانتشاري كه آگهي هاي شركت درآن درج مي گردداقلادريك روزنامه كثيرالانتشارديگرنيزآگهي شود.
ماده 282 : شركت سهامي خاص كه بخواهدباافزايش سرمايه به شركت سهامي عام تبديل شودبايدسهام جديدخودراكه درنتيجه افزايش سرمايه بوجود مي آيدبارعايت مواد173لغايت 182وماده 184اين قانون براي پذيره نويسي عمومي عرضه نمايد.مرجع ثبت شركتهادراين موردپس ازوصول تقاضاومدارك مربوط به تبديل شركت سهامي خاص به شركت سهامي عام وتطبيق آنهابا مقررات قانون درصورتي كه شركت بتواندباافزايش سرمايه ازطريق پذيره - نويسي عمومي به شركت سهامي عام تبديل شوداجازه انتشاراعلاميه نويسي سهام راصادرخواهدنمود.دراعلاميه پذيره نويسي بايدشماره وتاريخ اجازه نامه مزبورقيدگردد.
ماده 283 : درصورتي كه سهام جديدي كه به ترتيب مذكوردرماده قبل عرضه شده است تماماتاديه نشودشركت نمي تواندبه شركت سهامي تبديل گردد.
ماده 284 : شركتهاي سهامي موجوددرتاريخ تصويب اين قانون بايدظرف سه سال ازتاريخ اجراي اين قانون بصورت شركت سهامي خاص ياشركت سهامي عام درآيندووضع خودرابامقررات اين قانون تطبيق دهنديابنوع ديگري از انواع شركتهاي تجارتي مذكوردرقانون تجارت مصوب ارديبهشت ماه 1311 تبديل شوندوالامنحل محسوب خواهندشدوازلحاظ مقررات انحلال مشمول قانون تجارت مصوب ارديبهشت 1311خواهندبود.
تاهنگاميكه شركتهاي سهامي موجوددرتاريخ تصويب اين قانون ظرف سه سال وضع خودرابامقررات اين قانون تطبيق نداده اندتابع مقررات مربوط به شركتهاي سهامي مذكوردرقانون تجارت مصوب ارديبهشت 1311ومقررات اساسنامه خودخواهندبود.
تطبيق وضع شركت بامقررات اين قانون وقتي محقق مي شودكه مرجع ثبت شركتهاپس ازاحرازصحت تطبيق مراتب راثبت وبه هزينه شركت آگهي كرده باشد.به استثناي هزينه آگهي اجراي اين ماده درصورت عدم افزايش سرمايه شركت مستلزم پرداخت هيچگونه هزينه ديگري نيست ودرصورت افزايش سرمايه هزينه هاي مربوط فقط شامل ميزان افزايش سرمايه مي شود.
ماده 258 : تغييراساسنامه هريك ازشركتهاي سهامي موجوددرتاريخ تصويب اين قانون به منظورتطبيق وضع آنهابامقررات اين قانون استثنائا ممكن است بموجب تصميم مجمع عمومي عادي صاحبان سهام شركت صورت گيردمگر درموردافزايش سرمايه كه بايدبه تصويب مجمع عمومي فوق العاده برسد. ترتيب دعوت تشكيل وحدنصاب واكثريت لازم براي مجامع عادي وفوق العاده به منظورتطبيق وضع شركت بامقررات اين قانون تابع مقررات تجارت مصوب ارديبهشت 1311درموردشركتهاي سهامي وهمچنين اساسنامه معتبرشركتهاي موجوددرتاريخ تصويب اين قانون مي باشد.
ماده 286 : براي آنكه شركتهاي سهامي مورددرتاريخ تصويب اين قانون بتوانندبصورت شركت سهامي خاص درآيندبايداولاسرمايه آنهاحداقل به ميزاني باشدكه براي شركتهاي سهامي خاص مقررشده است ياسرمايه خودرابا رعايت مقررات اين قانون درموردافزايش سرمايه شركت سهامي خاص به آن ميزان افزايش دهندثانيااساسنامه خودرابه منظورتطبيق بامقررات اين قانون اصلاح كرده مراتب رابه مرجع ثبت شركتهااعلام نمايند.مرجع ثبت شركتهاپس ازاحرازصحت تطبيق وضع شركت بامقررات اين قانون مراتب را ثبت وبه هزينه شركت آگهي خواهدنمود.
ماده 287 : براي آنكه شركتهاي سهامي موجوددرتاريخ تصويب اين قانون بتوانندبصورت شركت سهامي عام درآيندبايداولاسرمايه آنهابه ميزاني باشدكه براي شركتهاي سهامي عام مقررشده است ياسرمايه خودرابارعايت مقررات اين قانون درموردافزايش سرمايه شركت سهامي عام به آن ميزان افزايش دهند.ثانيادرتاريخ تبديل شركت به شركت سهامي عام يكسال ازثبت شركت گذشته ويك ترازنامه آن به تصويب مجمع عمومي عادي رسيده باشد.ثالثا اساسنامه خودرابامقررات اين قانون وفق دهند.
ماده 288 : درصورتي كه شركتهاي سهامي موجوددرتاريخ تصويب اين قانون بخواهندبراي تطبيق وضع خودبامقررات اين قانون به افزايش سرمايه مبادرت كننددرصورتي كه تمامي مبلغ اسمي سهام قبلي آنهاتاديه نشده باشد نسبت مبلغ پرداخت شده قبلي نسبت به هرسهم درموردسهام جديدنيز لازم الرعايه است ودرهرحال اين نسبت نمي تواندازسي وپنج درصدمبلغ اسمي سهام كمترباشد.درمواردمذكوردراين ماده رعايت ماده 165اين قانون در موردتاديه تمامي سرمايه قبلي شركت الزامي نيست .
ماده 289 : شركتهاي سهامي موجوددرتاريخ تصويب اين قانون كه بخواهند ازطريق افزايش سرمايه به شركت سهامي عام تبديل شوندبايدسهام جديدخودرا درنتيجه افزايش سرمايه بوجودمي آيدبارعايت مقررات اين قانون براي پذيره نويسي عمومي عرضه نمايند.
درصورتي كه سهام جديدي كه به ترتيب فوق عرضه شده است تماماتعهدنشود ومبلغي كه بايدبرطبق مقررات اين قانون تاديه گرددتاديه نشودشركت نمي تواندبه شركت سهامي عام تبديل گردد.
ماده 290 : شركتهاي سهامي موجوددرتاريخ تصويب اين قانون كه بخواهند به شركت سهامي عام تبديل شوندوبه اين منظوربه افزايش سرمايه مبادرت كنندبايدمدارك زيررابه مرجع ثبت شركتهاتسليم نمايند.
1-اساسنامه اي كه براي شركت سهامي عام به تصويب مجمع عمومي عادي يا فوق العاده رسيده است .
2- صورت جلسه مجمع عمومي فوق العاده كه افزايش سرمايه رامورد تصويب قرارداده است .
3- صورت دارائي شركت درموقع تسليم مدارك به مرجع ثبت شركتها. صورت مزبوربايدمتضمن تقويم كليه اموال منقول وغيرمنقول شركت بوده به تائيدكارشناس رسمي وزارت دادگستري رسيده باشد.
4- طرح اعلاميه پذيره نويسي سهام جديدكه بايدبه ترتيب مقرردرماده 174اين قانون تنظيم شده باشد.
5-آخرين ترازنامه وحساب سودوزيان شركت كه بايدبه تصويب مجمع عمومي وتاييدحسابداررسمي رسيده باشد.
ماده 291 : مرجع ثبت شركتهاپس ازوصول مدارك مذكوردرماده قبل و تطبيق مندرجات آنهاباقانون اجازه انتشاراعلاميه پذيره نويسي سهام جديد راصادخواهدنمود.
ماده 292 : كليه مقررات مذكوردرمواد177لغايت 181اين قانون براي تحقق افزايش سرمايه وتبديل شركت سهامي به شركت سهام عام لازم الرعايه است ،درآگهي مربوط ضمن ذكرافزايش سرمايه موضوع تبديل نيزقيدخواهدشد.
ماده 293 : درصورت عدم تحقق افزايش سرمايه برطبق ماده 182اين قانون عمل خواهدشد.درهرصورت شركت بايددرمهلت مذكوردرماده 284وضع خودرابا مقررات اين قانون تطبيق دهد.
ماده 294 : شركتهاي سهامي موجوددرتاريخ تصويب اين قانون كه سرمايه آنهاحداقل به ميزان سرمايه شركتهاي سهامي عام مذكوردراين قانون باشدو بخواهندبه شركت سهامي عام تبديل شوندبايدمدارك زيررابه مرجع ثبت شركتهاتسليم كنند.
1-اساسنامه اي كه براي شركت سهامي عام به تصويب مجمع عمومي عادي يا فوق العاده رسيده است .
2-صورت دارائي شركت درموقع تسليم مدارك به مرجع ثبت شركتهاكه بايدمتضمن تقويم كليه اموال منقول وغيرمنقول شركت بوده وبه تائيد كارشناس رسمي وزارت دادگستري رسيده باشد.
4-اعلاميه تبديل شركت سهامي به شركت سهامي عام كه بايدبه امضاء دارندگان امضاءمجازشركت رسيده ومشتمل برنكات زيرباشد :
5-آخرين ترازنامه وحساب سودوزيان شركت كه بايدبه تصويب مجمع عمومي وتاييدحسابداررسمي رسيده باشد.
ماده 291 : مرجع ثبت شركتهاپس ازوصول مدارك مذكوردرماده قبل و تطبيق مندرجات آنهاباقانون اجازه انتشاراعلاميه پذيره نويسي سهام جديد راصادخواهدنمود.
الف - نام وشماره ثبت شركت .
ب - موضوع شركت ونوع فعاليتهاي آن .
ج- مركزاصلي شركت ودرصورتي كه شركت شعبي داشته باشدنشاني شعب آن
د- درصورتي كه شركت براي مدت محدودتشكيل شده باشدتاريخ انقضاي مدت آن .
ه - سرمايه شركت ومبلغ پرداخت شده آن .
و-اگرسهام ممتازمنتشرشده باشدتعدادوامتيازات آن .
ز- هويت كامل رئيس واعضاءهيئت مديره ومديرعامل شركت .
ح- شرايط حضوروحق راي صاحبان سهام درمجامع عمومي .
ط - مقررات اساسنامه راجع به تقسيم سودوتشكيل اندوخته .
ي - مبلغ ديون شركت وهمچنين مبلغ ديون اشخاص ثالث كه توسط شركت تضمين شده است .
ك - ذكرنام روزنامه كثيرالانتشاري كه اطلاعيه هاوآگهي هاي شركت در آن درج مي گردد.
ماده 295 : مرجع ثبت شركتهاپس ازوصول مدارك مذكوردرماده قبل و تطبيق مندرجات آنهابامقررات اين قانون تبديل شركت سهامي رابه شركت سهامي عام ثبت ومراتب رابه هزينه شركت آگهي خواهدنمود.
ماده 296 : درآگهي تبديل شركتهاي سهامي موجوددرتاريخ تصويب اين قانون بشركت سهامي عام بايدكليه مندرجات اعلاميه شركت ذكرگرددوقيدشود كه اساسنامه شركت وصورت دارائي شركت واموال منقول وغيرمنقول وآخرين ترازنامه وحساب سودوزيان آن درمرجع ثبت شركتهاودرمركزشركت براي مراجعه علاقمندان آماده مي باشد.آگهي تبديل شركت بايدعلاوه برروزنامه كثيرالانتشاري كه آگهي هاي شركت درآن درج مي گردداقلادريك روزنامه كثيرالانتشارديگرنيزآگهي شود.
ماده 297 : درمواردي كه براي تطبيق وضع يك شركت سهامي بامقررات اين قانون ياتبديل آن به نوع ديگري ازانواع شركتهاي تجاري مذكوردرقانون تجارت مصوب ارديبهشت 1311دعوت مجمع عمومي عادي يافوق العاده صاحبان سهام شركت ياتسليم اسنادومدارك خاصي به مرجع ثبت شركتهالازم باشدو رئيس واعضاءهيئت مديره توجه نشودعضوهيئت مديره كه تكليف قانوني را اعلام كرده است مسئوليت جزائي ومدني نخواهدداشت .سلب مسئوليت جزائي ومدني ازعضوهيئت مديره منوط به اينست كه عضوهيئت مديره علاوه براعلام تكليف قانوني درجلسه هيئت مديره مزبورمراتب راازطريق ارسال اظهارنامه رسمي به هريك ازاعضاءهيئت مديره اعلام نمايد.درصورتي كه جلسات هيئت مديره بهرعلت تشكيل نگردداعلام ازطريق ارسال اظهارنامه رسمي براي سلب مسئوليت جزائي ومدني ازعضوهيئت مديره كافي است .
ماده 299 : آن قسمت ازمقررات قانون تجارت مصوب ارديبهشت 1311 مربوط به شركتهاي سهامي كه ناظربرسايرانواع شركتهاي تجارتي مي باشد نسبت به آن شركتهابه قوت خودباقي است .
ماده 300 : شركتهاي دولتي تابع قوانين تاسيس واساسنامه خودمي باشند وفقط نسبت به موضوعاتي كه درقوانين واساسنامه هاي آنهاذكرنشده تابع مقررات اين قانون مي شوند.
لايحه قانوني فوق مشتمل برسيصدماده و28تبصره درتاريخ روزشنبه بيست وچهارم اسفندماه يكهزاروسيصدوچهل وهفت به استنادقانون اجازه اجراي موقت لايحه اصلاح قسمتي ازقانون تجارت مصوب 19/9/1343به تصويب كميسيون خاص مشترك مجلسين رسيده است .

رئيس مجلس شوراي ملي رئيس مجلس سنا
عبدالله رياضي جعفرشريف امامي
    

هيئت‎وزيران در جلسه مورخ 18/3/1384 بنا بـه پيشنهاد مشترك وزارتخانه‎هـاي راه و ترابري و كشور و به استناد بند (4) ماده (18) قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت ـ مصوب 1380 ـ ، آيين‏نامه راهنمايي و رانندگي را به شرح زير تصويب نمود:

 

فصل اول ـ تعريف‏ها

 

 ماده 1ـ اصطلاحاتي كه در اين آيين‏نامه، دستورالعمل‏ها و پيوست‏هـاي مربوط به‏كار رفته‏اند، داراي معاني مشروح زير مي‏باشند:
 1ـ آزادراه: آزادراه به راهي گفته مي‏شود كه حداقل داراي دو خط اتومبيل‏رو و يك شانه حداقل به عرض سه متر براي هر طرف رفت و برگشت بوده و دو طرف آن به نحوي محصور بوده و در تمام طول آزادراه از هم كاملاً مجزا باشد و ارتباط آنها با هم تنها به‏وسيله راه‏هاي فرعي كه از زير يا بالاي آزادراه عبور كند تأمين شود و هيچ راه ديگري آن را قطع نكند.
 2ـ ابطال گواهي‏نامه: سلب اعتبار قانوني گواهي‏نامه رانندگي.
 3ـ اتومبيل: هر نوع خودرو كه لااقل داراي دو چرخ در جلو و دو چرخ ديگر در عقب بوده و براي حمل بار يا انسان به كار رود.
 4ـ اتومبيل آموزشي: خودرويي است كه براي آموزش رانندگي اختصاص داده شده و بايد داراي دو پدال كلاچ و دو پدال ترمز، دو آيينه، تابلوي ويژه روي سقف و علايم مشخص روي بدنه و متعلق و يا تحت پوشش يكي از آموزشگاه‏هاي مجاز آموزش رانندگي باشد.
 5ـ اتومبيل مدارس: خودرويي جمعي است كه براي رفت و آمد دانش‏ْآموزان مدارس اختصاص داده شده است و داراي رنگ و علايم مشخص‏كننده مي‏باشد.
 6ـ ارتفاع چراغ: فاصله مركز چراغ خودرو بدون بار يا مسافر تا كف راه.
 7ـ اعتبار برگ معــاينه فني: زمــان درج شده در متن برگ معـاينه فني وسيله‏نقليه است.
 8ـ اوراق كردن وسيله‏نقليه: عبارت است از جداكردن قطعات اصلي وسيله‏نقليه، امحاي شماره‏هاي شناسايي (در مورد شاسي به صورت برش) و بريدن سقف يا ستون‏هاي اتاق و يا پرس اتاق آن و فك و اخذ پلاك‏ها و ابطال اسناد مربوط.
 9ـ ايستادن: ايست وسيله‏نقليه در زمان كوتاه.
 10ـ ايستادن ممنوع (توقف مطلقاً ممنوع): ايست وسيله‏نقليه براي هر مدت ممنوع است.
 11 ـ باركش: هر نوع خودرويي كه براي حمل بار ساخته شده است و داراي انواع زير است:
 الف ـ كاميون: وسيله‎نقليه موتوري باري كه قسمت بارگير آن به صورت پيوسته به‏كشنده متصل است. كاميون‏ها به طور كلي با وضعيت حداقل دو محور وجود داشته و ظرفيت حمل 6 تن بار و بيشتر دارند.
 الف ـ 1: كاميون اتاق‏دار: كاميوني كه حداكثر ارتفاع ديواره مقاوم اتاق بار آن از كف اتاق 5/1 متر باشد.
 الف ـ 2ـ كاميون لبه‏ دار: كاميوني كه حداكثر ارتفاع ديواره مقاوم اتاق بار آن از كف اتاق 80 سانتيمتر باشد.
 الف ـ 3ـ كاميون تيغه ‏دار: كاميوني كه قسمت بار آن به وسيله تيغه‏اي طولي به دو نيمه مساوي تقسيم شده باشد.
 الف ـ 4ـ كاميون كفي: كاميوني كه قسمت بار آن ديواره نداشته باشد.
 الف ـ 5 ـ كاميون سقف‏دار (مسقف): كاميوني كه قسمت بار آن به صورت محفظه سرپوشيده ساخته شده است.
 الف ـ 6 ـ كاميون يخچال‏دار: كاميون سقف‏داري كه قسمت بار آن داراي تجهيزات سردكننده باشد.
 الف ـ 7ـ كاميون تانكر (باري مخزني): كاميوني كه قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و براي حمل انواع مايعات ساخته شده است.
 الف ـ 8 ـ كاميون بونكر: كاميوني كه قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و براي حمل انواع جامدات شكل‏پذير (فله) ساخته شده است.
 الف ـ 9ـ كاميون مخلوط‏كن (ميكسر): كاميوني كه قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و داراي دستگاه مخلوط‏كن باشد.
 الف ـ 10 ـ كاميون كمپرسي: كاميون اتاق‏داري كه تخليه بار آن به وسيله دستگاه كمپرس انجام مي‏شود.
 الف ـ 11 ـ كاميونت: به دو صورت زير وجود دارد:
 11 ـ 1ـ خودروي ون باربري: وسيله‏نقليه موتوري باري است كه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روي يك شاسي باشد و مجموع وزن وسيله‏نقليه و ظرفيت حمل بار آن از 5/3 تن تا كمتر از 5 تن است.
 11‌ـ 2ـ لوري: وسيله‎‏نقليه موتوري باري است كه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روي يك شاسي باشد و مجموع وزن وسيله‏نقليه و ظرفيت حمل بار آن از 5 تن تا كمتر از 6 تن است.
 الف ـ 12ـ كشنده: وسيله‏نقليه‏ايست كه يدك و يا نيمه‏يدك را به دنبال خود كشيده و به حركت در مي‏آورد.
 الف ـ 13 ـ وانت دوكابين: وسيله‎نقليه موتوري دومنظوره كه اتاق راننده و سرنشينان و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه باشد و براي حمل بار و اشخاص به كار مي‏رود.
 الف ـ 14 ـ وانت يك كابين: وسيله‎نقليه موتوري كه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روي يك شاسي باشد و براي حمل بار ساخته شده و مجموع وزن خودرو و ظرفيت حمل بار آن كمتر از 5/3 تن است.
 ب ـ تريلر (يدك): عبارت از وسيله‎نقليه است كه با يك وسيله‎نقليه موتوري كشيده مي‏شود.
 پ ـ نيمه تريلر (نيمه يدك): عبارت از يدكي است كه به يك وسيله‎نقليه ديگر به‎طوري متصل مي‏گردد كه بخشي از وزن بار آن به وسيله كاميون يا كاميون‏هاي كشنده حمل مي‏شود.
 12 ـ برگ يا برچسب معاينه فني: گواهي انجام معاينه فني كه از سوي ستادهاي معاينه فني خودرو يا مراكز فني مجاز صادر و برگه به درخواست‏كننده تحويل و برچسب به سمت راست شيشه جلو الصاق مي‏گردد.
 13 ـ بزرگراه: راهي است كه حداقل داراي دو خط عبور در هر طرف بوده و ترافيك دو طرف آن به وسيله موانع فيزيكي از هم جدا شده باشد و به طور معمول داراي تقاطع‏هاي غيرهمسطح است. بزرگراه مي‏تواند تعداد معدودي تقاطع همسطح كنترل شده داشته باشد.
 14 ـ پلاك: قطعه فلزي است با ابعاد، طرح و رنگ‏هاي زمينه مختلف كه شماره روي آن حك مي‏شود و انواع آن عبارتند از: شخصي، دولتي، عمومي، سياسي، سرويس، كنسولي، نظامي ـ انتظامي، تعميري، گذرموقت، بين‏المللي، ترانزيت، كشاورزي ـ عمراني و ويژه.
 15‌ـ پلاك غيرمجاز: پلاك‏هاي غيرمجاز عبارتند از:
 الف ـ پلاكي كه به موجب آگهي قبلي معاونت راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران، كه از اين پس در اين آيين‏نامه به اختصار راهنمايي و رانندگي گفته مي‏شود، بايد تجديد گردد.
 ب ـ پلاكي كه در كشور خارجي روي وسيله‏نقليه نصب شده و پس از ورود به ايران با وجود سپري شدن مدت اعتبار آن تعويض نشده باشد.
 پ ‌ـ پلاك بين‏المللي كه براي مسافرت با اتومبيل به خارج از كشور از سوي راهنمايي و رانندگي صادر و به اتومبيل‏هاي پلاك داخلي داده مي‏شود و استفاده از آن در كشور ممنوع است.
 ت ـ پلاكي كه اشخاص در ارقام و مشخصات اوليه آن تغيير ايجاد كنند و يا پلاك وسيله‎نقليـه ديگــري بـه يك وسيلــه‎نقليه الصـاق گردد و يا براي آن پلاك تقلبي بــه‏كار برده شود.
 ث ـ پلاك دست ساز و دست نوشته‏اي كه بدون مجوز راهنمايي و رانندگي به‏كار برده مي‏شود.
 ج ـ پلاك خودرويي كه با اعلام مراجع صلاحيت‏دار فرسوده اعلام مي‏شود.
 16ـ پليس راه: واحدهايي از راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران كه نظارت و كنترل بر اجراي قوانين و مقررات راهنمايي و رانندگي در جاده‏هاي كشور دارند.
 17ـ پليس مدرسه: دانش‏آموز آموزش ديده‏اي كه با لباس ويژه و تجهيزات تعيين شده از طرف مسئولين مدرسه براي عبور ايمن دانش‏آموزان از عرض سواره‏رو راه‏ها مأمور مي‏گردد.
 18 ـ پياده: شخصي غيرسوار كه بدون استفاده از هيچ نوع وسيله نقليه موتوري يا غيرموتوري حركت مي‏نمايد و يا مبادرت به جابه‏جايي كالسكه، چرخ دستي، جامه‏دان، سبدهاي چرخ‎دار و مانند آن مي‏نمايد.
 19 ـ پيـاده‏رو: بخـشي جـداشـده از خيابان كه در امتداد آن واقع‌شده و براي عبور و مرور پيادگان اختصاص يافته است.
 20ـ پيچ (قوس افقي): انحراف مستقيم راه در سطح افق.
 21 ـ ترافيك (شدآمد): آمدوشد وسايل نقليه و اشخاص و حيوانات در راه‏ها.
 22ـ تراموا (قطار خياباني): قطاري شهري است كه به طور معمول در خطوط ريلي واقع در سطح سواره‏رو وسايل نقليه ديگر حركت مي‏نمايد.
 23 ـ تقاطع: محدوده‏اي است كه در آن دو يا چند مسير به صورت همسطح يا غيرهمسطح با يكديگر تلاقي مي‏كنند.
 24 ـ توقف: ايست وسيله‎نقليه در زمان طولاني بدون حضور راننده.
 25 ـ توقف‏سنج (پاركومتر): دستگاهي است كه با انداختن سكه يا پرداخت حق توقف، استفاده از كارت‏هاي اعتباري يا روش‏هاي ديگر، اجازه توقف را در زمان معين به‏خودرو مي‏دهد.
 26 ـ توقف ممنوع (پاركينگ ممنوع): توقف وسيله‎نقليه ممنوع است، جز براي سوار و پياده كردن، مشروط به استقرار راننده در پشت فرمان.
 27 ـ توقيف گواهي‏نامه رانندگي: اخذ و ضبط گواهي‏نامه رانندگي و محروم نمودن موقت دارنده از مزاياي قانوني آن.
 28 ـ جاده: راه خارج از شهر براي عبور و مرور.
 29 ـ جاده اصلي: راهي است كه در برخورد با راه ديگر به طور معمول عريض‏تر است و با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، اصلي تلقي مي‏گردد.
 30ـ جاده خصوصي: راهي كه اشخاص يا مؤسسات براي كاربرد شخصي ساخته‏اند و استفاده ديگران از آن منوط به اجازه مالك است.
 31 ـ جاده فرعي: راهي كه از راه اصلي منشعب شده و يا به آن مي‎پيوندد و به‏طور معمول كم عرض‏تر است و با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، فرعي تلقي مي‏شود.
 32 ـ چراغ توقف (چراغ ترمز): عبارت از چراغ‏هايي است كه هنگام به كاربردن ترمز پايي براي كاهش سرعت يا توقف به كار مي‏رود تا توجه لازم را به استفاده‏كنندگان از راه در پشت سر وسيله‏نقليه بدهد.
 33 ـ چراغ جانبي جلو (چراغ‏هاي كوچك جلو): عبارت از چراغ‏هايي است كه حضور وسيله‎نقليه و عرض آن را از سمت جلو نشان مي‏دهد.
 34 ـ چراغ جانبي عقب (چراغ‏هاي كوچك عقب): عبارت از چراغ‏هايي است كه حضور وسيله‎نقليه و عرض آن را از سمت عقب نشان مي‏دهد.
 35 ـ چراغ جانبي وسايل نقليه طويل: عبارت از چراغ‏هايي است كه در امتداد طول وسايل نقليه طويل به كار مي‏رود تا رانندگان وسايل نقليه ديگر قادر به تشخيص طول آن شوند. اين چراغ‏ها براي هر دو طرف در نظر گرفته شده و در قسمت عقب قرمز رنگ و در قسمت جلو زرد رنگ مي‏باشند و در حدود هر 3 متر از طول وسيله نقليه نصب مي‏شوند.
 36 ـ چراغ دنده عقب: عبارت از چراغي است كه راننده وسيله‎نقليه به كار مي‏برد تا راه را به طرف عقب وسيله‎نقليه روشن كرده و به اين ترتيب به ديگر استفاده‏كنندگان از راه اخطار نمايد كه وسيله‎نقليه در حال راندن به عقب بوده و يا مي‏خواهد به عقب براند.
 37ـ چراغ رانندگي (نوربالا): عبارتست از چراغ‏هايي كه جلوي وسيله‎نقليه را تا فاصله دور روشن مي‏كند.
 38 ـ چراغ راهنما: عبارت از چراغي است كه راننده وسيله‎نقليه به كار مي‏برد تا به ديگر استفاده‏كنندگان از راه اخطار نمايد كه راننده قصد تغيير جهت به راست و يا چپ، گردش و يا توقف را دارد.
 39ـ چراغ عبور (نور پايين): عبارتست از چراغ‏هايي كه جلو وسيله‎نقليه را در فاصله نزديك روشن مي‏كند و موجب خيره شدن چشم يا ناراحتي رانندگاني كه از طرف مقابل مي‏آيند و ديگر استفاده‏كنندگان از راه نخواهد شد.
 40ـ چراغ مه: عبارت از چراغي است كه در اتومبيل نصب شده و براي بهتر ديدن راه در هنگام مه و برف و باران سيل‏آسا و گرد وغبار و مانند آن به كار مي‏رود.
 41 ـ چرخ فلزي: چرخي است كه محل تماس آن با سطح زمين فلزي باشد.
 42 ـ حريم تقاطع: محدوده‏اي است در تقاطع راه‏ها كه به منظور سهولت حركت و ايمني تردد اختصاص مي‏يابد.
 43 ـ حق تقدم عبور: اولويت حق عبور وسيله‏نقليه‏اي نسبت به وسايل نقليه ديگر يا نسبت به پيادگان و بالعكس.
 44ـ خط ايست: خط‏كشي عرضي است كه در ورودي تقاطع و به منظور تعيين مرز توقف وسايل نقليه پيش از گذرگاه پياده بر سطح راه ترسيم مي‏شود.
 45 ـ خط تغيير سرعت: نوعي خط عبور كه خودروهاي ورودي به مسير اصلي يا خروجي از آن مي‏توانند در طول آن، سرعت خود را براي همگرايي و يا واگرايي با جريان ترافيك افزايش يا كاهش دهند.
 46 ـ خط عبور: بخشي از سواره‏رو است كه در طول مسير، به عبور يك ستون وسيله‎نقليه اختصاص يافته و با خط‏كشي حدود آن مشخص مي‏گردد. يك راه مي‏تواند در هر جهت يك يا چند خط عبور داشته كه اين خط‏هاي عبور از سمت راست به چپ از شماره يك به بالا شماره‏گذاري مي‏شوند.
 47ـ خط عبور دوچرخه: عبارتست از مسير ويژه دوچرخه در سطح معابر كه با تابلو، خط‏كشي و يا رنگ حدود آن مشخص مي‏گردد.
 48 ـ خط كمكي: خط عبوري است كه به منظور تغيير سرعت، انجام حركات گردشي و يا افزايش ظرفيت راه، در كنار خط عبور ايجاد مي‏شود.
 49ـ خط ويژه: مسيري است كه به وسيله خط‏كشي با رنگ متفاوت از خطوط ديگر و يا علايم و يا موانعي از بقيه مسيرها مشخص گرديده و براي عبور و مرور يك يا چند نوع وسيله‎نقليه اختصاص دارد. 
 50 ـ خم (قوس عمودي): انحراف مسير مستقيم راه در سطح قائم.
 51 ـ خودرو: هر نوع وسيله‎نقليه قابل حركت در راه‏ها كه نيروي محركه آن از موتور باشد، به استثناي وسايل نقليه ريل‏رو و عبارتند از:
 الف ـ سواري: خودرويي است كه براي حمل انسان ساخته شده و ظرفيت آن با راننده حداكثر 6 نفر است.
 ب ـ سواري استيشن (سفري): نوعي خودروسواري است كه فضاي بار با فضاي سرنشين يكسره باشد و ظرفيت آن با راننده حداقل 7 و حداكثر 9 نفر است.
 پ ـ سواري‏‎كار: اتومبيلي است دو ديفرانسيل كمك‏دار با اتاق جدا از شاسي يا اتومبيلي كه ظرفيت آن با راننده بين 10 تا 15 نفر باشد.
 ت ـ اتوبوس: هر نوع وسيله‎نقليه موتوري مسافربري كه ظرفيت آن با راننده و كمك‏راننده 27 نفر يا بيشتر باشد.
 ث ـ اتوبوس برقي: اتوبوسي كه نيروي محركه آن به وسيله باتري يا نيروي برق تامين مي‏شود.
 ج ـ اتوبوس دو طبقه: وسيله‎نقليه موتوري مسافربري كه قسمت حمل مسافر آن در دو طبقه جداگانه روي هم و با يك سازه مشترك بوده و ظرفيت آن با راننده حداقل 27 نفر است.
 چ ـ ميني‏بوس: خودروي مسافربري است كه ظرفيت آن با راننده بين 16 تا 26 نفر مي‏باشد.
 ح ـ تراكتور: نوعي خودرو است كه براي كارهاي كشاورزي، صنعتي و عمراني مانند شخم‏زدن، حفاري، بارگيري و كشيدن دنباله‏بند و غيره به كار مي‏رود.
 52 ـ خيابان: راه عبور و مرور در محل سكونت و فعاليت مردم كه عرض آن بيش از 6 متر باشد.
 53 ـ خيابان اصلي: راهي است كه در برخورد با راه‏هاي ديگر عرض سواره روي آن بيشتر است و يا با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، اصلي تلقي شده و در غير اين صورت در سمت راست راه ديگر قرار دارد.
 54 ـ خيابان فرعي: راهي است كه در برخورد با راه‏هاي ديگر، عرض سواره روي آن كمتر است و يا با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، فرعي تلقي شده و در غير اين صورت در سمت چپ راه ديگر قرارگرفته باشد.
 55 ـ دستگاه تهويه: به دستگاه‏هايي اعم از پنكه، كولر و يا بخاري گفته مي‏شود كه هواي درون وسيله‎نقليه را جابه‏جا و يا دماي آن را كاهش يا افزايش دهد.
 56 ـ راننده: كسي كه هدايت وسيله‎نقليه موتوري و غيرموتوري و همچنين حركت دادن حيوانات را به صورت واحد يا گله و رمه برعهده داشته باشد.
 57 ـ راه: عبارتست از تمامي سطح خيابان، جاده، كوچه و كليه معابري كه براي عبور و مرور عموم اختصاص داده مي‏شود.
 58 ـ راه‏آهن: ريل‏هاي آهني موازي ثابتي كه قطار و وسايل نقليه ريلي ديگر بر روي آن حركت مي‏كنند. 
 59 ـ راه عمومي: به راه‏هايي گفته مي‏شود كه براي عبور و مرور عموم مورد استفاده قرار مي‏گيرد.
 60 ـ روز: از طلوع تا غروب آفتاب.
 61 ـ سازنده وسايل نقليه: شخص يا مؤسسه يا كارخانه‏اي كه وسايل نقليه‏اي را كه مطابق آيين‏نامه بايد شماره‏گذاري شود مي‏سازد، يا قطعات ساخته شده آنها را سوار (مونتاژ) مي‏نمايد.
 62 ـ ستاد معاينه فني: تشكيلات متمركز براي برنامه‌‌ريزي، هدايت، نظارت و كنترل فعاليت مراكز فني معاينه خودرو و مراكز معاينه فني مجاز كه از سوي شهرداري‏ها و سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‏اي ايجاد مي‏گردد.
 63 ـ سطح روشن: در مورد چراغ‏ها عبارت از سطح قابل ديدي است كه نور از آن منتشر مي‏شود و در مورد منعكس‏كننده نور عبارت از سطح قابل ديدي است كه نور را منعكس مي‏كند.
 64 ـ شانه راه: بخشي از بدنه راه است كه در دو طرف خط‏هاي عبور رفت و برگشت قرار داشته و براي توقف اضطراري وسايل نقليه به كار مي‏رود.
 65 ـ شب: از غروب تا طلوع آفتاب.
 66 ـ شماره وسيله‎نقليه: عدد يك يا چند رقمي و حروفي كه از طرف راهنمايي و رانندگي روي پلاك‏هاي ويژه منقوش و در عقب و جلوي وسيله‎نقليه نصب مي‏شود.
 67 ـ شناسنامه خودرو: سندي است كه مشخصات خودرو، مالك و نشاني كامل محل سكونت وي و تاريخ انتقالات و تغييرات انجام شده از سوي راهنمايي و رانندگي در آن درج و به آخرين مالك تسليم مي‏گردد.
 68 ـ شيب (سربالايي ـ سرازيري): تغيير تدريجي ارتفاع سطح تمام شده راه در امتداد طولي مسير.
 69 ـ ظرفيت وسيله‎نقليه: وزن بار يا تعداد مسافري كه از طرف كارخانه سازنده با تأييد وزارت صنايع و معادن براي وسيله‎نقليه تعيين گرديده است.
 70 ـ علايم: هر نوع علامت عمودي و افقي مانند تابلو، چراغ راهنمايي و رانندگي، خط‏كشي، نوشته و ترسيم، و همچنين تجهيزات هدايت‏كننده، سوت و حركت دست و غيره كه به وسيله‎ مقامات صلاحيت‏دار براي كنترل و تنظيم عبور و مرور تعيين و به كار برده مي‏شود.
 71 ـ قطار شهري: نـوعي وسيله حمل ونقل عمومي است كه در شهرهـا و حومـه به جابه‏جايي مسافر پرداخته و به طور معمول با چرخ‏هاي فلزي بر روي ريل حركت مي‏كند.
 72 ـ قطعات و قسمت‏هاي اصلي: كليه قسمت‏هاي اساسي وسيله نقليه شامل محور، موتور، شاسي، اتاق و رنگ كه تعويض آنها باعث تغيير مشخصات اساسي وسيله نقليه مي‏گردد.
 73 ـ كارت پارك: كارت يا برگه‏اي است كه با پرداخت پول تهيه مي‏گردد و به‏وسيله آن اجازه توقف در مكان و زمان معين به خودرو داده مي‏شود.
 74 ـ كارت شناسايي خودرو: كارتي كه مشخصات مالك و وسيله نقليه شماره‏گذاري شده در آن ثبت و از سوي راهنمايي و رانندگي صادر و به مالك وسيله ‏نقليه تسليم مي‏گردد.
 75 ـ كاروان: كاروان يا خانه سيار وسيله‎نقليه غيرموتوري است كه براي سكونت و يا كار استفاده شده و عرض آن از 6/2 متر و طول آن از 12 متر بيشتر نباشد.
 76 ـ كلاه ايمني: كلاهي است كه راننده و سرنشين موتورسيكلت‏ها آن را براي محافظت سر خود در برابر ضربات احتمالي ناشي از بروز سوانح به كار مي‏برند.
 77ـ كمربند ايمني: تسمه‏اي كه نيم‏تنه بالاي راننده و هر يك از سرنشينان را تحت كنترل و مهار ايمن خود قرار مي‏دهد تا در هنگام ضرورت، همچون كاهش ناگهاني سرعت يا توقف آني خودرو كه ممكن است ناشي از ترمز يا برخورد با جسم ديگر يا حوادث ديگر باشد، مانع از جداشدن سرنشينان و راننده از صندلي خود و اصابت به شيشه جلو يا ديگر قسمت‏هاي دروني و يا پرتاب شدن به بيرون خودرو شود و حداقل داراي دو نقطه اتكا باشد.
 78 ـ كوچه: راهي در مناطق مسكوني كه عرض آن حداكثر 6 متر باشد.
 79 ـ گذرگاه پياده: گذرگاهي در تقاطع راه‏ها، امتداد پياده‏روها، سواره‏روها، روگذرها يا زيرگذرها يا هر محل ديگري از سواره‏رو كه به وسيله خط‏كشي يا ميخكوبي يا علايم ديگر، براي عبور پيادگان اختصاص داده شده است.
 80 ـ گواهي‏نامه بين‏المللي رانندگي: گواهي‏نامه‏اي است كه به اعتبار گواهي‏نامه داخلي طبق مفاد قانون الحاق ايران به كنوانسيون عبور و مرور در جاده‏ها و كنوانسيون مربوط به علايم راهها ـ مصوب 1354 ـ توسط راهنمايي و رانندگي صادر مي‏گردد و مدت اعتبار آن يك سال مي‏باشد.

تبصره ـ كانون جهانگردي و اتومبيلراني جمهوري اسلامي ايران بر اساس مفاد كنوانسيونهاي بين‌المللي 1949 و 1968 حمل و نقل جاده‌اي و حسب عرف بين‌المللي و مقررات حاكم بر تمامي كشورهاي عضو سازمان بين‌المللي جهانگردي (AIT) و فدراسيون بين‌المللي اتومبيلراني (FIA) وظيفه ترجمه و تبديل گواهينامه‌هاي رانندگي معتبر صادر شده توسط نيروي انتظامي و ساير اسناد و مدارك مربوط را بر عهده دارد. الحاقی بموجب اصلاح بند « 80» ماده (1) آيين‌نامه راهنمايي و رانندگي - هیات دولت 5/7/1384
 81 ـ گواهي‏نامه رانندگي (پروانه رانندگي): اجازه‏نامه براي رانندگي وسايل‏نقليه كه از طرف راهنمايي و رانندگي به نام افراد صادر مي‏شود.
 82 ـ مجوز رانندگي با وسايل نقليه عمومي: اعم است از پروانه تاكسيراني، بهره‏برداري، كارت و يا دفترچه كار (برگ فعاليت) كه از طرف مراجع صلاحيت‏دار به نام اشخاص صادر و اجازه رانندگي با وسايل نقليه عمومي را به آنان مي‏دهد.
 83 ـ مرجع صلاحيت‏دار: وزارتخانه، سازمان، نهاد و ديگر دستگاه‎هاي مسئول كه به مـوجب قانون و يا تصويب هيئت وزيران در موردي خاص وظايف و مسئوليت‏هايي به‏عهده آنها گذاشته شده است.
 84 ـ مراكز فني مجاز: مراكزي كه به وسيله اشخاص حقيقي يا حقوقي با رعايت ضوابط و مقررات ستاد معاينه فني وابسته به شهرداري و يا سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‏اي، حسب مورد براي انجام معاينه فني وسايل نقليه درون شهري و برون‏شهري ايجاد مي‏گردد.
 85 ـ راههاي شرياني درجه يك: معابري هستند كه در طراحي و بهره‏برداري از آنها به جابه‏جايي وسايل نقليه موتوري برتري داده مي‏شود. اين معابر ارتباط با راه‏هاي برون شهري را تأمين مي‏نمايند. راه‏هاي شرياني درجه يك براساس نحوه كنترل دسترسي تقاطع‏ها به دو گروه آزادراه و بزرگراه تقسيم مي‏گردند كه ضوابط اجرايي آنها را شوراي‏عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور تعيين مي‏نمايد.
 86 ـ راههاي شرياني درجه دو: معابري هستند كه در طراحي و بهره‏برداري از آنها به جابه‏جايي و دسترسي وسايل نقليه موتوري برتري داده مي‏شود. براي رعايت اين برتري حركت پيادگان از عرض خيابان كنترل مي‏شود. راههاي شرياني درجه دو شبكه اصلي راه‏‏هاي شهري را تشكيل مي‏دهند كه ضوابط اجرايي آنها را شوراي‏عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور تعيين مي‏نمايد و عبارتند از: 
 الف ـ شرياني اصلي: راهي است كه ارتباط بين خيابان‏هاي جمع و پخش‏كننده و بزرگراه‏ها را برقرار مي‏كند. در اين معابر فاصله‏هاي بين تقاطع‏ها نسبت به بزرگراه‏ها كمتر است.
 ب ـ شرياني فرعي (خيابان جمع و پخش كننده): راهي است كه ارتباط بين خيابان‏هاي محلي و خيابان‏هاي شرياني اصلي را برقرار مي‏كنند. در اين خيابان‏ها محل عبور عابران پياده از عرض خيابان بايد مشخص باشد.
 87 ـ راههاي محلي: راه‏هايي هستند كه در طراحي و بهره‏برداري از آنها نيازهاي وسايل نقليه و عابران پياده، با اهميت يكسان در نظر گرفته مي‏شود و ارتباط بين كوچه‏ها و خيابان‏هاي شرياني فرعي را برقرار مي‏كنند.
 88 ـ معاينه فني: بازديد ظاهري و آزمايش‏هاي فني براي تشخيص اصالت خودرو و سنجش ميزان سلامت فني، ايمني و زيست محيطي وسيله نقليه.
 89 ـ منطقه ممنوعه: منطقه و محلي كه آمد و شد وسايل نقليه در آنها به وسيله علايم خاص و يا اعلام قبلي مراجع صلاحيت‏دار ممنوع شده باشد.
 90 ـ منعكس‏كننده نور: عبارت از بازتاب كننده‎‏اي است كه حضور وسيله نقليه را از طريق انعكاس نوري كه از چراغ وسيله نقليه ديگر به آن تابيده مي‏شود و يا از طريق انعكاس نور محيط، اعلام مي‏دارد.
 91 ـ مواد خطرناك: هر نوع مواد راديو اكتيو، منفجره، محترقه، مايعات و جامدات آتش‏زا يا سمّي و يا اسيدي، گازهاي فشرده، زباله ويژه و فاضلاب و مانند آن.
 92 ـ موتورسيكلت: وسيله نقليه‏اي براي حمل انسان كه داراي دو يا سه چرخ با اتاقك پهلو (سايدكار) يا بدون آن و مجهز به يك موتور محركه باشد.
 93 ـ موتورسيكلت گازي (موتور گازي): موتورسيكلتي است كه هم داراي موتور و هم داراي ادوات پايي براي راندن باشد.
 94 ـ نقص فني: هر نوع نقصان يا تغيير در وضعيت ظاهري و فني وسيله نقليه كه موجب كاهش ضريب ايمني در رانندگي و يا افزايش بيش از حد مجاز گازهاي آلاينده هوا و يا آلودگي بيش از حد مجاز صدا گردد.
 95 ـ واحد انتظامي: منظور واحدهاي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران كه به صورت پاسگاه‏ها و كلانتري‏ها در نقاط مختلف كشور مستقر هستند.
 96 ـ وزن با بار: وزن وسيله نقليه به اضافه وزن بار آن.
 97 ـ وزن بارگيري شده: عبارت است از مجموع وزن مسافران و كاركنان و محمولات.
 98 ـ وزن بدون بار: عبارت است از وزن وسيله نقليه بدون راننده و مسافر و بار ولي با مخزن پر از سوخت و با ابزار و آلاتي كه به طور معمول وسيله نقليه همراه دارد.
 99 ـ وسيله نقليه: وسايل موتوري و غيرموتوري و موتورسيكلت كه براي جابجايي انسان و كالا در راه به كار مي‏رود.
 100 ـ وسيله نقليه امدادي: وسيله ويژه خدمات انتظامي، ترافيكي، پزشكي، آتش‏نشاني و امداد اضطراري آب، برق و گاز كه به وسيله راهنمايي و رانندگي تعيين و با علايم ويژه مشخص مي‏شود.
 101 ‌ـ وسيله نقليه طويل (Long Vehicle): وسيله نقليه‏اي است كه طول آن بيش از 5/12 متر باشد.
 102 ـ وسيله نقليه عمراني: وسيله نقليه موتوري است كه ويژه انجام كارهاي فني، عمراني و مانند آن مي‏باشد و شامل بلدوزر، گريدر، غلطك، اسكريپر (زمين تراش) و غيره است.
 103 ـ وسيله نقليه غيرموتوري: هر نوع وسيله نقليه‏اي كه نيروي محركه آن از موتور نباشد.
 104ـ وسيله نقليه فوق سنگين: انواع خودرو و ادوات مربوط است كه توانايي حمل محمولات وزين با وزن ناخالص بالاتر از 40 تن و حجيم با حجمي با ابعاد مازاد بر اندازه‏هاي زير را داشته باشد:
طول 5/16 متر، عرض 6/2 متر و ارتفاع 5/4 متر.
 105 ـ وسيله نقليه كشاورزي: به وسايل نقليه موتوري گفته مي‏شود كه علاوه بر حمل و نقل خود، ادوات ديگر و دنباله بندهاي كشاورزي را نيز جابه‏جا نموده و يا از نيروي محركه توليدي آنها براي انجام عمليات مختلف كشاورزي استفاده مي‏شود و شامل انواع تراكتور، كمباين، تيلر و ماشين‏هاي خودكششي ديگر در بخش كشاورزي است.
 106 ـ وسيـله نقـليه مركب: عـبارت اسـت از چند وسيله نقليه متصل به هم كه به عنوان واحد در راه حركت كنند.
 107ـ وسيله نقليه مفصل‏دار: وسيله‏ نقليه‏اي است كه شامل يك كشنده و يا وسيله‏نقليه موتوري و يك نيمه يدك متصل به آن باشد كه با بار يا محفظه حمل مسافر داراي عرض حداكثر 6/2 متر، طول حداكثر 35/18 متر، ارتفاع حداكثر 5/4 متر و وزن حداكثر 40 تن است.
 108ـ وسيله نقليه موتوري: هر نوع وسيله نقليه‎اي كه داراي حداقل يك چرخ در جلو و دو چرخ در عقب بوده و داراي موتور و سامانه انتقال قدرت است و براي حمل بار يا انسان به كار مي‏رود كه به آن خودرو نيز گفته مي‏شود.

 

فصل دوم ـ شماره ‏گذاري

 

 ماده 2 ‌ـ هر وسيله نقليه موتوري و غيرموتوري و يدك متصل كه در راه‏ها حركت مي‏كند و همچنين وسايل نقليه موتوري ويژه كشاورزي، صنعتي و عمراني بايد داراي شماره باشند. رانندگي با وسايل نقليه‏اي كه شماره يا پلاك نداشته يا داراي شماره و يا پلاك غيرمجاز باشند، ممنوع است، مگر اين كه پيشتر مجوز حركت از راهنمايي و رانندگي دريافت كرده و همراه داشته باشند. مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه از تردد خودروهاي متخلف از اين ماده، تا انجام شماره‏گذاري جلوگيري به عمل خواهند آورد.
 تبصره 1 ـ تا زماني كه انجام عمليات شماره‏گذاري وسايل نقليه كشاورزي، صنعتي و عمراني به طور كامل از سوي راهنمايي و رانندگي صورت نپذيرفته است و پس از آن، تردد اين وسايل براساس دستورالعملي كه به تأييد وزارتخانه‏هاي كشور و راه و ترابري مي‏رسد، انجام خواهد شد.
 تبصره 2 ـ خودروها و موتورسيكلت‏ها و دوچرخه‏هاي ساخت داخل و وارداتي از نظر ايمني و كيفيت بايد استانداردهاي مصوب مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران را دارا باشند و به علاوه از نظر آلودگي‏هاي زيست محيطي، استانداردهاي مصوب شوراي‏عالي حفاظت محيط زيست را رعايت نموده باشند.
 تبصره 3 ـ تشخيص انواع وسايل نقليه غيرموتوري كه بايد شماره‏گذاري شوند با راهنمايي و رانندگي است، مگر در مواردي كه قانون خاصي وجود داشته باشد.
 ماده 3 ـ مالك وسيله نقليه موضوع ماده قبل مكلف است خود و يا به وسيله نماينده قانوني خود، با مراجعه به نزديكترين واحد شماره‏گذاري يا مركزي كه به همين منظور تعيين و اعلام مي‏گردد، مدارك لازم را ارايه نمايد. واحد شماره‏گذاري پس از بررسي آنها، اقدام به تخصيص پلاك به شخص و تحويل آن مي‏نمايد. نصب پلاك با نظارت نماينده راهنمايي و رانندگي صورت مي‎پذيرد. چگونگي انجام شماره‏گذاري شامل مدارك مورد نياز و خدمات پس از شماره‏گذاري و عوارض و ماليات مصوب و مانند آنها در دستورالعمل مربوط از سوي راهنمايي و رانندگي مشخص و اعلام خواهد شد.
 تبصره 1 ـ انواع پلاك‏ها و ابعاد و رنگ‏هاي آنها براي وسايل نقليه مختلف در دستورالعمل ياد شده مشخص مي‏گردد.
 تبصره 2 ـ هرگاه اشخاص ديگري در مالكيت وسيله نقليه شريك بوده و يا نسبت به آن حق عيني داشته باشند، نام و نشاني دقيق آنان نيز بايد در درخواست قيد شود.
 ماده 4 ـ در موارد زير راهنمايي و رانندگي از انجام عمل شماره‏گذاري خودداري مي‏نمايد:
 الف ـ در صورتي كه مفاد تبصره (2) ماده (2) رعايت نشده باشد و يا اصالت وسيله‏نقليه هنگام بازديد به وسيله مأموران مربوط تأييد نگردد.
 ب ـ چنانچه مشخصات وسيله نقليه با آنچه در اسناد مربوط ذكر شده مطابقت نداشته باشد.
 پ ـ اگر تخصيص شماره به نام مالك به دلايل قانوني ممنوع باشد.
 ت ـ چنانچه وسيله نقلـيه، علايـم و تجهـيزات پيش‏بيني شده در اين آيين‏نامه را نداشته باشد.
 ث ‌ـ هرگاه حقوق دولتي و عوارضي كه به طور قانوني به وسيله نقليه تعلق گرفته پرداخت نشده باشد.
 ج ـ در صورت نداشتن برگ معاينه فني به استثناي وسايل نقليه‏اي كه از تاريخ ساخت آنها دو سال سپري نشده است.
 ماده 5 ـ به هنگام نقل و انتقال مالكيت، اوراق شدن و يا از بين رفتن وسيله نقليه، پلاك‏ها در واحد شماره‏گذاري يا مراكز مجاز از روي وسيله نقليه فك و نزد راهنمايي و رانندگي نگهداري مي‏شود.
 تبصره ـ در صورت خريد خودرو، صاحب پلاك‏ها يا نماينده قانوني وي بايد براي دريافت مجوز نصب پلاك بر روي وسيله نقليه خريداري شده به واحد شماره‏گذاري يا مراكز مجاز مراجعه نمايد.
 ماده 6 ـ اشخاص حقيقي يا حقوقي دارنده پلاك، مكلفند پس از گذشت حداكثر ده روز از زمان تغيير محل اقامت يا فعاليت، نشاني و كدپستي خود را به طور كتبي به‏نزديكترين واحد شماره‏گذاري اعلام نمايند. مسئوليت‏هاي قانوني مربوط به اطلاع ندادن تغيير محل اقامت يا مركز فعاليت به عهده مالك يا نماينده قانوني وي خواهد بود.
 ماده 7 ـ در صورتي كه وسيله نقليه از سوي مراجع صلاحيت‏دار توقيف، تمليك، ضبط يا مصادره شود، بايد مراتب حداكثر ظرف پانزده روز از سوي مرجع مربوط و يا منتقل‏اليه يا نماينده قانوني وي به واحد شماره‏گذاري محل اعلام گردد.
 ماده 8 ـ چنانچه پلاك به نام شخص حقوقي باشد، مدير مربوط مكلف است حداكثر ظرف 48 ساعت پس از تاريخ درج آگهي انحلال در روزنامه، مراتب را به‏ نزديكترين واحد شماره‏گذاري به طور كتبي اعلام نمايد.
 ماده 9ـ در صورت فوت يا محجورشدن مالك وسيله نقليه، بر حسب مورد، نماينده قانوني وراث با ارائه گواهي تسليم دادخواست حصر وراثت به دادگاه، و يا وصي و يا قيم مكلف است حداكثر ظرف مدت دو ماه از تاريخ فوت يا حجر به نزديكترين واحد شماره‏گذاري براي اعلام استفاده كننده مجاز از وسيله نقليه مراجعه نمايد.
 ماده 10 ـ اشخاص مندرج در مواد (8 و 9) فوق مكلفند حداكثر ظرف مدت شش ماه، براي معرفي مالك و يا متصرف قانوني جديد وسيله نقليه، به منظور تغيير مالكيت و ثبت آن، به راهنمايي و رانندگي مراجعه نمايند. مراجعه نكردن در مهلت مقرر و سپري شدن مدت يادشده موجب خواهد شد پلاك‏هاي وسيله نقليه از درجه اعتبار ساقط و غيرمجاز تلقي شود.
 ماده 11 ـ سازمان ثبت احوال كشور موظف است از طريق شبكه رايانه‏اي، اطلاعات فوت‏شدگان را حداكثر ظرف مدت يك هفته از تاريخ فوت در اختيار راهنمايي و رانندگي محل قراردهد.
 ماده 12 ـ نصب پلاك بر روي وسيله نقليه به طريق زير انجام مي‏گيرد:
 الف ـ براي وسايل نقليه سه چرخ يا بيشتر با وزن خالي بيش از 400 كيلوگرم، يك پلاك در جلو و پلاك ديگر در عقب آن نصب مي‏شود.
 ب ـ بر روي وسايل نقليه دو چرخ تنها يك پلاك، آن هم در عقب وسيله نقليه نصب مي‏گردد.
 پ ـ بر روي يدك‏ها و نيمه‏يدك‏ها يك پلاك در عقب نصب مي‏گردد.
 ت ـ پلاك يا پلاك‏ها بايد در محل تعيين شده نصب شوند.
 ماده 13 ‌ـ به همراه يك زوج پلاك، پلاك سوم وسيله نقليه نيز به صورت برچسب از سوي راهنمايي و رانندگي يا اشخاص مورد تأييد او صادر و بر روي شيشه جلو يا عقب وسيلـه نقليه نصب مــي‏گردد. اين بـرچسب داراي اطلاعـات شمــاره پلاك، تـاريخ سپري شدن اعـتبار پلاك، كـد واحـد شمـاره‏گـذاري و شماره شناسايي وسيله نقليه (Vehicle Identification Number- Vin) مي‏باشد. پلاك سوم با هر بار تمديد اعتبار پلاك، نقل و انتقال مالكيت و تعويض قطعات اصلي و رنگ وسيله نقليه با اطلاعات جديد توليد و جايگزين پلاك سوم پيشين خواهد شد. زمان اجراي اين ماده را راهنمايي و رانندگي تعيين مي‏نمايد.
 ماده 14 ـ در صورت مفقودشدن و يا سرقت پلاك، شماره پلاك يادشده از فهرست پلاك‏هاي فعال خارج و در فهرست پلاك‏هاي سرقتي و مفقودشده قرار داده خواهد شد. تخصيص پلاك جديد به مالك وسيله نقليه پس از سير مراحل موضوع دستورالعمل ماده (3) اين آيين‏نامه صورت خواهد گرفت.
 تبصره ـ براي پلاكي كه زايل مي‏شود، بنا به درخواست مالك و با مراجعه به واحد شماره‏گذاري براساس دستورالعمل يادشده پلاك جديد صادر مي‏شود.
 ماده 15 ـ راهنمايي و رانندگي پس از تخصيص شماره پلاك به مالك وسيله نقليه و ورود اطلاعات مالك (شماره ملي) و وسيله نقليه به سامانه، كارت مشخصات و شناسنامه مالكيت وسيله نقليه را صادر و بر حسب مورد، به نشاني (كدپستي) مالك ارسال و يا به وي تسليم مي‌نمايد.
 ماده 16ـ هرگاه پلاك، كارت مشخصات يا شناسنامه مالكيت وسيله نقليه مفقود و يا از بين برود مالك يا نماينده قانوني وي مكلف است مراتب را حداكثر ظرف (48) ساعت به واحد شماره‌گذاري راهنمايي و رانندگي و يا مراكز مجاز اعلام كند و اقدام به دريافت پلاك جديد، كارت مشخصات يا شناسنامه مالكيت المثني نمايد.
 ماده 17ـ سازندگان و فروشندگان وسايل نقليه موتوري موظفند به منظور عرضه و انتقال وسايل نقليه از محلي به محل ديگر يا براي انجام آزمايش فني وسيله نقليه بدون انجام تشريفات شماره‌گذاري از راهنمايي و رانندگي پلاك ويژه دريافت نمايند. دستورالعمل مربوط به مدت اعتبار و همچنين نحوه استفاده از پلاك ويژه و چگونگي ارائه اطلاعات مورد نياز از سوي راهنمايي و رانندگي تعيين و اعلام مي‌گردد.
 ماده 18ـ راهنمايي و رانندگي مي‌تواند پلاك ويژه تحويلي به سازندگان يا فروشندگان وسايل نقليه را، به علت نداشتن نياز به استفاده يا استفاده برخلاف مقررات پس بگيرد.
 ماده 19ـ كليه كارخانجات سازنده و مونتاژ خودرو و موتورسيكلت مكلفند توليدات خود را پيش از عرضه به بازار و فروش به اشخاص، با نظارت و برابر دستورالعمل اعلامي راهنمايي و رانندگي شماره‌گذاري نمايند.
 ماده 20ـ  هنگام نقل و انتقال مالكيت وسايل نقليه، متعاملين يا قائم مقام قانوني آنها ابتدا درخواست خود را به راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي يا مراكز مجاز تعيين شده ارايه مي‌نمايند تا پس از احراز اصالت خودرو و تطبيق مدارك آنها، نسبت به فك پلاك منصوبه بر روي خودروي مورد معامله و اختصاص پلاك جديد و صدور شناسنامه جديد و ثبت تغييرات مزبور در نظام رايانه‌اي راهنمايي و رانندگي اقدام گردد. سپس مراتب به طور كتبي توسط راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي يا مراكز مجاز تعيين شده به دفتر اسناد رسمي جهت تنظيم سند رسمي انتقال، منعكس مي‌گردد. كارت خودرو از سوي راهنمايي و رانندگي بعد از تأييد مراتب تنظيم سنـد در دفتـرخانه اسنـاد رسـمي كه بوسيـله پسـت سـفارشي يا رايـانه‌اي به سيستم راهنمايي و رانندگي منعكس مي‌شود، به خريدار تحويل مي‌گردد. گواهي راهنمايي و رانندگي و شناسنامه صادره تا دو ماه اعتبار دارد و در خلال مدت مذكور متعاملين يا قائم‌مقام قانوني آنها موظفند براي ثبت معامله و درج آن در ذيل شناسنامه (محل مخصوص) به دفتر اسناد رسمي مراجعه نمايند.
 تبصره ـ شرايط و نحوه احراز صلاحيت مراكز مجاز موضوع اين فصل و نحوه نظارت بر آنها به موجب دستورالعملي خواهد بود كه با پيشنهاد راهنمايي و رانندگي به تصويب وزير كشور مي‌رسد.
 ماده 21ـ مالك وسيله نقليه چنانچه قصد تغيير رنگ يا تعويض هر يك از قطعات اصلي وسيله نقليه شامل موتور، شاسي و اتاق را داشته باشد بايد پيشتر مجوز لازم را از واحد شماره گذاري راهنمايي و رانندگي دريافت نمايد.
 تبصره ـ وسايل نقليه عمومي باري و مسافري مشمول مقررات مربوط مي‌باشند.
 ماده 22ـ تعويض قطعات اصلي و همچنين تغيير رنگ وسايل نقليه وارداتي پيش از شماره‌گذاري نيز منوط به دريافت مجوز كتبي از واحدهاي شماره ‌گذاري مي‌باشد.
 ماده 23ـ در صورت سرقت، مفقود شدن و يا اگر به هر علتي وسيله نقليه‌اي مورد تصرف غيرقانوني قرار گيرد، مالك و يا نماينده قانوني وي مكلف است بلافاصله مراتب را به نزديكترين واحد انتظامي اعلام نمايد.
 ماده 24ـ هرگاه پلاك به اشتباه بر روي وسيله نقليه نصب شده باشد، راهنمايي و رانندگي موظف است پلاك مالك وسيله نقليه را اخذ و پس از رفع اشتباه پلاك را بازگرداند.
 ماده 25ـ هر شخص حقيقي يا حقوقي مي‌تواند به تعداد وسايل نقليه ملكي خود مطابق ماده (3) پلاك دريافت نمايد. نقل و انتقال هر يك از وسايل نقليه تابع مقررات اين آيين‌نامه خواهدبود.

 

فصل سوم ـ گواهي‌نامه رانندگي

 

 ماده 26ـ هر كس بخواهد با هر نوع وسيله نقليه موتوري زميني رانندگي نمايد بايد گواهي نامه متناسب رانندگي با آن وسيله نقليه را دارا باشد با متخلفان برابر قوانين و مقررات رفتار مي‌شود. 
 ماده 27ـ انواع گواهي‌نامه‌هاي رانندگي به شرح جدول پيوست شماره (1) و توضيحات آن است، كه با شرايط زير از سوي راهنمايي و رانندگي صادر مي‌شود:
 الف ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي‌نامه موتورسيكلت گازي يا موتور گازي (گواهي‌نامه الف ـ1)
 1ـ حداقل سن 15 سال تمام.
 2ـ ارائه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با موتور گازي.
 ب ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي‌نامه موتورسيكلت‌هاي با حجم موتور تا 200 سي‌سي (گواهي‌نامه الف ـ2)
 1ـ حداقل سن 17 سال تمام.
 2ـ ارائه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با موتورسيكلت مربوط.
 پ ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه موتورسيكلت‌هاي با حجم موتور بالاي 200 سي‌سي و سه چرخ با وزن تا 400 كيلوگرم (گواهي نامه الف ـ3)
 1ـ حداقل سن 18 سال تمام.
 2ـ ارائه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ دارا بودن گواهي‌نامه موتورسيكلت تا 200 سي‌سي حجم موتور (الف ـ2) كه حداقل يك سال تمام از تاريخ صدور آن گذشته باشد.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 ت ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (گواهي نامه ب ـ1)
 1ـ حداقل سن 18 سال تمام.
 2ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي. 
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط، اين نوع گواهي نامه براي درخواست كنندگان در اولين مرحله با اعتبار موقت يك ساله صادر مي‌شود و در مدت ياد شده دارنده آن مكلف به رعايت محدوديت‌ها و شرايط ويژه‌اي مي‌باشد كه در صورت رعايت آنها و رعايت مقررات اين آيين نامه و مرتكب نشدن تخلف، به گواهي‌نامه رانندگي با اعتبار موضوع تبصره (6) اين ماده تبديل خواهد شد. شرايط و ضوابط مربوط به رانندگي با گواهي نامه موقت و نحوه تبديل آن، به موجب دستورالعملي است كه به پيشنهاد راهنمايي و رانندگي و تصويب وزير كشور، مشخص و اعلام مي‌گردد.
 ث ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (ب ـ 2)
 1ـ حداقل سن 21 سال تمام.
 2ـ سپري شدن حداقل دو سال تمام از تاريخ دريافت گواهي نامه رانندگي (ب ـ1). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 ج ـ شرايط شركت درآزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (پ ـ1)
 1ـ حداقل سن 23 سال تمام.
 2ـ سپـري شدن حداقـل دو سال تمام از تاريـخ دريافت گواهي نامه رانندگي (ب ـ1). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 چ ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (پ ـ 2)
 1ـ حداقل سن 23 سال تمام.
 2ـ سپـري شدن حـداقل دو سـال تمام از تاريخ دريافت گواهي‌نامه رانندگي (ب ـ2). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي با وسيله نقليه مربوط.
 ح ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (ت ـ 1)
 1ـ حداقل سن 25 سال تمام.
 2ـ سپـري شدن حداقـل دو سـال تمام از تاريخ دريافت گواهي نامه رانندگي (پ ـ1). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي با وسيله نقليه مربوط.
 خ ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي‌نامه (ت ـ 2)
 1ـ حداقل سن 25 سال تمام.
 2ـ سپـري شدن حداقل دو سـال تمام از تاريـخ دريافت گواهي نامه رانندگي (پ ـ2). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 دـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه رانندگي ويژه وسايل نقليه سبك عمراني و كشاورزي
 1ـ حداقل سن 18 سال تمام.
 2ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 ذـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه رانندگي ويژه وسايل نقليه سنگين عمراني و كشاورزي و وسايل نقليه فوق سنگين
 1ـ حداقل سن 23 سال تمام.
 2ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه رانندگي و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 در گواهي نامه‌هاي رانندگي ويژه، نوع وسيله نقليه‌اي كه دارنده مي‌تواند با آن رانندگي كند، قيد مي‌شود. براي رانندگي با وسايل نقليه‌ ويژه‌اي كه سرعت آنها از 30 كيلومتر در ساعت تجاوز مي‌كند، در شهرها و راه‌هاي عمومي، علاوه بر داشتن گواهي نامه ويژه، داشتن گواهي نامه (پ ـ 1) نيز ضروري است.
 تبصره 1ـ در كليه موارد بالا علاوه بر رعايت شرايط تعيين شده، ارائه گواهي طي دوره آموزش آيين نامه و مقررات راهنمايي و رانندگي و همچنين ارائه گواهي طي دوره كسب مهارت عملي رانندگي، از آموزشگاههاي رانندگي مجاز الزامي مي باشد. درخواست‌كنندگان يا دارندگان گواهي‌نامه‌هاي (ب، پ و ت) كه خواستار رانندگي با وسيله نقليه داراي يدك هستند، بايد آموزش‌هاي لازم را كسب نمايند. براي وسايل نقليه ويژه با توجه به كاربري مربوط، ارائه گواهي كسب مهارت عملكرد ويژه از مراكز مجاز يادشده الزامي است.
 تبصره2ـ راهنمايي و رانندگي مي‌تواند در صورت لزوم آزمايش مجدد مقررات راهنمايي و رانندگي را پيش از انجام آزمون مهارت عملي از درخواست‌كنندگان به عمل آورد. 
 تبصره 3ـ مراجع انجام معاينات پزشكي و همچنين ضوابط احراز سلامت جسمي و رواني درخواست كنندگان و هرگونه تغيير در آن به پيشنهاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي توسط كارگروهي متشكل از نمايندگان وزارتخانه‌هاي كشور، راه و ترابري، بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و راهنمايي و رانندگي تعيين مي‌گردد. (پيوست شماره 2).
 تبصره 4ـ در كليه موارد بالا آزمون آيين نامه و مقـررات راهنـمايي و رانندگي به صورت نوشتاري و يا رايانه‌اي انجام مي‌گيرد.
 تبصره5 ـ مدت اعتبار انواع گواهي نامه رانندگي پنج سال است و پس از پايان اعتبار آن و در صورت احراز سلامت جسمي و رواني، براي دوره‌هاي پنج ساله تمديد مي‌گردد. براي افرادي كه سن آنها بيش از 70 سال تمام باشد، لازم است سلامت جسمي و رواني هر دو سال بررسي و احراز گردد.
 ماده 28ـ وضعيت ظاهري درخواست كننده (نقص عضو) با گواهي سلامت جسمي و رواني صادره از مراكز پزشكي مجاز تعيين شده به وسيله افسران كارشناس تطبيق داده مي‌شود و در صورت وجود مغايرت موضوع به كميسيون پزشكي نيروي انتظامي ارجاع مي‌گردد.
 ماده 29ـ درخواست كننده هرنوع گواهي‌نامه رانندگي بايد مداركي را كه از طرف راهنمايي و رانندگي اعلام مي‌شود به مراجع آگهي شده ارائه كند.
 ماده 30 ـ مندرجات گواهي نامه رانندگي شامل نوع و يا پايه و گروه گواهي‌نامه راننـدگي، مـدت اعتـبار، مشخصات راننده (كدملي)، نام واحـد صادر كنـنده، امضـاي صادر كننده، شماره مسلسل، تاريخ و شماره صدور، عكس درخواست كننده، مهر واحد صدور و مشخصات ضروري ديگر مي‌باشد.
 ماده 31ـ هرگاه درخواست كننده گواهي نامه رانندگي درآزمايش‌هاي مربوط موفق گردد، گواهي نامه رانندگي پس از رويت مدارك لازم صادر و به او تسليم خواهد شد. دارنده گواهي‌نامه موظف است ظرف يك ماه پيش از پايان مهلت مقرر، براي تمديد مدت اعتبار يا تعويض آن به گواهي نامه معادل به راهنمايي و رانندگي مراجعه نمايد. راهنمايي و رانندگي هنگام تمديد يا تعويض گواهي نامه، ضمن دريافت گواهي سلامت جسمي و رواني از درخواست كننده، مي‌تواند آزمون‌هاي لازم را از وي به عمل آورد. مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه هنگام كنترل گواهي نامه رانندگان موظفند درصورتي كه تاريخ اعتبار آن سپري شده ‌باشد، گواهي نامه رانندگي را با ارائه رسيد اخذ و پس از اعمال قانون، گواهي نامه ياد شده را براي تمديد و يا تجديد به اداره مربوط ارسال نمايند. دارنده گواهي نامه موظف است حداكثر ظرف مدت يك ماه با مراجعه به واحد مربوط براي دريافت گواهي نامه رانندگي جديد اقدام نمايد.
 تبصره1ـ دارندگان گواهي نامه پايه بالاتر در گروه مربوط، مي‌توانند رانندگي وسايل نقليه موضوع گواهي‌نامه‌هاي پايه پايين‌تر، به جز پايه (الف، را انجام دهند.
 تبصره2ـ دستورالعمل نحوه زمانبندي و ضوابط چگونگي انجام آزمونها، تمديد اعتبار، تجديد آزمون در صورت مردود شدن درخواست كننده و نحوه و ميزان عوارض و ماليات مصوب قابل دريافت و نظاير آن از سوي راهنمايي و رانندگي تهيه و به اطلاع عموم رسانده مي‌شود.
 ماده 32ـ در صورتي كه دارنده گواهي‌نامه بخواهد براي دريافت گواهي نامه از انواع ديگر اقدام نمايد، موظف است در آزمون‌هاي مربوط شركت كند. پس از قبول شدن چنانچه گواهي نامه قبلي پيش نياز گواهي‌نامه مورد درخواست باشد، از درخواست كننده اخذ و گواهي نامه جديد صادر و به وي تحويل مي‌گردد.
 ماده 33ـ رانندگي با هر نوع تاكسي و وسايل نقليه عمومي در شهرها و وسايل نقليه عمومي جاده‌اي، علاوه بر گواهي‌نامه رانندگي متناسب، حسب مورد، نيازمند داشتن مجوز از شهرداري و يا دفترچه كار يا برگ فعـاليت صـادره از سـوي وزارت راه و ترابري مي‌باشد.
 ماده 34ـ در صورتي كه گواهي نامه رانندگي مفقود شود يا از بين برود، دارنده آن مي‌تواند درخواست صدورالمثني نمايد. پس از احراز درستي ادعاي درخواست كننده، با دريافت مدارك لازم و گواهي سلامت جسمي و رواني درخواست كننده و با رعايت ضوابطي كه راهنمايي و رانندگي اعـلام مي‌نمايد، گواهي نامه المـثني صادر و به وي تسليم مي‌گردد.
 ماده 35ـ دارندگان گواهي نامه‌هاي معتبر خارجي (اعم از ايرانيان يا خارجيان) مي‌توانند تا شش ماه پس از ورود در ايران رانندگي نمايند. ولي در صورت تمايل به ادامه رانندگي در ايران بايد پيش از سپري شدن مدت ياد شده گواهي نامه خارجي خود را به گواهي نامه ايراني تبديل نمايند.
 تبصره ـ دارندگان گواهي نامه رانندگي كشورهاي غير از متعاهدين كنوانسيونهاي 1968 وين (قانون الحاق ايران به كنوانسيون عبور و مرور در جاده‌ها و كنوانسيون مربوط به علايم راهها ـ مصوب 1354ـ)، بايد ترجمه معتبر گواهي نامه را همراه داشته باشند.
 ماده 36ـ تبديل گواهي نامه‌هاي رانندگي معتبر صادر شده از كشورهاي خارجي،كه گواهي نامه صادره از ايران در قلمرو سرزميني آنان براي رانندگي معتبر محسـوب مي‌شـود و يـا آن كشور از متـعاهدين كنـوانسيون‌هاي 1968 ويـن راجـع به مقررات عبور و مرور در راه‌ها و علايم راه‌ها به شمار مي‌آيد، با رؤيت اصل گواهي‌نامه خارجي و با احراز سلامت جسمي و رواني درخواست كننده صوت پذيرد. در موارد ديگر تبديل گواهي نامه‌هاي رانندگي با تاييد وزارت كشور صورت مي‌پذيرد.
 ماده 37ـ مأموران سياسي و كنسولي و اعضاي سازمان‌هاي بين‌المللي مي‌توانند براي تبديل گواهي نامه‌هاي خود مدرك مندرج در ماده (35) را از طريق وزارت امور خارجه به راهنمايي و رانندگي ارسال دارند.
  ماده38ـ صدور گواهي نامه مجدد براي كساني كه گواهي نامه رانندگي آنان اخذ و يا توقيف شده‌باشد ممنوع است و در صورت صادر شدن از درجه اعتبار ساقط مي‌باشد و به وسيله راهنمايي و رانندگي اخذ و ابطال خواهدشد.
 ماده39ـ راهنمايي و رانندگي موظف است در صورتي كه گواهي‌نامه رانندگي اشتباه يا ناقص صادر شده باشد از دارنده آن اخذ و پس از رفع اشتباه و نقص، گواهي‌‌نامه صحيح را صادر و به وي بازگرداند.
 ماده40ـ هرگاه دارنده گواهي‌نامه يكي از شرايط پزشكي موضوع تبصره(3) ماده (27) را از دست بدهد، موظف است حداكثر ظرف يك ماه به راهنمايي و رانندگي مراجعه نمايد. راهنمايي و رانندگي دارنده گواهي نامه را براي انجام معاينات و آزمايش‌هاي ضروري پزشكي به مراكز پزشكي مجاز معرفي مي‌نمايد. در صورتي كه نداشتن شرايط و صلاحيت رانندگي ضمن آزمايش جديد محرز گردد، گواهي نامه از وي اخذ و گواهي نامه متناسب با شرايط جسماني وي تعيين و پس از صدور به وي تسليم مي‌شود و در صورت نداشتن صلاحيت رانندگي، گواهي نامه ابطال مي‌گردد.
 تبصره ـ در صورت كشف نقص عضو مؤثر، از سوي مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه، گواهي نامه رانندگي اخذ و تا زمان بررسي‌هاي پزشكي و اعلام امكان صدور گواهي نامه مجدد، دارنده گواهي نامه حق رانندگي ندارد.
 ماده 41ـ در صورتي كه راننده به علت تكرار ارتكاب تخلفات مهم وحادثه ساز در يك سال، حدّ نصاب نمره منفي را دريافت نمايد، گواهي‌نامه رانندگي وي به استناد قانون نحوه رسيدگي به تخلفات و اخذ جرايم رانندگي ـ مصوب 1350 ـ ، ضبط يا ابطال خواهدشد.
 ماده 42ـ نحوه شرايط و مسئول صدور گواهي نامه راهبران انواع وسايل حمل و نقل ريلي شهري و حومه، برابر دستورالعملي خواهد بود كه به تصويب شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور برسد.

 

فصل چهارم ـ معاينه و آزمايش فني وسايل نقليه

 

 ماده 43ـ رانندگي با وسيله نقليه‌اي كه برگ معاينه فني معتبر نداشته باشد، ممنوع است. دارندگان وسايل نقليه مكلفند وسايل نقليه خويش را براي انجام معاينه فني در مراكز فني مجاز تعيين شده حاضر و پس از احراز شرايط لازم، برگ يا برچسب معاينه دريافت نمايند. اين گواهي كه مدت اعتبار آن و مشخصات وسيله نقليه در آن درج مي‌شود بايد بر سطـح دروني قسـمت بالاي سمت راست شيشه جلو و يا بر روي پلاك وسيله نقليه، برحسـب اعلام مراجـع مربوط، نصـب يـا قرار داده شود، به نحوي كه براي كنترل مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه قابل ديدن باشد.
 تبصره ـ در طول مدتي كه برچسب يا برگ معاينه فني اعتبار دارد، در صورت بروز نقص فني، مالك موظف است براي رفع نقص اقدام نمايد.
 ماده 44ـ معاينه و آزمايش فني وسايل نقليه اعم است از تشخيص اصالت، سلامت زيست محيطي، فني، تجهيزاتي و ايمني وسايل نقليه.
 ماده 45ـ ضوابط ايجاد، تشخيص صلاحيت، اختيارات، نحوه صدور مجوز و نظارت بر مراكز فني مجاز و قسمت‌هايي كه بايد مورد معاينه قرار گيرند، براساس دستورالعملي خواهد بود كه از سوي كارگروهي با مسئوليت وزارت كشور و عضويت وزارتخانه‌هاي راه و ترابري، صنايع و معادن، سازمان حفاظت محيط زيست و نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران تهيه و ابلاغ مي‌شود.
 تبصره ـ معاينه فني مي‌بايد به وسيله مهندسان يا كاردان‌هاي فني و يا افراد با تجربه داراي گواهي انجام كار از مراجع صلاحيت دار صورت پذيرد.
 ماده 46ـ ستادهاي معاينه فني و مراكز معاينه فني مجاز به منظور تشخيص اصالت خودرو در هنگام معاينه فني ضمن هماهنگي با راهنمايي و رانندگي از كارشناسان واجد شرايط استفاده مي‌نمايند.
 ماده 47ـ دوره‌هاي معاينه فني انواع خودروها به شرح زير مي‌باشد:
 الف ـ انواع وسايل نقليه عمومي مسافربري و باربري در فاصله‌هاي سه ماهه يا بيشتر.
 ب ـ وسايل نقليه متعلق به دولت، نهادهاي عمومي غيردولتي مانند شهرداري‌ها، نيروهاي نظامي و انتظامي در فاصله‌هاي سه ماهه يا بيشتر.
 پ ـ وسايل نقليه ديگر و موتورسيكلت‌ها در فاصله‌هاي شش ماهه يا بيشتر.
 تبصره ـ خودروهاي نو تا دو سال پس از توليد، نياز به دريافت برچسب يا برگ معاينه فني ندارند.
 ماده 48ـ در شهرهايي كه امكانات معاينه و آزمايش فني وجود ندارد رانندگان وسايل نقليه عمومي بايد براساس مفاد ماده (47) اين آيين نامه براي معاينه فني وسيله نقليه خود و دريافت گواهي معاينه به نزديكترين محلي كه امكانات لازم براي معاينه وجود دارد و يا محلي كه از طرف مراجع صاحيت دار تعيين و اعلام شده است مراجعه نمايند.
 ماده 49ـ مراكز مجاز معاينه فني براي وسايل نقليه‌اي كه سالم و بدون نقص فني تشخيص داده‌شوند، برگ معاينه فني صادر مي‌نمايند. چنانچه ضمن معاينه، وسيله نقليه‌اي معيوب يا ناقص تشخيص داده شود، راننده يا مالك تنها مي‌تواند وسيله نقليه را تا تاريـخي كه در برگ اجـازه نامه صـادر شده به وي تسليم مي‌گردد، به تعميرگاه يا توقفگاه منتقل سازد.
 تبصره ـ چنانچه وسيله نقليه‌اي بدون اصالت تشخيص داده شود، ضمن صادر نكردن برگ معاينه فني، مراتب به مراجع انتظامي اطلاع داده مي‌شود.
 ماده50 ـ ستاد معاينه فني خودرو، شهرداري‌ها و سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي با همكاري نمايندگان سازمان حفاظت محيط زيست و نيروي انتظامي موظفند بر نحوه عملكرد مراكز صدور برگ معاينه فني براساس دستوالعمل موضوع ماده (45) نظارت مستمر اعمال نمايند و در صورت مشاهده رعايت نكردن ضوابط و مقررات مربوط، براي جلوگيري از ادامه تخلف و رفع آنها اقدام و در صورت تكرار، مجوز مركز براي انجام معاينه و صدور برگ معاينه ابطال مي‌گردد.
  ماده 51 ـ تا پايان برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران، در شهرهايي كه تجهيزات كامل انجام معاينه فني وجود ندارد، مراكز مجاز معاينه فني مي‌توانند با تاييد كارگروه موضوع ماده (45) براي انجام معاينه فني با رعايت حداقل شرايط مورد قبول شوراي هماهنگي ترافيك استان، اقدام نمايند.
 ماده 52 ـ برگ و برچسب‌هاي معاينه فني مورد استفاده در مراكز مجاز معاينه فني سراسر كشور براساس طرح نمونه مورد تاييد كارگروهي متشكل از سازمان شهرداري‌هاي كشور، سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي، راهنمايي و رانندگي و سازمان حفاظت محيط زيست مي‌باشد.
  تبصره ـ برگ و برچسب معاينه فني كه از طريق ستاد معاينه فني و مراكز مجاز صادر مي‌شود، در سراسر كشور معتبر است.
 ماده 53 ـ در مواردي كه حركت وسيله نقليه در راه‌هاي عمومي طبق نظر كارشناس راهنمايي و رانندگي يا پليس راه به علت معايب و نواقص فني، خطرناك تشخيص داده شود ضمن اعمال قانون، پلاك آن اخذ، و با نصب پلاك تعميري به تعميرگاه اعزام مي‌شود. پس از رفع عيب و نقص فني لازم است مالك و يا نماينده قانوني وي براي پس گرفتن پلاك به راهنمايي و رانندگي محل مراجعه نمايد.

 

فصل پنجم ـ تجهيزات

 

 بخش اول ـ تجهيزات وسايل نقليه موتوري
 ماده 54 ـ اشخاص حق ندارند وسيله نقليه‌اي را كه لوازم و تجهيزات ياد شده در مقررات و روش اجرايي تأييد نوع وسايل نقليه موتوري و تريلرهاي آنها، موضوع استاندارد ملي ايران و اين فصل را نداشته يا داراي لوازم و تجهيزات مخالف آن باشد، در راه‌هاي عمومي برانند و يا اين گونه وسايل نقليه را براي رانندگي در اختيار ديگري بگذارند. در صورت وجود مغايرت بين مفاد اين فصل و استاندارد ملي، ملاك عمل استاندارد ملي مربوط مي‌باشد.
 ماده55 ـ كليه وسايل نقليه و يدك‌كش‌ها و تراكتورهاي باركش حداقل بايد داراي چراغ‌هايي به شرح زير باشند:
 الف ـ دو چراغ بزرگ با نور سفيد يا زرد با قابليت تبديل به نور بالا و پايين در دو طرف جلو.
 ب ـ دو چراغ جانبي كوچك با نور زرد يا سفيد براي تشخيص عرض جلو وسيله نقليه در منتهي‌اليه هر يك از دو سمت جلو.
 پ ـ دو چراغ جانبي كوچك با نورقرمز براي تشخيص عرض عقب وسيله نقليه در منتهي‌اليه هر يك از دو سمت عقب.
 ت ـ دو چراغ كوچك با نور قرمز براي توقف (چراغ ترمز) در عقب وسيله نقليه كه همزمان با گرفتن ترمز روشن شده و از فاصله 35 متري ديده شود.
 ث ـ يك چراغ كوچك با نور سفيد در عقب براي تشخيص شماره پلاك. نور اين چراغ بايد براي تشخيص شماره پلاك از فاصله25 متري كافي باشد.
 ج ـ دو چراغ كوچك به رنگ سفيد يا زرد براي نشان دادن حركت با دنده عقب (چراغ دنده عقب). اين چراغ‌ها بايد به طوري نصب گردد كه تنها هنگام راندن به عقب روشن شده و خيرگي و ناراحتي براي چشم ديگر استفاده كنندگان از راه فراهم ننمايد. 
 چ ـ دو چراغ راهنماي الكتريكي يا الكترونيكي با نور زرد در دو طرف جلو و دوتاي ديگر از آن با رنگ قرمز يا زرد در دو طرف عقب براي اعلام قصد گردش به چپ يا به راست و يا تغيير خط حركت. نور اين چراغ‌ها در روز بايد از فاصله 35متري قابل ديدن باشد. 
 ح ـ يدك و نيمه يدك‌هاي متصل بايد داراي چراغ‌هاي مندرج در بندهاي (ت) و (ث) و (ج) و دو راهنماي عقب موضوع بند (چ) اين ماده باشند. اگر وسيله نقليه‌اي داراي چند يدك زنجيري باشد چراغ‌هاي يادشده بايد در عقب آخرين يدك نصب گردد. 
 خ ـ دو چراغ چشمك زن درجلو و دو چراغ چشمك زن در عقب كه به طور هم‌زمان براي اعلام هشدار، احتياط و يا خطر به رانندگان ديگر به كاربرده مي‌شوند.
 تبصره 1ـ به كار بردن چراغ‌هاي جانبي در وسايل نقليه طويل، موضوع بند (35) ماده (1) الزامي است.
 تبصره 2ـ وسايل نقليه سواري كه پس از ابلاغ اين آيين نامه توليد مي‌شوند بايد داراي يك چراغ ترمز در پشت شيشه عقب (چراغ ترمز سوم) باشند.
 ماده 56 ـ نور چراغ‌هاي كوچك جلو و خطر عقب بايد در شرايط جوي معمولي از فاصله 150 متري ديده شود. نور چراغ‌هاي راهنما و ايست نبايستي خيره كننده باشد.
 ماده 57 ـ سامانه روشنايي چراغ‌هاي وسيله نقليه بايد طوري تعبيه و تنظيم گردد كه هر وقت راننده چراغ‌هاي جلو و يا چراغ‌هاي كمكي را روشن نمايد چراغ‌هاي عقب نيز همزمان روشن شود.
 ماده 58 ـ ارتفاع چراغ‌هاي جلو نبايد از 135 سانتيمتر بيشتر و از 70 سانتيمتر كمتر باشد. ارتفاع چراغ‌هاي عقب نيز نبايد از يك متر بيشتر و از 50 سانتيمتر كمتر باشد.
 ماده 59 ـ چراغ‌هاي بزرگ جلو بايد داراي وسيله تبديل نور باشند كه تابش نور را به بالا يا پايين به ترتيب زير عوض كنند:
 الف ـ نور بالا (چراغ رانندگي) بايد طوري تنظيم گردد كه به وسيله آن وجود اشخاص يا اشيا از فاصله 150متري تشخيص داده شود.
 ب ـ نور پايين (چراغ عبور) بايد به نحوي تنظيم شود كه به وسيله آن اشخاص يا اشيا از فاصله 35 متري مشخص شوند.
 ماده 60 ـ كليه وسايل نقليه انتظامي، بازرسي، امدادي و خدماتي ويژه بايد در مرتفع‌ترين نقطه خود داراي چراغ خطر گردان همراه با آژير كه توليد صداي مشخص نمايد، باشند. نور اين چراغ‌ها بايد هنگام روشن بودن از فاصله 150 متري قابل ديدن باشد. دستورالعمل استفاده از چراغ گردان، شامل انواع، رنگ، ابعاد و ضوابط ديگر بنا به پيشنهاد راهنمايي و رانندگي به تصويب شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور مي‌رسد.
 ماده 61 ـ داشتن تجهيزات زير براي وسايل نقليه مجاز است:
 الف ـ دو عدد چراغ ويژه مه با نور زرد در دو طرف قسمت جلو كه ارتفاع اين چراغ‌ها نبايد از يك متر بيشتر و از 40 سانتيمتر كمتر باشد. نور اين چراغ‌ها بايد طوري تنظيم گردد كه درطول 10متر، از سطح افقي محل نصب چراغ بالاترنيايد. هنگام به كاربردن چراغ‌هاي مه بايد از نور پايين چراغ‌هاي بزرگ نيز استفاده شود. 
 ب ـ دو چراغ رانندگي اضافي با نور سفيد در جلو (چراغ كمكي) كه ارتفاع آن نبايد از 5/1 متر بيشتر و از 40 سانتيمتر كمتر باشد. اين چراغ‌ها در صورت لزوم مي‌توانند همراه با چراغ‌هاي بزرگ جلو به كار روند.
 پ ـ دو چراغ كوچك با نور زرد يا سفيد روي گلگير و يا دو طرف سپر كه خيره كننده نباشد.
 ت ـ چراغ‌هاي كوچك اضافي در جلو با نور سفيد يا زرد و در عقب با نور قرمز كه هنگام استفاده بايد به طور مرتب روشن و خاموش شده و از فاصله 150 متري ديده شوند.
 ماده62 ـ تمام وسايل نقليه موتوري و انواع يدك‌ها و نيمه يدك‌ها كه در جاده‌هاي عمومي عبور مي‌نمايند بايد دو نورتاب (رفلكتور) به رنگ قرمز يا شبرنگ قرمز در دو طرف قسمت عقب خود داشته‌باشند. هرگاه نور تاب‌هايي در سمت جلو نصب شوند بايد رنگ آنها زرد باشد. ارتفاع نورتاب‌ها بيشتر از 5/1 متر و كمتر از 60سانتيمتر نخواهد بود؛ مگر آنكه بلندي خود وسيله نقليه از كف زمين كمتر از 60سانتيمتر باشد. نورتاب‌هاي عقب يدك‌هاي مستقل ممكن است در دو طرف آن يا در دو طرف بار نصب شود. در تمام موارد ياد شده بايد نورتاب‌ها به طور كامل قابل ديدن بوده و صفحه‌هاي آنها داراي اندازه و ويژگي‌هايي باشد كه هنگام شب در مقابل نور چراغ‌هاي وسايل نقليه ديگر از فاصله 150 متري به طور كامل ديده شود.
 ماده 63 ـ هرگونه وسيله نقليه موتوري غير از موتورسيكلت بايد داراي ترمزهايي باشد كه به راحتي بتوان در حال راندن و در صورت لزوم آن را به كاربرد. اين ترمزها بايد قادر باشند وظايف سه‌گانه ترمز را به شرح زير انجام دهند:
 الف ـ ترمز پايي بايد بتواند سرعت وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده و يا مسافر را حمل مي‌كند و در سربالايي و يا سرازيري كه حركت مي‌نمايد كاهش داده و آن را به طور سريع و مؤثر و با ايمني متوقف نمايد. شتاب منفي اين گونه ترمزها نبايد كمتر از استاندارد تعيين شده باشد.
 ب ـ ترمز دستي بايد بتواند وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده و يا مسافر حمل مي‌نمايد، در شيب 16 درصد سربالايي و يا سرازيري در حال توقف نگهدارد. در وسايل نقليه‌اي كه كمك ترمز و يا ترمز موتور پيش‌بيني شده است، اين گونه ترمزها بايد در فاصله مناسبي حتي در صورت پايي بودن بتواند سرعت وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري يا مسافرگيري شده باشد كاهش داده و در نهايت متوقف سازد.
 ماده 64 ـ ترمز پايي بايد روي تمام چرخ‌هاي وسيله نقليه مؤثر بوده و عمل نمايد. با وجود اين اگر وسيله نقليه داراي بيش از دو محور باشد مي‌توان اجازه داد كه روي چرخ‌هاي يكي از محورها عمل ننمايد. كمك ترمز و يا ترمز موتور و همچنين ترمز دستي بايد حداقل روي يكي از چرخ‌هاي هر طرف مقطع طولي وسيله نقليه عمل نمايند.
 ماده 65 ـ ترمزهاي يدك‌ها به استثناي يدك سبك بايد داراي شرايط زير باشند:
 الف ـ ترمز پايي كه قادر باشد سرعت وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده و در هر شيبي كه باشد كاهش داده و آن را به طور سريع و مؤثر و با ايمني متوقف سازد.
 ب ـ ترمز دستي كه قادر باشد وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده باشد در شيب 16 درصد سربالايي و يا سرازيري در حال توقف نگهدارد و سطوح ترمز كننده آن با وسيله‌اي كه تنها مكانيكي بوده، مورد استفاده قرار گيرد. اين مقررات در مورد يدك‌هايي كه نمي‌توان بدون استفاده از ابزار و آلاتي، آن را از وسيله نقليه كشنده جدا نمود، به كاربرده نمي‌شود، مشروط به اين كه آنچه از ترمز دستي انتظار مي‌ر‌ود براي وسيله نقليه مركب مؤثر باشد.
 پ ـ تجهيزاتي كه وظيفه ترمز پايي و ترمز دستي را انجام مي‌دهند مي‌توانند داراي اجزاي مشتركي باشند.
 ت ـ ترمز پايي بايد روي كليه چرخ‌هاي يدك عمل نمايد.
 ث ـ ترمز پايي يدك بايد به وسيله ترمزپايي وسيله نقليه كشنده مورد عمل قرار گيرد. در هر حال اگر حداكثر وزن مجاز يدك از 3500 كيلوگرم تجاوز ننمايد، مي‌توان ترمزها را طوري ترتيب داد كه با كم شدن فاصله بين يدك در حال حركت و وسيله نقليه كشنده عمل نمايند.
 ج ـ ترمز پايي و ترمز دستي بايد روي سطوح ترمز كننده‌اي، كه به طور دايم با كمك اجزايي با نيروي كافي به چرخ‌ها متصل بوده، عمل نمايند.
 چ ـ ترمزها بايد به نحوي باشند كه در صورت شكستن يا پاره شدن وسايل اتصال با يدك در حال حركت، يدك به طور خودكار توقف نمايد.
 ماده 66 ـ كليه وسايل نقليه موتوري توليدي و يا وارداتي بايد مجهز به كمربند ايمني استاندارد براي سرنشينان باشند.
  ماده67 ـ راننـدگي با وسـايل نقليه‌اي كه داراي ترمزهاي استاندارد ملي و يا با مشخصات و شرايط ياد شده در اين آيين نامه نباشد، ممنوع است.
 ماده 68 ـ هر وسيله نقليه موتوري بايد حداقل به يك وسيله اخطار شنيداري (بوق) با صداي استاندارد مجهز باشد. اين گونه تجهيزات بايد توليد صداي مداوم و يكنواخت نموده و ايجاد صداي خشن و ناهنجار ننمايد. ولي وسايل نقليه‌اي كه داراي حق تقدم عبور مي‌باشند (وسايل نقليه امدادي و خدماتي و پليس و مانند آن) مي‌توانند علاوه بر دارا بودن بوق، وسايل اخطار شنيداري ديگري كه مقيد به اين ويژگي‌ها نباشد براي استفاده هنگام لزوم داشته باشند. همچنين وسايل نقليه مسافربري و باربري عمومي برون شهري نيز مي‌توانند وسايل اخطار شنيداري استاندارد ديگري داشته باشند تا در زمان لازم در بيرون شهرها و مناطق غير مسكوني استفاده نمايند.
 ماده 69 ـ هر وسيله نقليه موتوري بايد مجهز به لوله خروجي گاز و صداي موتور باشد به نحوي كه مانع خروج صداي ناهنجار در بيرون وسيله نقليه و انتشار گاز ناشي از سوخت موتور در درون وسيله نقليه گردد.
 ماده 70ـ روي چرخ‌هاي وسايل نقليه يا كنار آنها نبايد اجسام اضافي و زائد مانند ميخ و پيچ بلند يا هر شيئي كه از سطح بيروني چرخ‌ها تجاوز كند وجود داشته باشد، مگر آنكه درتراكتورهاي زراعتي و انواع كمباين لازم باشد. 
 ماده 71ـ كليه وسايل نقليه، شب‌ها هنگام حركت در جاده‌ها بايد سه چراغ يا سه مشعل الكتريكي با نور قرمز يا دو مثلث شبرنگ ايمني كه در شرايط جوي معمولي از فاصله 150 متري قابل ديدن باشند همراه داشته باشند تا هنگام ضرورت، برحسب مورد، از آنها استفاده نمايند.
 ماده 72ـ وسايل نقليه‌اي كه مواد خطرناك حمل مي‌كنند ضمن رعايت مفاد آيين‌نامه حمل مواد خطرناك، بايد سه چراغ قرمز الكتريكي و دو مثلث شبرنگ را همراه داشته باشند. حمل فانوس براي اين‌گونه وسايل نقليه ممنوع است. به علاوه بايد داراي دستگاه پمپ آتش‌نشاني آماده به كار باشند. اين پمپ‌ها بايد در محل‌هايي نصب شوند كه هنگام ضرورت بتوان به سرعت آنها را مورد استفاده قرارداد.
 ماده 73ـ به منظور جلوگيري از انتشار گل و لاي، سنگ ريزه و مانند آن نصب تجهيزات مناسب لاستيكي، فلزي و مانند آن در قسمت بيروني آخرين محور انواع وسايل نقليه به ويژه كاميون، تريلر و اتوبوس الزامي است.
 بخش دوم ـ تجهيزات اختصاصي موتورسيكلت و دوچرخه
 ماده 74ـ تجهيزات اختصاصي موتورسيكلت و دوچرخه بايد براساس استاندارد مورد تاييد مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران بوده و از نظر عدم آلودگي‌هاي زيست محيطي، استانداردهاي مصوب شوراي عالي حفاظت محيط زيست را رعايت نموده باشند. 
 ماده 75ـ موتورسيكلت بايد داراي دو نوع ترمز باشد كه يكي از آنها حداقل روي چرخ عقب و يا همه چرخ‌ها و ديگري روي چرخ جلو و يا همه چرخ‌ها عمل نمايد. اگر موتورسيكلت داراي اتاقك پهلو (سايد كار) باشد ترمز چرخ اتاقك پهلو ضروري نمي‌باشد. اين ترمزها بايد قادر باشند سرعت موتورسيكلت را به صورتي كه داراي سرنشين مي‌باشد، در هر شيبي كاهش داده و آن را سريعاً و به طور مؤثر و با ايمني متوقف سازد. موتورسيكلت‌هاي سه چرخ كه چرخ‌هاي آنها در ارتباط با محور طولي وسط موتورسيكلت به طور قرينه قرار گرفته باشد بايد مجهز به يك ترمزدستي همانند وسايل نقليه موتوري ديگر باشند.
 ماده 76ـ موتورسيكلت‌ها بايد حداقل داراي يك چراغ با نور سفيد در جلو، يك چراغ قرمز عقب همراه با چراغ قرمز ترمز، دو چراغ راهنما درجلو و دو چراغ راهنما در عقب و يك نور تاب قرمز در عقب باشند.
 ماده 77ـ دوچرخه بايد داراي تجهيزات زير باشد:
 الف ـ يك چراغ سفيد يا زرد در جلو كه هنگام شب تا مسافت 15 متري جلوي آن را به قدر كافي روشن سازد.
 ب ـ يك چراغ با نور قرمز در عقب كه در هنگام شب از فاصله 150 متري ديده شود.
 پ ـ يك نورتاب به رنگ قرمز در عقب و همچنين يك نورتاب به رنگ زرد در جلو كه نور وسايل نقليه پشت سر و جلو را از فاصله 20متري منعكس نمايد.
 ت ـ يك زنگ يا بوق كه صداي آن از فاصله 30 متري شنيده شود. نصب و استفاده از زنگ‌هاي صوتي يا آژير يا بوق خطر براي دوچرخه‌ها ممنوع است.
 ث ـ ترمزي كه به هنگام گرفتن آن دوچرخه در فاصله مناسبي متوقف گردد.

 

فصل ششم ـ مقررات حمل بار

 

 ماده78ـ طول، عرض، ارتفاع و ظرفيت وسيله نقليه بر طبق مشخصات (كاتالوگ) به وسيله كارخانه سازنده كه به تاييد وزارت صنايع و معادن مي‌رسد تعيين مي‌گردد. در هر حال حداكثر ظرفيت تعيين شده نبايد از مشخصات مندرج در كاتالوگ تجاوز نمايد. تطبيق اين مشخصات با افسر كارشناس راهنمايي و رانندگي مي‌باشد.
 ماده79ـ ظرفيت، ابعاد و وزن‌هاي مجاز وسايل نقليه باري و مسافري در جاده‌ها تابع ضوابط وزارت راه و ترابري و در شهرها تابع مقررات وزارت كشور مي‌باشد. اين مقررات در پيوست شماره3 اين آيين‌نامه ذكر گرديده‌است.
 ماده80 ـ وسايل نقليه مسافربري حق ندارند حيوانات و بارهايي را كه براي مسافران ايجاد مزاحمت يا توليد بوي نامطبوع و آلودگي مي‌نمايند و همچنين بارهايي كه از گلگيرها و يا از درون اتاق به اطراف تجاوز نمايد، حمل نمايند.
 ماده81 ـ مقامات صلاحيت‌دار مي‌توانند براي حمل محمولاتي كه قابل تجزيه نبوده و بيش از ظرفيت يا بزرگتر از حجم معين است پروانه ويژه‌اي كه حاوي مشخصات و ظرفيت وسيله نقليه حمل كننده و وزن و حجم بار و مسير و تعداد دفعات و شرايط رفت و آمد يا مدت حمل و يا مستمر بودن آن است صادر كنند. اين پروانه بايد تا پايان مدت اعتبار آن نزد راننده موجود باشد و هنگام مراجعه به مأموران ارائه گردد.
 ماده82 ـ وسايل نقليه‌اي كه در حدود ضوابط مندرج در پيوست شماره3 اين آيين‌نامه حمل بار مي‌كنند بايد داراي شرايط زير باشند:
 الف ـ شب‌ها دو چراغ قرمز در آخرين نقطه دو طرف عقب بار نصب نمايند به طوري كه از فاصله 150متري دو طرف و عقب وسيله نقليه ديده شود.
 ب ـ روزها دو پارچه قرمز رنگي كه سطح هريك حداقل نيم متر مربع باشد در انتهاي بار آويزان كنند به نحوي كه رانندگان پشت سر بتوانند آن را از فاصله 150متري بينند.
 پ ـ داراي حفاظ و پوشش لازم و مناسب براي بار بوده و حفاظ نبايد مانع ديد راننده و يا پوشانيدن چراغ‌ها و يا موجب خطر براي ديگران باشد.
 ماده83 ـ نصب مخزن (باك) اضافي و يا غير استاندارد براي مصرف سوخت وسايل نقليه عمومي باربري و مسافربري ممنوع است و همچنين حمل مواد خطرناك در جاده‌ها تنها با وسايل نقليه ويژه و با رعايت مقررات مربوط مجاز است. اشخاص حقيقي و حقوقي مكلفند پيشتر اجازه اين كار را از وزارت راه و ترابري دريافت نمايند.
 تبصره ـ حمل مواد سوختي خارج از مخزن (باك) و استفاده از وسايل آتش‌زا مانند اجاق‌گاز سفري (پيك‌نيكي)، بخاري و مانند آن در وسايل نقليه ممنوع است.
 ماده84 ـ موسسات بايد بارهاي وسايل نقليه را طوري بارگيري نمايند و محكم ببندند كه هيچگونه خطر جابه‌جايي يا افتادن يا ريزش كردن يا باز شدن و يا پخش شدن در هوا وجود نداشته باشد و به طور كامل ثابت باشد. در هر حال راننده نيز مكلف است پس از اطمينان از درستي بارگيري و استحكام آن، وسيله نقليه را به حركت درآورد.
 ماده85 ـ يدك يا هر نوع وسيله نقليه‌اي كه با وسيله نقليه ديگري كشيده مي‌شود بايد با وسايل اطمينان بخشي كه خطر باز شدن يا گسيختن يا شكستن نداشته باشد طوري متصل گردند كه هنگام يدك‌كشي با كاهش سرعت وسيله نقليه كشنده فاصله اوليه حفظ گردد. در هر حال هر نوع وسيله نقليه‌اي كه كشيده مي‌شود بايد يك نفر راننده داراي پروانه مجاز رانندگي هدايت آن را به عهده گيرد تا در صورت وقوع خطر بتواند آن را بدون وقوع حادثه كنترل نمايد. وسايل نقليه‌اي كه به وسيله جرثقيل با جداكردن محور يا محورهايي از زمين كشيده مي‌شود، از شرط داشتن راننده مستثني هستند.
 ماده86 ـ وسايل نقليه باربري پس از بارگيري بايد توزين شوند و راننده برگه توزين را تا مقصد همراه داشته‌باشد. رانندگان موظفند به دستور مأموران صلاحيت‌دار، وسيله نقليه را براي توزين به روي باسكول ببرند. هرگاه ضمن توزين معلوم شود كه بيش از ظرفيت مقرر بارگيري شده‌است بار اضافي تخليه مي‌شود. در اين صورت مسئوليت انبار كردن و حفظ آن به عهده مالك و راننده است. ادامه مسير وسيله نقليه متخلف، مشروط به پرداخت خسارت به وزارت راه و ترابري و يا شهرداري است.

فصل هفتم ـ تصادفات

 

 ماده87 ـ راننده هر وسيله نقليه كه مرتكب تصادف منجر به جرح يا فوت گردد، موظف است بلافاصله وسيله نقليه را در محل تصادف متوقف ساخته و با نصب علايم ايمني هشدار دهنده برابر ماده (71) اين آيين‌نامه، رانندگان وسايل نقليه ديگر را از وقوع حادثه آگاه سازد و تا هنگامي كه تشريفات مربوط به رسيدگي از سوي راهنمايي و رانندگي و پليس راه پايان نيافته از تغيير وضع وسيله نقليه يا صحنه تصادف خودداري نموده و بلافاصله اقدام به انتقال مجروحان به مراكز درماني نمايد.
 تبصره ـ در تصادفات منجر به جرح در صورتي كه وسيله نقليه ديگري براي انتقال فوري مجروحان به مراكز درماني موجود نباشد، راننده وسيله نقليه در تصادف مي‌تواند با علامت‌گذاري محل قرار گرفتن چرخ‌ها در سطح راه، اقدام به حمل مجروحان با وسيله نقليه خود نمايد.
 ماده88 ـ واحدهاي راهنمايي و رانندگي و پليس راه موظفند پس از اطلاع از وقوع تصادف، در اسرع وقت اقدام به اعزام كارشناس تصادف به همراه تجهيزات و امكانات نظير كمك‌هاي اوليه، دوربين عكاسي و فيلمبرداري، آمبولانس، جك بادي و يا جرثقيل و مانند آنها، بر حسب نياز نمايند. كارشناس رسيدگي كننده به تصادف موضوع را به نزديكترين واحد انتظامي اعلام و در صورت ضرورت و برحسب مورد، براي درخواست كمك از نزديكترين واحد فوريت‌هاي پزشكي (اورژانس)، امداد و نجات، آتش‌نشاني، مركز راهداري، شهرداري و يا دهياري اقدام نموده و تا پايان رسيدگي به‌تصادف و برقراري ايمني تردد در محل وقوع، سانحه را مديريت مي‌نمايد.
 تبصره ـ نحوه همكاري و وظيفه دستگاه‌هاي ياد شده و همچنين اعمال مديريت از سوي كارشناس تصادف، برابر دستورالعملي خواهدبود كه به تصويب كميسيون ايمني راه‌هاي كشور مي‌رسد.
 ماده89 ـ هرگاه تصادف تنها منجر به خسارت مالي شود به نحوي كه امكان حركت از وسيله نقليه سلب نشده‌ باشد، رانندگان موظفند بلافاصله وسيله نقليه را براي رسيدگي و بازديد كارشناسان تصادفات در محل حادثه، به كنار راه منتقل كنند تا موجب سد معبر نگردد.
 ماده90ـ در نقاطي كه كارشناس راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه وجود ندارد و يا حضور به هنگام آنان مقدور نباشد مسئولان امر مي‌توانند از نظرات مستدل حداقل سه نفر از رانندگان پايه يكم و يا پايه (ت) استفاده نمايند.
 ماده91ـ رانندگان وسايل نقليه هنگام تصادف منجر به جرح يا فوت مكلفند بلافاصله نام و نشاني صحيح و مشخصات گواهي‌نامه رانندگي وسيله نقليه خود را به‌مأموران انتظامي اعلام دارند و در صورت درخواست مدارك قانوني اعم از گواهي‌نامه، كارت شنـاسايي خودرو و بيمـه نامـه از سـوي مأموران مربوط، ايـن مدارك را بـه آنان تسليم نمايند.
 ماده92ـ رانندگاني كه با وسيله نقليه متوقفي كه سرنشين ندارد تصادف مي‌نمايند نبايد محل وقوع تصادف را ترك كنند و در صورت مراجعه نكردن راننده و يا مالك آن، بايد صاحب يا راننده وسيله نقليه و يا مأموران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه را از هويت و نشاني كامل خود آگاه سازند و در صورت دسترسي نداشتن به ايشان، نام و نام‌خانوادگي و نشاني دقيق خويش و شماره و مشخصات ديگر وسيله نقليه خود را بر روي كاغذي نوشته و در محلي قابل ديدن بر روي وسيله نقليه متوقف، الصاق نمايند.
 ماده93‌ـ رانندگاني كه با حيوانات، اشياء، تاسيسات و مانند آنها تصادف و ايجاد خسارت مي‌نمايند، بايد به منظور جلوگيري از بسته شدن راه و پيشگيري از بروز حوادث احتمالي ديگر، در صورت اماكن حيوان مرده يا مصدوم و همچنين اشيا باقي مانده در محل تصادف را از سطح سواره‌رو بيرون برده و موظفند صاحبان و مالكان آنها يا مأموران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه را از وقوع تصادف آگاه نمايند.
 ماده94ـ هرگاه راننده وسيله نقليه در اثر تصادف توانايي اجراي مقررات مندرج در مواد (92) و (93) اين آيين‌نامه را نداشته باشد موظف است در اولين فرصت مراتب را به‌مأموران مربوط اعلام دارد. اگر مالك وسيله نقليه فردي غير از راننده باشد پس از آگاهي از واقعه و در صورتي كه راننده مراتب را به مأموران مربوط اطلاع نداده‌ باشد، مالك موظف است در اسرع وقت مأموران مربوط را از واقعه آگاه سازد.
 ماده95ـ تعميرگاه‌ها و توقفگاه‌ها موظفند ظرف 24 ساعت پس از ديدن وسيله نقليه‌اي كه آثار تصادف يا جاي گلوله در آن وجود دارد مراتب را با ذكر مشخصات وسيله نقليه و در صورت امكان با ذكر نام و نشاني راننده به واحد انتظامي محل اعلام دارند.

 

فصل هشتم ـ علايم راهنمايي و رانندگي

 

 ماده96ـ علايم راهنمايي و رانندگي مانند انواع چراغ‌ها، تابلوها، خط‌كشي‌ها، نوشته‌ها، ترسيم‌ها و نيز علايم تعيين سمت عبور كه بايد روي راه‌ها كشيده شود، براساس قانون الحاق ايران به كنوانسيون عبور و مرور در جاده‌ها و كنوانسيون مربوط به علايم راهها ـ مصوب 1354 ـ تهيه شده‌اند، و همچنين رنگ زمينه و شكل علايم و تابلوها، مطابق نمونه‌هاي (پيوست شماره4) اين آيين‌نامه است.
 ماده97ـ تشخيص، انتخاب، تهيه، جانمايي، نصب، ترسيم و نگهداري علايم عمودي و افقي راهنمايي و رانندگي در شهرها براساس دستورالعملي خواهدبود كه به‌پيشنهاد شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور به تصويب وزير كشور مي‌رسد و در جاده‌ها به عهده وزارت راه و ترابري مي‌باشد. در مواقع اضطراري راهنمايي و رانندگي و پليس راه مي‌توانند خود اقدام به انتخاب نوع علايم و محل استفاده و در صورت لزوم تهيه و نصب آنها به طور موقت نموده و مراتب را بر حسب مورد، به شهرداري و يا وزارت راه و ترابري اعلام نمايند.
 تبصره ـ مفاهيم رنگ و شكل علايم و تابلوها و چگونگي رفتار رانندگان پس از ديدن آنها، كه در كتاب‌هاي آموزشي بايد ارايه شود، از سوي كارگروهي متشكل از نمايندگان وزارت كشور، وزارت راه و ترابري و راهنمايي و رانندگي تهيه و به همراه اين آيين‌نامه براي اطلاع عمومي در اختيار مراجع صلاحيت‌دار و با همكاري شوراهاي اسلامي شهرها در اختيار عموم مردم قرار مي‌گيرد.
 ماده98ـ رانندگان كليه وسايل نقليه و اشخاص اعم از پياده يا سوار بر حيوانات و يا اشخاصي كه مسئول هدايت انفرادي و يا دسته جمعي پيادگان و يا حيوانات در راه‌ها مي‌باشند موظفند از علايم و مقررات مربوط تبعيت نمايند، مگر اين كه مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه به دلايلي رعايت نكردن آنها را در محل، مجاز اعلام كنند.
 ماده99ـ كنترل و تنظيم عبور و مرور ممكن است به وسيله چراغ‌ها يا خط‌كشي يا تابلوها، نوشته‌ها و ترسيم‌ها، يا مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه و يا به هر وسيله ديگري كه بر حسب مورد لازم باشد، به عمل آيد. در هر حال فرمان پليس راهنما كه ممكن است مغاير با پيام علايم يا مقررات در محل باشد مقدم خواهدبود.
 ماده100ـ در دوطرف عقب وسايل نقليه طويل بايد دو عدد علامت نشان دهنده وسيله نقليه طويل (مستطيل زرد يا سفيد رنگ كه داراي حاشيه قرمز است) الصاق گردد تا رانندگان وسايل نقليه پشت سر را از طويل بودن آنها آگاه گرداند.
 ماده101ـ در محل‌هايي كه عبور و مرور به وسيله چراغ راهنمايي و رانندگي كنترل مي‌شود، رنگ‌هاي زير براي مقاصدي كه معين شده‌است به كار مي‌رود:
 الف ـ چراغ سبز براي حركت ـ رانندگان وسايل نقليه‌اي كه با چراغ سبز روبرو مي‌شوند حق عبور يا گردش دارند؛ مگر آنكه گردش به وسيله علامت ديگري ممنوع شده‌باشد. در هر حال وسايل نقليه در حال گردش بايد حق تقدم عبور وسايل نقليه‌اي را كه در مسير مجاز خود مستقيم مي‌روند و حق تقدم پيادگاني را كه از گذرگاه پياده در حركتند رعايت نمايند. با وجود اين اگر جريان ترافيك در جهتي كه آنها در حال پيش رفتن هستند آنچنان متراكم باشد كه چنانچه وارد تقاطع گردند با تغيير و تبديل بعدي رنگ چراغ نتوانند از آن خارج شوند، چراغ سبز در تقاطع، رانندگان را براي ادامه حركت مجاز نخواهد ساخت.
 ب ـ چراغ زرد براي احتياط ـ رانندگان وسايل نقليه‌اي كه با اين چراغ روبرو مي‌گردند نبايد از خط ايست يا از تراز چراغ راهنمايي و رانندگي عبور كنند؛ مگر آنكه آنچنان به خط ايست تقاطع و يا چراغ راهنمايي و رانندگي نزديك شده باشند كه پيش از عبور از خط ايست يا از تراز چراغ راهنمايي و رانندگي نتوانند به آساني توقف نمايند. در هر حال در صورت ورود قبلي به تقاطع موظفند به حركت خود ادامه داده و با رعايت مقررات ديگر از تقاطع يا گذرگاه عبور كنند.
 پ ـ چراغ قرمز براي ايست ـ رانندگان وسايل نقليه‌اي كه با چراغ قرمز برخورد مي‌كنند بايد پيش از خط ويژه ايست، توقف كامل نمايند و در صورت نبودن خط ايست در فاصله پنج متري چراغ راهنمايي و رانندگي بايستند و تا روشن شدن چراغ سبز و تخليه تقاطع از وسايل نقليه منتظر بمانند.
 ت ـ چراغ چشمك‌زن زرد براي عبور با احتياط ـ رانندگان وسايل نقليه‌ مكلفند با ديدن اين چراغ از تقاطع و گذرگاه پياده با احتياط و سرعت كم عبور نمايند.
 ث ـ چراغ چشمك‌زن قرمز براي ايست و عبور ـ رانندگان وسايل نقليه در صورت برخورد با اين چراغ نبايد از خط ايست و يا در صورت نبودن خط ايست از تراز چراغ راهنمايي و رانندگي فراتر روند و بايد توقف نموده و پس از اطمينان از نبودن خطر تصادف، حركت و عبور نمايند. همين اقدامات هنگام ديدن تابلوي ايست بايد انجام شود.
 ماده102ـ‌ در تقاطعهايي كه مسير جداگانه گردش به راست به وسيله جدول يا خط‌كشي تعبيه نشده‌است، در هنگامي كه چراغ راهنمايي و رانندگي قرمز است، رانندگاني كه قصد گردش به راست داشته‌ باشند در صورت نصب تابلوي ويژه‌اي كه گردش به راست را مجاز اعلام مي‌نمايد، مي‌توانند از منتهي‌اليه سمت راست راه و با رعايت احتياط و حق تقدم عبور وسايل نقليه و پيادگاني كه با چراغ سبز در حال عبور مي‌باشند، وارد راه مجاور سمت راست شوند.
 ماده103ـ در چراغ‌هايي كه به عنوان چراغ راهنماي عابر پياده مورد استفاده قرار مي‌گيرند، رنگ‌ها داراي معاني زير است:
 چراغ سبز ـ پيادگان مجاز به عبور از عرض راه مي‌باشند.
 چراغ قرمز ـ عبور پيادگان از عرض راه ممنوع است.
 ماده104 ـ هدايت و كنترل ترافيك از سوي مأموران صلاحيت دار با فرمان‌هاي زير انجام مي‌گيرد:
 الف ـ بلند كردن دست به طور عمودي ـ مفهوم اين حركت براي كليه استفاده‌كنندگان از راه به معناي توجه توقف خواهدبود. اما رانندگاني كه توقف وسايل نقليه آنها ايمني كافي ندارد مستثني هستند. اين علامت، رانندگاني را كه پيشتر وارد محوطه تقاطع شده‌اند ملزم به توقف نمي‌سازد.
 ب ـ بلند كردن دست يا دست‌هاي مأمور به دو طرف و بطور افقي ـ مفهوم اين حركت براي كليه استفاده كنندگان از راه كه جهت حركت آنها در امتداد جهت نشان داده شده با دست يا دست‌هاي مأمور صلاحيت‌دار مي‌باشد، به معناي ايست خواهدبود. ممكن است مأمور پس از دادن اين علامت دست يا دست‌هاي خود را پايين بياورد. اين حركت نيز براي رانندگاني كه در سمت جلو و عقب مأمور قراردارند به منزله علامت ايست مي‌باشد.
 ماده105ـ در خيابان‌ها و يا تقاطع‌هايي كه سطح آنها به شكل شطرنجي و به رنگ زرد و سياه نقاشي شده، هنگامي كه تراكم خودروها زياد است و امكان تخليه به هنگام تقاطع وجود ندارد، رانندگان موظفند پيش از محل نقاشي شده متوقف شوند و مسير حركت ديگر خودروها را باز نگه دارند.
 ماده106ـ نصب آگهي يا علامت يا تابلو يا وسايلي كه داراي شباهت با علايم و يا تابلوهاي راهنمايي و رانندگي باشد يا از آنها تقليد شود و يا منظور از آن هدايت و كنترل وسايل نقليه باشد و يا به طريقي باعث جلوگيري از ديدن علايم و تابلوهاي راهنمايي و رانندگي گردد و همچنين نصب چراغ‌هاي رنگي تبليغاتي در كنار چراغ‌هاي راهنمايي و رانندگي به طوري كه موجب اشتباه رانندگان گردد ممنوع است. مقامات صلاحيت‌دار مي‌توانند در صورت ديدن چنين اشيايي براي رفع آنها اقدام نمايند.
 تبصره1 ـ ممكن است از طرف موسسات يا اشخاص با اجازه مراجع صلاحيت‌دار علايمي براي هدايت مراجعه‌كنندگان به مكان‌هاي اطراف راه نصب گردد، مشروط به اين كه اين تابلوها مانع ديدن تابلوهاي راهنمايي و رانندگي نشوند و ايمني راه را به خطر نيندازند.
 تبصره2ـ ضوابط و چگونگي تهيه، نصب و يا الصاق آگهي‌هاي تبليغاتي و تابلوهاي هدايت به مكان‌ها در شهرها و جاده‌ها، برحسب مورد، به وسيله شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور در شهرها و وزارت راه و ترابري در جاده‌ها تعيين خواهدشد.
 ماده107ـ هيچكس حق ندارد بدون اجازه راهنمايي و رانندگي و پليس راه در علايم راهنمايي و رانندگي و ديگر وسايل تنظيم عبور و مرور وسايل نقليه تغييراتي بدهد و يا در متن آن تصرفاتي نمايد، مگر اشخاصي كه در دستورالعمل‌هاي موضوع ماده (97) اين آيين‌نامه مشخص شده‌اند.
 ماده108ـ رانندگاني كه قصد گردش به راست يا به چپ يا توقف يا تغيير مسير را دارند مكلفند از فاصله حدودي 100متر به محل گردش يا توقف به وسيله چراغ راهنما به‌ترتيب زير علامت دهند:
 الف ـ‌ براي گردش به راست، چراغ راهنماي سمت راست وسيله نقليه را روشن كنند.
 ب ـ براي گردش به چپ، چراغ راهنماي سمت چپ را روشن نمايند.
 پ ـ براي توقف، چراغ راهنماي سمت راست را روشن نمايند.
 ت ـ براي تغيير مسير و يا تغيير خط حركت، در فاصله مناسب، چراغ راهنماي سمت راست يا چپ را بر حسب مورد، روشن كنند.
 ماده109ـ رانندگان وسايل نقليه موتوري كه چراغ راهنما نداشته و همچنين وسايل نقليه غير موتوري و موتورسيكلت‌ها و دوچرخه‌ها بايد با دست به شرح زير علامت بدهند:
 الف ـ براي گردش يا تغيير مسير به راست، دست چپ را به طرف بالا نگهدارند.
 ب ـ براي گردش يا تغيير مسير به چپ، دست چپ را به طور افقي نگهدارند.
 پ ـ براي توقف، دست چپ را به طرف پايين نگهدارند.
 ت ـ براي كاستن سرعت، دست چپ را به طور افقي از بالا به پايين به طور متناوب حركت دهند.
 ماده110ـ علايم آگاه سازي (اخبار) و همچنين علايم لازم براي سبقت به شرح زير مي‌باشد:
 الف ـ‌ در روز بوق كوتاه.
 ب ـ در شب چند بار تبديل و تعويض نور چراغ بالا و پايين.
 پ ـ هنگام سبقت گرفتن اعم از اين كه روز باشد يا شب، براي جلب توجه وسايل نقليه پشت سر، استفاده از چراغ راهنما ضروري است.
 ماده111 ـ وسايل نقليه امدادي، بازرسي، انتظامي، سازمان‌هاي خدمات رساني و مدارس بايد داراي دستگاه آگاه‌سازي شنيداري و ديداري مندرج در ماده (60) اين آيين‌نامه و تجهيزات ايمني باشند و روي بدنه وسيله نقليه هم عبارات و علايم مشخص‌كننده نقش و يا نصب نمايند.
 ماده112ـ رانندگان وسايل نقليه كه مواد خطرناك حمل مي‌كنند بايد در دو طرف و عقب وسيله نقليه تابلويي كه روي آن كلمه (خطر) با حروف درشت و به دو زبان فارسي و انگليسي و به رنگ قرمز نوشته شده باشد نصب كنند. مسئولان شركت‌ها و موسسات حمل بار و رانندگان وسايل نقليه مكلفند مقررات خاص حمل مواد خطرناك را رعايت نمايند.
 ماده113ـ هرگاه وسيله نقليه‌اي شب در كنار و بيرون سطح راه توقف نمايد به‌طوري كه كناره وسيله نقليه متوقف مماس بر حاشيه سواره‌رو باشد و نور كافي در آن محل براي تشخيص اشيا يا اشخاص از فاصله 150متري وجود نداشته‌باشد، راننده يا متصدي وسيله نقليه (اعم از اين كه درون وسيله نقليه باشد يا بيرون آن) مكلف است چراغ‌هاي كوچك جلو و خطر عقب وسيله نقليه را روشن نگهدارد. چنانچه چراغ كوچك خراب شده‌باشد چراغ‌هاي بزرگ را با نور پايين روشن سازد.
 ماده114ـ هرگاه در راه‌ها خرابي و نقص پيش‌بيني نشده براي وسيله نقليه موتوري ايجاد شود، راننده مكلف است آن را از مسير عبور و مرور بيرون برده و در محل مناسبي كه موجب سد راه و مزاحمت براي وسايل نقليه ديگر و پيادگان نباشد متوقف سازد. در اين مورد و در موارد ديگري كه وسيله ياد شده قادر به حركت نباشد و انتقال آن به محل مناسبي مقدور نگردد، در صورت نبودن نور كافي در راه بايد به منظور آگاه ساختن رانندگان ديگر، علايم ايمني به ترتيب زير در محل قرار دهد:
 الف ـ‌ در وسط راه چراغ الكتريكي و يا مشعل نوراني قرمز در فاصله‌هاي 70متري جلو و عقب و يكي ديگر در پهلوي وسيله نقليه از كار افتاده بگذارد. در راه‌هايي كه به‌وسيله موانع فيزيكي مسير رفت و برگشت وسايل نقليه از هم جدا شده است قراردادن علايم مندرج در فوق در عقب و پهلوي وسايل متوقف كافي خواهدبود.
 ب ـ هرگاه وسيله نقليه سر پيچ يا تپه‌اي از كار بيفتد علايم بايد در فاصله‌هاي مناسبي قرار داده شود تا رانندگان وسايل نقليه ديگر، از فاصله 200متري متوجه خطر شوند.
 ماده115ـ هرگاه وسيله نقليه موتوري در راه‌ها از كار بيفتد و به علت كافي بودن روشنايي محل احتياجي به استفاده از چراغ يا مشعل نباشد، راننده بايد در وسط جاده مثلث‌هاي شبرنگ متساوي‌الاضلاع داراي زمينه سفيد يا زرد با حاشيه قرمز از نوع علامت احتياط به ابعاد حداقل 30 سانتيمتر در فاصله 70متري جلو و عقب آن به نحوي كه قابل ديدن باشد قراردهد.
 ماده116ـ اگر وسيله نقليه حامل مواد خطرناك در ساعات و شرايط مندرج در مواد (113) و (114) در راه‌ها از كار بيفتد، راننده يا متصدي وسيله نقليه موظف است كه در وسط جاده چراغ‌هاي الكتريكي به رنگ قرمز با باتري در فاصله‌هاي 70متري جلو و عقب و ديگري در پهلوي وسيله از كار افتاده بگذارد. استفاده از فانوس يا چراغ يا مشعل و هرگونه علامت آتش‌زا براي اين گونه وسايل نقليه ممنوع است.
 ماده117ـ روي يدك و هرنوع وسيله نقليه‌اي كه وسيله نقليه ديگري آن را مي‌كشد بايد يك پرچم سفيد به ابعاد حداقل 50 سانتيمتري طوري نصب شود تا رانندگان ديگر از فاصله دور و از دو طرف جاده آن را ببينند.

 

فصل نهم ـ مقررات رانندگي

 

 بخش اول ـ مسير و جهت عبور
 ماده118ـ رانندگان كليه وسايل نقليه موظفند از خط عبور يا مسير عبوري سمت راست راه حركت نمايند، مگر در موارد زير:
 الف ـ هنگام سبقت گرفتن از وسيله نقليه جلو.
 ب ـ هنگامي كه سمت راست راه به هر علتي بسته شده و امكان عبور نباشد.
 پ ـ هنگام گردش به چپ.
 ماده119ـ در راه‌هايي كه خط‌كشي شده، وسايل نقليه بايد در مسير بين خطوط حركت كنند و از آن خارج نشوند و در صورت نياز به خروج و تغيير خط حركت، احتياط كامل را نموده و ابتدا با استفاده از چراغ راهنما و يا با دادن علامت، رانندگان وسايل نقليه ديگر را از قصد خود آگاه سازند و سپس با رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه‌اي كه در خطوط كناري در حركت هستند وارد خط‌هاي عبور ديگر شوند. در راه‌هايي كه خط‌كشي ندارند هرگونه تغيير مسير حركت به چپ و راست ممنوع است، مگر با رعايت احتياط و دادن علامت و رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه هم مسير و مجاور. همچنين انحراف و تجاوز وسايل نقليه به مسير مقابل (مخالف) ممنوع است؛ مگر در موارد سبقت مجاز و با رعايت ضوابط سبقت.
 ماده120ـ رانـندگي در بخش وسط راه‌هايي كه به وسيله خط‌كشي يا علايم ديگر به سه بخش تقسيم شده‌اند، به جز براي سبقت گرفتن يا گردش به چپ، بر حسب مورد با رعايت علايم و مقررات مربوط، ممنوع است.
 ماده121ـ در راه‌هايي كه به وسيله علايم، مانند خط‌كشي‌هاي يك خط ممتد و يا دو خط ممتد و يا موانع فيزيكي به دو بخش تقسيم شده‌اند، رانندگان موظفند از بخش راست راه حركت كنند و حق ندارند از روي آنها بگذرند. در برخي از بخش‌هاي راه كه يك خط از دوخط ممتد به خط بريده تبديل شده‌است، رانندگاني كه در سمت خط بريده در حركتند مجاز به سبقت گرفتن و يا گردش به چپ، برحسب مورد و با توجه به طول خط بريده و با رعايت مقررات بخشهاي سبقت و گردش، مي‌باشند.
 ماده122ـ در راه‌هاي يك طرفه رانندگان وسيله نقليه بايد در جهت و مسير مجاز عبور كنند و حركت برخلاف مسير تعيين شده به هر شكل ممنوع است.
 ماده123ـ در ميدان‌هايي كه به وسيله علايم، مانند خط‌كشي و يا موانع فيزيكي مشخص شده‌اند رانندگان وسايل نقليه موظفند از سمت راست آنها گردش نمايند و حركت در خلاف جهت تعيين شده ممنوع است؛ مگر آنكه به وسيله علايم ديگر، عبور از سمت چپ مجاز اعلام شود.
 ماده124ـ در راههايي كه عبور وسايل نقليه كندرو مجاز اعلام گرديده‌اند، رانندگان اين‌گونه وسايل نقليه در هر حال مكلفند از اولين خط عبور سمت راست يا محل‌هايي كه براي عبور آنها تعيين شده حركت نمايند.
 ماده125ـ هنگامي كه وسيله نقليه‌اي از روبروي وسيله نقليه ديگري در جهت مخالف حركت مي‌كند، راننده هريك از آنها بايستي تا حد امكان در طرف راست خود حركت نمايد و در صورت لزوم به حاشيه بخش سواره‌رو در جهت حركت خود نزديك شود. اگر در انجام اين عمل مانع وجود داشته باشد و يا وسيله نقليه ديگري مانع حركت او شود، بايد از سرعت خود كاسته و در صورت لزوم توقف نمايد تا به وسايل نقليه جهت مقابل اجازه عبور دهد.
 بخش دوم ـ سرعت
 ماده126ـ در راهها و مناطقي كه ميزان سرعت رانندگي به وسيله تابلو يا علايم ديگر راهنمايي و رانندگي معين نگرديده‌است، سرعت مجاز براي رانندگان وسايل نقليه به‌قرار زير مي‌باشد:
 اول ـ در شهرها و مناطق مسكوني
 الف ـ معابر شرياني درجه يك
 1ـ آزادراه‌ها حداقل 70 و حداكثر 125 كيلومتر در ساعت.
 2ـ بزرگراه‌ها حداكثر 100كيلومتر در ساعت.
 ب ـ معابر شرياني درجه دو
 1ـ خيابان‌هاي شرياني اصلي حداكثر 60كيلومتر در ساعت.
 2ـ خيابان‌هاي شرياني فرعي حداكثر 50 كيلومتر در ساعت.
 پ ـ معابر محلي ـ در اين معابر و ميدان‌ها حداكثر 30 كيلومتر در ساعت. 
 دوم ـ در راه‌هاي بيرون شهر و مناطق غيرمسكوني
 الف ـ آزادراه‌ها ـ حداقل 70و حداكثر 125 كيلومتر در ساعت.
 ب ـ بزرگراه‌ها ـ حداكثر 115 كيلومتر در ساعت.
 پ ـ جادهها ـ روزها حداكثر 100 و شب‌ها حداكثر 90كيلومتر در ساعت.
 تبصره1ـ تردد اتوبوس، ميني‌بوس، و انواع باركش‌ها به استثناي وانت‌ها در خط سوم (سرعت) آزادراه‌هاي شهري و بين‌شهري ممنوع است.
 تبصره2ـ حداكثر سرعت مجاز براي وسايل نقليه موتوري در هريك از خط‌هاي عبوري آزادراه‌ها با توجه به شرايط محل به وسيله علايم تعيين مي‌گردد.
 تبصره3ـ تغييرات بعدي در ميزان سرعت‌هاي قيد شده در راه‌هاي بيرون شهر و مناطق غيرمسكوني از سوي وزارت راه و ترابري تعيين و اعلام مي‌گردد.
 ماده127ـ علاوه بر آزادراه‌ها در محل‌هايي كه بر حسب ضرورت با نصب تابلو يا علايم ديگر حداقل سرعت نيز معين گرديده‌است، رانندگي با سرعت كمتر از حداقل، مجاز نخواهدبود.
 ماده128ـ رانندگان حق ندارند در راه‌ها آن قدر با سرعت كم حركت نمايند كه باعث كندي عبور و مرور يا نابساماني آن بشوند، مگر آنكه براي پرهيز از خطر و تصادف ضروري باشد.
 ماده129 ـ رانندگان وسايل نقليه موظفند در تقاطع‌هايي كه چراغ راهنمايي و رانندگي يا مأمور راهنمايي و رانندگي يا تابلوي ايست وجود ندارد، در سر پيچ‌ها جاده‌هاي تنگ و تپه‌ها و به طور كلي در محل‌هايي كه موانعي در مسير حركت آنان وجود داشته باشد و همچنين هنگام بارندگي يا مه يا كولاك و مانند آنها از سرعت وسيله نقليه تاحدي كه برحسب مورد براي پرهيز از خطر يا تصادف ضرورت دارد، بكاهند و با سرعت مطمئن حركت نمايند.
 ماده130ـ رانندگان وسايل نقليه هنگام عبور از معابر و گذرگاه‌هاي تنگ يا پر جمعيت و يا هنگامي كه بيشتر از 50 متر مقابل آنها ديده نمي‌شود، مكلفند آهسته و با سرعت مطمئن حركت كنند و در صورت احتمال وقوع حادثه يا اخلال در نظم و مزاحمت براي پيادگان، برحسب مورد، حركت وسيله نقليه را كند يا آن را متوقف سازند.
 ماده131ـ رانندگي با انواع دوچرخه‌هاي موتوردار در شب با سرعتي بيش از 40 كيلومتر در ساعت مجاز نيست، مگر اين كه نور چراغ جلوي آنها براي تشخيص اشياء و انسان از فاصله 100متري كافي باشد كه در اين صورت هم نمي‌توانند از حداكثر سرعت مقرر تجاوز نمايند.
 بخش سوم ـ سبقت 
 ماده132ـ رانندگاني كه قصد سبقت گرفتن از وسايل نقليه‌اي را كه در جهت آنان حركت مي‌نمايند دارند، در محل‌هاي مجاز و در صورت لزوم پس از روشن كردن چراغ راهنما و يا با دادن علامت لازم تنها از سمت چپ آنها سبقت گيرند و پس از سبقت و طي مسافت كافي، بار ديگر با روشن كردن چراغ‌ راهنما و يا با دادن علامت به طرف راست راه متوجه و در مسير قبلي خود قرار گيرند به نحوي كه راه وسيله نقليه‌اي كه از آن سبقت گرفته شده بسته نشود يا موجب تصادف نشود. با وجود اين سبقت گرفتن از طرف راست وسيله نقليه‌اي كه در حال گردش به چپ مي‌باشد مجاز خواهدبود.
 ماده133ـ مسيري كه راننده مي‌خواهد براي سبقت گرفتن وارد آن شود بايد تا فاصله دور و مطمئني از طرف مقابل خالي از هرگونه وسيله نقليه بوده و تفاوت سرعت بين وسيله نقليه او و وسيله نقليه جلويي براي سبقت كافي باشد تا به اين ترتيب موجب به خطر انداختن خود و ترافيك سمت مقابل نشده باشد.
 ماده 134ـ رانندگان وسايل نقليه‌اي كه از آنها سبقت گرفته مي‌شود بايد راه را براي وسيله نقليه‌اي كه در حال سبقت گرفتن است باز كنند و بر سرعت خود نيفزايند.
 ماده135ـ سبقت گرفتن در موارد زير ممنوع است:
 الف ـ در سر پيچ‌هاي تند و سربالايي كه ميدان ديد راننده كم است.
 ب ـ از 50 متر مانده به پيچ‌ها تا 50 متر پس از آن يا در تقاطع راه‌ها يا در تقاطع راه‌آهن، مگر آنكه به وسيله علايم، سبقت مجاز شناخته شده باشد.
 پ ـ هنگامي كه روشنايي و ميدان ديد به هر علت كافي نباشد.
 ت ـ سبقت از وسيله نقليه‌اي كه خود در حال سبقت گرفتن است، مگر در راهي كه به دليل وجود سه خط عبور يا بيشتر، اين عمل مجاز باشد.
 ث ـ براي اتوبوس‌ها و كاميون‌ها در معابر شهري.
 ج ـ از 100متر مانده به ورودي تونل‌ها و پل‌ها تا انتهاي آنها، مگر آنكه به وسيله علايم، سبقت مجاز شناخته شده‌باشد.
 چ ـ در نقاطي كه با نصب علايم ويژه سبقت گرفتن ممنوع اعلام شده باشد.
 ح ـ هنگامي كه وسيله نقليه‌اي در فاصله‌اي نزديك و غير ايمن از روبرو در حال حركت مي‌باشد.
 بخش چهارم ـ حق تقدم عبور
 ماده136ـ رعايت مقررات مربوط به حق تقدم عبور براي همه اجباري است، مگر در مواردي كه موجب مقررات خاص يا علايم ويژه راهنمايي و رانندگي خلاف اين حكم داده شده باشد.
 ماده137ـ حق تقدم عبور وسايل نقليه در تقاطع‌ها و ميدان‌هايي كه هيچگونه علامت و چراغ راهنمايي و رانندگي وجود نداشته‌باشد، به ترتيب زير است:
 الف ـ در تقاطع هم‌عرض اگر دو وسيله نقليه‌اي كه روبروي يكديگر در حركتند بخواهند با هم وارد خيابان مجاور واحدي شوند، حق تقدم عبور با وسيله‌اي است كه به‌سمت راست گردش مي‌كند.
 ب ـ هرگاه دو يا چند وسيله نقليه از دو يا چند راه مختلف به تقاطع هم عرض برسند، حق تقدم عبور با وسيله نقليه‌اي است كه در طرف راست وسيله نقليه ديگر قرار دارد.
 پ ـ هنگام ورود به ميدان‌ها حق تقدم عبور با وسايل نقليه‌اي است كه در درون ميدان در حال حركت هستند.
 ت ـ در سه راه‌ها حق تقدم عبور با وسيله نقليه‌اي است كه به طور مستقيم و در سمت و مسير مجاز حركت مي‌كند حتي اگر عرض خياباني كه مسير آن است از عرض راه تلاقي كننده كمتر باشد.
 ماده138ـ در برخورد راه اصلي با راه فرعي حق تقدم با وسيله‌اي است كه از راه اصلي عبور مي‌كند. رانندگاني كه از راه فرعي وارد راه اصلي مي‌شوند، بايد پيش از ورود به راه اصلي، در صورت لزوم توقف نموده و پس از رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه‌اي كه در مسير مجاز خود در راه اصلي و با سرعت مجاز عبور مي‌كنند، وارد اين راه بشوند.
 ماده139ـ رعايت مقررات ماده (138) براي وسيله نقليه‌اي كه از راه خصوصي يا شانه راه يا گاراژ يا كوچه يا تعميرگاه و مانند آنها به معابر عمومي وارد مي‌شود نيز لازم است.
 ماده140ـ وسيله نقليه‌‌اي كه در مسير مجاز در حال حركت است بر وسايل نقليه متوقفي كه در حال شروع حركت به جلو يا عقب، گردش و يا دور زدن هستند حق تقدم عبور دارد.
 ماده141ـ در گذرگاه پياده كه چراغ راهنمايي و رانندگي نداشته‌باشد، حق تقدم عبور با پيادگان است.
 ماده142ـ در خيابان يا در تقاطعي كه وسايل نقليه روبروي يكديگر حركت مي‌كنند، هرگاه وسيله‌اي بخواهد گردش به چب كند حق تقدم با وسيله نقليه‌اي است كه مستقيم و در مسير مجاز عبور مي‌نمايد. در محل توقف (پارك) كنار خيابان حق تقدم با وسيله‌اي است كه ضمن حركت به عقب مشغول توقف يا پارك كردن است.
 ماده143ـ در راه‌هايي كه مسير حركت وسايل نقليه به علت وجود موانع ثابت اعم از وسايل نقليه پارك شده، مصالح ساختماني، اشياء، عمليات عمراني، حفاري و خرابي راه بسته‌ و يا براي عبور از مسير مجاز كافي نباشد، حق تقدم عبور با وسايل نقليه‌اي است كه مسير عبور آنها باز يا سهم عبور بيشتري را دارا مي‌باشد. 
 ماده144ـ در راه‌هاي كوهستاني و يا راه‌هاي شيب‌دار با ويژگي‌هاي مشابه راه‌هاي كوهستاني كه در آنها عبور از كنار وسايل نقليه طرف مقابل غيرممكن و يا مشكل مي‌باشد، راننده‌اي كه در جهت سرازيري در حركت است بايد به كنار راه رفته و به ‌راننده‌اي كه در جهت سربالايي در حركت است تقدم عبور بدهد.
 تبصره ـ در راه‌هاي مسطح كه دو طرف راه منتهي به كوه و پرتگاه مي‌باشد حق تقدم عبور با وسايل نقليه‌اي است كه در طرف پرتگاه قرار دارند.
 ماده145ـ در راه‌هاي مندرج در ماده (144) كه در كنار آن جاي توقف (پارك) يا شانه كافي وجود دارد به نحوي كه راننده مي‌تواند با استفاده از آن به كنار برود و با استفاده از آن از عقب رفتن يكي از وسايل نقليه جلوگيري كند، راننده واقع در جهت سربالايي بايد با استفاده از آن به راننده واقع در جهت سرازيري اجاره عبور دهد. چنانچه يكي از دو وسيله‌اي كه مي‌خواهند از كنار يكديگر عبور كنند به منظور امكان عبور، مجبور به عقب رفتن بشود، اين عمل را بايد وسيله‌اي كه در جهت سرازيري قرار دارد انجام دهد، مگر آنكه به طور آشكار انجام آن از سوي راننده واقع در جهت سربالايي آسانتر باشد.
 بخش پنجم ـ استفاده از چراغ‌ها
 ماده146ـ راننده وسيله نقليه‌اي كه شب در حركت است و همچنين در هر محل يا زمان ديگري كه به علت نبودن نور كافي ناشي از ابري بودن هوا، وجود مه، باران، برف، عبور از تونل و مانند آنها ديد كافي وجود ندارد، بايد چراغ‌هاي وسايل نقليه را به ترتيب مقرر در مواد بعدي روشن نمايد.
 ماده147ـ در خيابان‌ها و جاده‌هايي كه نور كافي وجود دارد بايد تنها از چراغ‌هاي جانبي جلو و عقب در صورت خرابي ناگهاني چراغ‌هاي جانبي جلو از چراغ عبور (نورپايين) استفاده شود.
 ماده148ـ هنگامي كه چراغ‌ها بايد روشن باشند، اگر چند وسيله نقليه متصل به‌هم حركت كنند، روشن كردن چراغ‌هايي كه با توجه به محل نصبشان پوشيده مي‌شوند ضرورت ندارد ولي در هر حال چراغ‌هاي جلوي وسيله اولي و چراغ‌هاي عقب وسيله آخري بايد روشن باشند.
 ماده149ـ رانندگان وسايل نقليه موتوري موظفند كه در جاده‌ها از چراغ رانندگي (نوربالا) استفاده كنند تا بتوانند كليه اشيا و اشخاص را در فاصله دور ببينند، مگر در موارد زير كه بايد از چراغ عبور (نور پايين) استفاده نمايند:
 الف ـ هنگام روبرو شدن با وسيله نقليه‌اي كه از جهت مخالف حركت مي‌كند. در اين صورت راننده بايد از فاصله حداقل150 متري از چراغ عبور (نورپايين) استفاده نمايد تا راننده طرف مقابل بتواند به راحتي و بدون خطر به راه خود ادامه دهد. در عين حال براي جلوگيري از تابش خيره كننده نور به چشم رانندگان ديگر، مي‌توان بر حسب مورد از چراغ‌هاي كوچك يا چراغ‌هاي مه شكن استفاده نمود. 
 ب ـ هنگـامي كه وسيـله نقليه از فاصله نزديك عقب وسيله نقليه ديگري كه درحال حركت است عبور مي‌كند، مگر وقتي كه درحال سبقت گرفتن باشد.
 ماده150ـ چراغ‌هاي جلو وسايل نقليه‌اي كه در شانه راه‌ها (به استثناي آزاد راه‌ها و بزرگراه‌ها) توقف مي‌نمايند با ديدن حركت وسايل نقليه‌‍‌اي كه از مقابل در حركتند بايد خاموش شود و براي تشخيص وجود و ابعاد وسيله نقليه، چراغ‌هاي كوچك و جانبي را روشن نمايند.
 ماده151ـ استفاده از چراغ‌هاي چشمك‌زن و رنگارنگ در وسايل نقليه ممنوع است، مگر در مواردي كه به موجب اين آيين‌نامه مجاز باشد.
 بخش ششم ـ گردش
 ماده152ـ قواعد گردش در تقاطع‌ها به شرح زير است:
 الف ـ براي گردش به راست بايد با توجه به سرعت و جهت و موقعيت وسايل نقليه‌اي كه در جلو و عقب حركت مي‌كنند با فاصله كافي و مناسب و با استفاده از چراغ راهنما و يا با دادن علامت، وارد خط عبور سمت راست شده و به طور كامل از كنار تقاطع بگذرند.
 ب ـ براي گردش به چپ بايد با توجه به سرعت و جهت و موقعيت وسايل‌نقليه‌اي كه در جلو و عقب حركت مي‌كنند از فاصله كافي و مناسب چراغ راهنما استفاده نموده و يا با دادن علامت وارد مسير مجاز سمت چپ شده به‌طوري كه پس از ورود به تقاطع، وسيله نقليه در حدود مركز تقاطع قرار گيرد و سپس با رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه‌اي كه مستقيم و در مسير و محل مجاز در حركتند با حداقل سرعت به چپ گردش نمايد به نحوي كه پس از ورود به خيابان موردنظر در مجاورت محور وسط آن خيابان قرار گيرد.
 پ ـ براي گردش به چپ در راه‌هاي بيرون شهر كه منحصر به دو خط عبور رفت و برگشت بوده و مانع فيزيكي وسط جاده وجود نداشته باشد، رانندگان وسايل نقليه موظفند وسيله‌نقليه را در شانه راه و در صورت نبودن آن، در منتهي‌اليه سمت راست راه متوقف نموده و سپس با توجه به سرعت و جهت و موقعيت وسايل نقليه‌اي كه به طور مستقيم در حال حركت مي‌باشند و با استفاده از چراغ راهنما و يا با دادن علامت اقدام به گردش نمايند.
 ماده153ـ در راه‌هاي يك طرفه براي گردش به چپ، رانندگان موظفند وسيله‌نقليه را به منتهي‌اليه طرف چپ خيابان هدايت و سپس به چپ گردش كنند.
 ماده154ـ دور زدن در فـاصله 150متـري پيـچ‌ها و سربالايـي‌هـا و تونل‌ها كه ميدان ديد كافي نيست و همچنين از روي خط پر يا ممتد (يك خطه ممتد يا دو خطه ممتد) ممنوع است.
 ماده155ـ به عقب راندن وسيله نقليه در آزادراه‌ها و بزرگراه‌ها و ورودي و خروجي آنها ممنوع مي‌باشد. در راه‌هاي ديگر به هنگام ضرورت، با احتياط كامل براي پرهيز از وقوع هرگونه حادثه و بسته شدن راه عبور وسايل ديگر، مجاز است.
 ماده156ـ در تقاطع‌هايي كه با ترسيم جهت‌نما بر سطح آنها مسير حركت مشخص شده، رانندگان موظفند تنها در همان جهت ترسيم شده بر سطح تقاطع به‌حركت خود ادامه دهند. در معابري كه با ترسيم جهت‌نما بر سطح آن مسير حركت مشخص شده، رانندگان تا حد امكان مسير مشخص شده بر سطح معبر را دنبال مي‌كنند، مگر اينكه قصد تغيير خط يا توقف يا گردش داشته باشند كه در اين صورت با رعايت كامل مقررات، از مسير مشخص شده خارج مي‌شوند.
 بخش هفتم ـ توقف
 ماده157ـ رانندگان تاكسي‌هاي خطي و بيسيم‌دار هنگامي كه مسافر ندارند بايد در ايستگاه‌هاي تعيين شده توقف كنند.
 ماده158ـ كليه رانندگان وسايل نقليه براي سوار و پياده‌كردن مسافران و يا سرنشينان خود بايد تنها در محل‌هاي مجاز و يا در منتهي‌اليه سمت راست سواره رو توقف نمايند.
 تبصره ـ سوار و يا پياده كردن مسافران وسايل‌نقليه عمومي بين شهري در صورت وجود پايانه مسافربري در شهر، تنها در پايانه ياد شده مجاز است.
 ماده159ـ هرگونه توقف كوتاه يا طولاني وسايل‌نقليه در خط‌هاي عبور يا مسير وسايل نقليه و پيادگان و همچنين توقف وسايل‌نقليه در حاشيه راه‌ها براي عرضه و خريد و فروش كالا كه موجب تجمع اشخاص و يا وسايل نقليه در محل يا انحراف ديد و يا كاهش توجه رانندگان از رانندگي و احتمال وقوع تصادف گردد ممنوع است. رانندگان وسايل‌نقليه در صورت توقف اضطراري كه امكان انتقال وسيله‌نقليه به بيرون خط و يا مسير عبوري وجود نداشته باشد، موظفند با نصب علايم، از فاصله 70متري رانندگان وسايل‌نقليه ديگر و پيادگان را آگاه نمايند.
 ماده160ـ هيچ راننده‌اي مجاز نيست وسيله نقليه‌اي را كه موتور آن روشن است حتي در محل مجاز متوقف سازد و خود از آن پياده و دور گردد. در معابر شيب‌دار پس از توقف، رانندگان بايد چرخ‌هاي جلو وسيله نقليه را به سمت كناره راه بپيچانند و سپس با رعايت ديگر نكات ايمني، موتور را خاموش و پياده شوند، مگر در راه‌هايي كه كناره آنها منتهي به پرتگاه باشد.
 ماده161ـ رانندگان وسايل‌نقليه در موارد زير موظفند به ترتيبي كه مقرر مي‌شود توقف نمايند:
 الف ـ هنگام برخورد با وسايل نقليه امدادي كه دستگاه‌هاي آگاه‌سازي شنيداري يا ديـداري خودر را به كار انداخته باشند تا حد امكان وسيله‌نقليه را در مسير مجاز خود به سمت راست راه‌هدايت و راه را براي آنها باز كنند و در صورت لزوم تا گذشتن وسايل نقليه امدادي متوقف شوند.
 ب ـ پيش از ورود به تقاطعي كه علايم يا مأمور راهنمايي و رانندگي ندارند، بايد بايستند و سپس با احتياط كامل از تقاطع بگذرند.
 پ ـ پيش از رسيدن به گذرگاه پياده و در صورت حضور يا عبور اشخاص بايد وسيله‌نقليه خود را متوقف سازند و همچـنين با دادن علامت رانـندگان پشـت‌ سر را نيز به توقف دعوت نمايند تا پيادگان با آرامش عبور كنند.
 ت ـ هنگام برخورد با اتومبيل‌هاي مدارس كه براي سوار و پياده كردن دانش‌آموزان در حال توقف مي‌باشند، توقف نمايند تا دانش‌آموزان با ايمني كامل از عرض راه عبور كنند.
 ث ـ در تقاطع‌هاي همسطح راه‌آهن و يا راه‌آهن شهري، هنگامي كه علايم الكتريكي يا مكانيكي يا پرچم قرمز يا سوت قطار نزديك شدن آن را اعلام مي‌دارد يا دروازه عبور بسته شده يا در حال باز و بسته شدن است و يا مسير عبوري از روي ريل متراكم باشد، بايد لااقل در پنج متري علامت يا دروازه توقف كامل كنند تا قطار بگذرد و تقاطع براي عبور آزاد گردد.
 تبصره1ـ حركت در پوشش وسايل‌نقليه امدادي براي وسايل نقليه ديگر ممنوع است.
 تبصره2ـ در معابر متقاطع با راه‌آهن، حسب مورد، شهرداري‌ها يا وزارت راه‌ و ترابري موظف به ايجاد گذرگاه غيرهمسطح مي‌باشند.
 ماده162ـ رانندگان وسايل نقليه موتوري به ويژه اتومبيل‌هاي مدارس و وسايل‌نقليه كه حامل مواد خطرناك مي‌باشند، در محل تقاطع راه‌آهن هرچند علامتي وجود نداشته باشد بايد به طور كامل توقف كنند و پس از اطمينان از بي‌خطر بودن معبر، از تقاطع بگذرند. در هر حال هنگام عبور از روي ريل‌ها، مجاز به تعويض دنده نمي‌باشند.
 ماده163ـ ايستادن يا توقف وسايل‌نقليه در محل‌هاي زير ممنوع است:
 الف ـ پياده‌رو و گذرگاه پياده.
 ب ـ مقابل ورودي خيابان‌ها و جاده‌ها و كوچه‌ها يا ورودي و خروجي اتومبيل روي ساختمان‌ها.
 پ ـ داخل تقاطع.
 ت ـ در فاصله 15متري ميدان يا تقاطع يا سه‌راه‌ها يا تقاطع راه‌آهن.
 ث ـ در فاصله 15متري شيرهاي آب آتش‌نشاني و شيرهاي آب نصب شده در راه‌ها.
 ج ـ در فاصله 15 متري اطراف چراغ‌هاي راهنمايي و رانندگي و يا محل‌هايي كه توقف وسايل‌نقليه مانع ديد علايم راهنمايي و رانندگي بشود.
 چ ـ از ابتدا تا انتهاي پيچ‌ها.
 ح ـ در فاصله 15 متري ورودي و يا خروجي مراكز آتش‌نشاني، پليس و بيمارستانها و فوريت‌هاي پزشكي.
 خ ـ كنار وسايل نقليه‌اي كه خود متوقف مي‌باشند (توقف دوبله).
 د ـ روي پل‌ها و درون تونل‌ها و معابر در ارتفاع.
 ذـ در خيابان‌هايي كه پياده‌رو آن قابل عبور نبوده و پيادگان مجبورند از بخشي از سواره‌رو عبور كنند.
 رـ در ايستگاه‌هاي وسايل نقليه همگاني و حريم آنها كه با علايم راهنمايي و رانندگي مشخص است.
 ز ـ در محل‌هايي كه علايم راهنمايي و رانندگي مانند تابلوهاي توقف ممنوع و يا ايستادن ممنوع و يا خط‌كشي‌هاي شطرنجي در سطح تقاطع و يا معابر نيز دلالت بر ممنوعيت توقف نمايد.
 ژـ در هر نقطه از معابر در حال تعمير، شستشو و تعويض روغن و نيز در طول مسيرهاي ويژه اتوبوس و دوچرخه و همچنين در طول مسير و خط‌هاي عبور آزادراه‌ها.
 س ـ در جاهايي كه دستگاه توقف‌سنج (پاركومتر) نصب شده و يا توقف با كارت پارك يا انواع ديگر تجهيزات توقف‌سنج با علايم مشخص‌كننده، مجاز مي‌باشد، به‌علت پرداخت نكردن هزينه توقف و يا نداشتن كارت پارك مجاز و يا پايان زمان توقف.
 تبصره ـ مراجع مسئول موظفند هنگام استفاده از پاركومتر، كارت پارك و مشابه آنها و همچنين در محل‌هايي كه تابلوهاي ايستادن ممنوع، توقف ممنوع و حمل با جرثقيل و مانند آن نصب مي‌نمايند، به وسيله تابلو مستطيل شكلي در زير تابلوهاي ياد شده زمان‌هاي ممنوعيت توقف و حمل با جرثقيل را اعلان كنند.
 بخش هشتم ـ مقررات اختصاصي موتورسيكلت و دوچرخه
 ماده164ـ رانندگان و سرنشينان هرنوع موتورسيكلت و دوچرخه موتوردار بايد به كلاه ايمني مجهز باشند و در طول حركت از آن استفاده نمايند.
 ماده165ـ رانندگان موتورسيكلت نبايد در يك خط عبور به موازات و در كنار خودروها حركت كنند.
 ماده166ـ رانندگان موتورسيكلت بايد هنگام رانندگي تنها روي زين موتورسيكلت بنشينند و حق ندارند شخص ديگري را بر ترك سوار كنند، مگر آنكه در ترك نيز يك زين كامل برابر استاندارد ساخت موتورسيكلت نصب شده يا موتورسيكلت داراي يدك پهلو (سايدكار) باشد.
 ماده167ـ عبور موتورسيكلت و موتورگازي و دوچرخه‌سوار از پياده‌رو و وسط دستجات، بازار و نقاط شلوغ ممنوع است.
 ماده168ـ موتورسيكلت‌سواران و دوچرخه‌سواران حق ندارند هنگام رانندگي بار نامتعارف و اشياي ديگري حمل كنند يا حركت نمايشي يا اعمالي انجام دهند كه نيازمند برداشتن دست‌هاي آنان از روي فرمان باشد.
 ماده169ـ راندن موتورسيكلت، موتورگازي و دوچرخه هنگام لغزنده بودن راه‌ها ممنوع است.
 ماده170ـ رانندگي با دوچرخه فاقد زين ممنوع است.
 ماده171ـ دوتركه سوار كردن اشخاص روي دوچرخه ممنوع است، مگر آنكه زين اضافي استاندارد براي اين كار داشته باشد.
 ماده172ـ دوچرخه‌سواران مكلفند:
 الف ـ هنگام حركت به‌طور كامل از طرف راست راه عبور نمايند و براي گذشتن از وسايل‌نقليه‌‍اي كه در كنار راه توقف كرده‌اند منتهاي احتياط را به عمل آورند.
 ب ـ در صورت زياد بودن تعداد دوچرخه‌سواران، بايد در يك رديف حركت كنند، مگرآنكه معبر ويژه‌اي براي آنها اختصاص داده شده باشد. در اين صورت حق ندارند بيرون معبر ويژه عبور و مرور نمايند.

 

فصل دهم ـ مقررات مختلف

 

 ماده173ـ رانندگان وسايل‌نقليه‌اي كه در پشت سر وسيله‌نقليه ديگر حركت مي‌كنند، موظفند فاصله مناسبي را براي جلوگيري از تصادف حفظ كنند. چگونگي رعايت فاصله مناسب به‌وسيله متن‌هاي آموزشي تهيه شده و با روش قاعده دوثانيه از طريق كتاب‌هاي آموزشي موضوع تبصره ماده (97) اين آيين‌نامه، به‌درخواست‌كنندگان گواهي‌نامه آموزش داده مي‌شود.
 ماده174ـ كاميون‌هاي بزرگ و وسايل‌نقليه ديگري كه داراي يدك‌هاي طويل هستند و همچنين وسايل‌نقليه‌اي كه به صورت كاروان و دسته‌جمعي در يك ستون در جاده‌ها حركت مي‌كنند، هنگام عبور بايد فاصله بيشتري با وسايل‌نقليه جلوي خود داشته باشند به طوري كه وسيله‌نقليه ديگري كه از آنها سبقت مي‌گيرد، بتواند پس از سبقت بار ديگر در جلو آنها وارد مسير مجاز عبور خود شوند.
 ماده175ـ سوار كردن بيش از ظرفيت مجاز تعيين شده در وسيله‌نقليه و همچنين گذاشتن بار يا اشيا ديگر در قسمت جلو يا عقب آن اعم از درون يا بيرون كه مانع ديد راننده گردد ممنوع است.
 ماده176ـ رانندگان وسايل‌نقليه سنگين هنگام عبور از جاده‌هاي كم‌عرض و باريك يا عقب راندن، بايد يك نفر كمك‌راننده براي پرهيز از هرگونه خطري همراه داشته باشند.
 ماده177ـ حركت با دنده خلاص در سرازيري‌ها ممنوع است.
 ماده178ـ وسايل‌نقليه نبايد از روي لوله‌هاي آب آتش‌نشاني كه براي خاموش كردن آتش در خيابان قرار گرفته‌اند، عبور نمايند، مگر با اجازه متصديان آتش‌نشاني.
 ماده179ـ رانندگان تاكسي‌ها و وسايل‌نقليه مسافربري موظفند موارد زير را رعايت نمايند:
 الف ـ سوار كردن مسافر با داشتن مسافر قبلي در تاكسي‌هاي تلفني، بي‌سيم و يا موسسات و يا شركت‌هاي تاكسيراني دربست، ممنوع است.
 ب ـ رانندگان تاكسي‌ها موظفند پس از سوار شدن مسافر و هنگام شروع به‌حركت، تاكسيمتر را به كار اندازند. در صورت نداشتن يا خرابي تاكسيمتر حق كار كردن ندارند، مگر در نقاطي كه شهرداري نصب تاكسيمتر را ضروري اعلام نكرده باشد.
 پ ـ رانندگان وسايل‌نقليه عمومي ديگر كه دربست كرايه داده مي‌شوند نبايد بدون رضايت كرايه‌كننده شخص ديگري را سوار كنند.
 ت ـ خودداري از بردن مسافر براي وسايل نقليه عمومي و همچنين نرساندن مسافر به مقصد ممنوع است، مگر اينكه بر اساس ضوابط مربوط خارج از خدمت (سرويس) باشند.
 ث ـ رانندگان وسايل نقليه عمومي و كمك‌رانندگان آنها نبايد با مسافران با خشونت و بي‌احترامي رفتار نمايند.
 ماده180ـ رانندگان حق ندارند ضمن رانندگي، دخانيات استعمال نمايند يا خوراكي يا آشاميدني ميل كنند و استفاده از هرگونه وسايل و تجهيزات مانند تلفن همراه كه باعث انحراف ذهني و رفتاري راننده گردد ممنوع است. رانندگان موظفند در هرحال به طور كامل به جلو توجه داشته باشند.
 ماده181ـ رانندگي براي كسي كه نوشابه الكلي يا موادمخدر و داروهاي خواب‌آور مصرف كرده تا رفع كامل آثار آن ممنوع است.
 تبصره ـ در مواردي كه مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس‌راه به وجود حالت مستي و يا حالت غيرعادي ناشي از مصرف مواد ياد شده به راننده‌اي ظنين شوند، موظفند وسيله‌نقليه را متوقف ساخته و بلافاصله ميزان الكل خون راننده و مانند آن را از طريق آزمايش‌هاي لازم تعيين و از رانندگي وي جلوگيري نموده و متخلف را براي تعيين تكليف به مراجع مربوط معرفي نمايند.
 ماده182ـ سوار كردن اشخاص آلوده به كثافات در وسايل‌نقليه عمومي مسافربري مجاز نيست.
 ماده183ـ راننده موظف است هنگام رانندگي، گواهي‌نامه رانندگي خويش، بيمه‌نامه شخص ثالث خودرو و كارت شناسايي خودرو را همراه داشته باشد و در صورت درخواست مأموران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه، آنها را تسليم نمايد. مأمور موظف است پس از ملاحظه و بررسي مدارك آنها را بازگرداند، مگر در مواردي كه به موجب قانون يا آيين‌نامه، اخذ گواهي‌نامه به منظور درج تخلف در آن ضرورت داشته باشد. در اين صورت در برابر دادن رسيد، گواهي‌نامه اخذ مي‌گردد.
 ماده184ـ استفاده از بوق‌هاي شيپوري، سوت بلبلي و به‌طور كلي هرنوع وسيله آگاه‌سازي صوتي با صداي ناهنجار و غيرعادي در مناطق مسكوني و همچنين زدن بوق ممتد يا غيرضروري يا مكرر و يا زدن بوق در محل‌هايي كه اين عمل به وسيله علايم منع شده است، ممنوع است. استفاده از بوق براي مقاصدي مانند صدا زدن افراد، جلب توجه مسافر، اعلام حضور و باز كردن درب منزل، خداحافظي و مانند آنها ممنوع است.
 ماده185ـ وسايل نقليه امدادي كه مجاز به داشتن چراغ‌گردان يا آژير خطر ويژه مي‌باشند تنها هنگامي كه براي انجام مأموريت‌هاي مهم و فوري در حركتند، بايد از آنها استفاده نمايند.
 ماده186ـ وسايل نقليه انتظامي و امدادي، هنگامي كه براي انجام مأموريت فوري درحركتند در صورت به كار بردن چراغ‌گردان ويژه اعلام خطر يا آژير، تا حدودي كه موجب بروز تصادف نشود، مجاز به انجام اعمال زير مي‌باشند:
 الف ـ توقف در محل ممنوعه.
 ب ـ تجاوز از سرعت مجاز و سبقت از سمت راست وسيله‌نقليه ديگر.
 پ ـ عبور از طرف چپ راه و همچنين دور زدن در نقاط ممنوعه.
 ت ـ گذشتن از چراغ قرمز يا رعايت نكردن علايم ديگر ايست، مشروط به اين كه از سرعت وسيله‌نقليه در اين گونه محل‌ها تا حداقل امكان كاسته شود.
 ماده187ـ درهاي وسايل نقليه در حال حركت بايد به طور كامل بسته باشد و باز كردن آنها پيش از توقف كامل مجاز نيست.
 ماده188ـ اتومبيل‌هاي مدارس تنها هنگام سوار و پياده كردن دانش‌آموزان حق استفاده از علايم ديداري ياد شده در ماده (60) را دارند.
 ماده189ـ استفاده از لاستيك‌هاي فرسوده و غيراستاندارد در وسايل‌نقليه ممنوع است. هنگام برف و يخبندان و به‌طور كلي در صورت اعلام مقامات مرتبط و يا مأموران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه، رانندگي با وسيله‌نقليه‌اي كه چرخ‌هاي آن به زنجير و يا لاستيك يخ‌شكن مجهز نباشد، ممنوع است.
 ماده190ـ راندن وسيله‌نقليه‌اي كه بيش از ظرفيت مندرج در كارت مشخصات، بار يا مسافر گرفته ممنوع است.
 ماده191ـ عبور وسايل نقليه از ميان دستجات ارتش يا مأموران انتظامي يا دانش‌آموزان يا تشييع‌كنندگان جنازه‌ها يا ديگر دستجات تشريفاتي و بوق زدن در اين‌گونه موارد مجاز نيست.
 ماده192ـ عبور وسايل نقليه از پياده‌روها و توقف آنها روي پياده‌رو ممنوع است.
 ماده193ـ سوار شدن و سوار كردن اشخاص روي گلگير يا ركاب يا ساير قسمتهاي بيروني وسايل‌نقليه ممنوع است.
 ماده194ـ راندن و يا حركت با اسكيت و اسكوتر و مانند آنها در معابر عمومي ممنوع است، مگر در مسيرهايي كه از سوي راهنمايي و رانندگي با نصب تابلو ويژه، مجاز اعلام شده باشد.
 ماده195ـ عبور وسايل نقليه سنگين كه حداكثر سرعت آنها از 15 كيلومتر در ساعت تجاوز نمي‌كند مانند تراكتورهاي زنجيري و غلطك‌هاي جاده‌كوبي و غيره بايد پيش از رسيدن آنها به اولين پست راه‌آهن يا ايستگاه، خبر داده شود تا تدارك احتياطي لازم براي عبور بي‌خطر آنها از تقاطع راه‌آهن فراهم گردد.
 ماده196ـ رانندگان اين‌گونه وسايل نقليه موظفند هنگامي كه عبور آنها از تقاطع راه‌آهن مجاز است پيش از رسيدن به آن توقف كامل كنند و پس از ديدن دوطرف و اطمينان از نبودن خطر احتمالي از آنجا بگذرند. هنگامي كه نزديك شدن قطار به وسيله علايم يا صداي لكوموتيو اعلام مي‌شود، تا عبور قطار نبايد از تقاطع عبور نمايند.
 ماده197ـ هرگاه مأمور راهنما در محل تقاطع راه‌آهن حضور داشته باشد، عبور از تقاطع بايد با فرمان او انجام گيرد.
 ماده198ـ هيچكس حق ندارد وسيله‌نقليه‌اي را كه متعلق به او نيست يا راننده آن نمي‌باشد، بدون اجازه كسي كه آن را در اختيار دارد از محل خود حركت دهد يا با آن رانندگي كند، مگر مأموران انتظامي با رعايت قوانين و مقررات و در چارچوب وظايف قانوني.
 ماده199ـ هيچكس حق ندارد به شخصي كه گواهي‌نامه رانندگي ندارد اجازه رانندگي با وسيله‌نقليه خود را بدهد. با متخلف برابر مقررات كيفري رفتار خواهد شد.
 ماده200ـ هيچكس حق ندارد وسيله‌نقليه‌اي را كه طبق نظر كارشناس راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه داراي عيب و نقص فني بوده يا وسايل ايمني كامل مقرر در اين آيين‌نامه را نداشته باشد، در راه‌ها براند.
 ماده201ـ مأموران راهنمايي و رانندگي يا پليس راه، حسب مورد، پس از اعلام مراجع صلاحيت‌دار به منظور پيشگيري از حوادث مكلفند از عبور و مرور در راههايي كه به علت خرابي، جاري شدن سيل، ريزش كوه و بهمن و يا علت‌هاي ديگر خطرناك مي‌باشند تا تعمير و رفع علت‍هاي خطر، جلوگيري به‌عمل آورده و يا از حركت وسايل‌نقليه غيرمجهز به تجهيزات لازم ممانعت به‌عمل آورند.
 ماده202ـ صدور مجوز جابه‌جايي مسافر در شهرها و حومه آنها با شهرداري محل مي‌باشد.
 ماده203ـ حمل مسافر با وسايل نقليه باربري ممنوع است. همچنين حمل مسافر با وسايل‌نقليه‌اي كه داراي پلاك شخصي بوده و پيشتر مجوز لازم براي جابه‌جايي مسافر از وزارت راه‌ و ترابري و يا شهرداري دريافت ننموده باشند، ممنوع مي‌باشد؛ مگر در شرايط اضطراري و با اجازه پليس راه و يا راهنمايي و رانندگي.
 ماده204ـ در صورت نبود امكانات لازم براي رساندن مجروحان به مراكز درماني، كليه رانندگان مكلفند همكاري لازم را براي رساندن مصدومان تصادفات رانندگي به اولين مركز درماني انجام دهند.
 ماده205ـ هيچكس حق ندارد در حالي كه سوار دوچرخه يا كفش‌هاي چرخ‌دار يا سه چـرخه‌هاي بدون ركـاب مانند اسكـيت و اسكوتر يا اتومبيل‌هاي اسباب‌بازي است به وسايل نقليه در حال حركت تكيه نمايد و آنها را وسيله حركت خود يا حركت وسيله‌اي كه بر آن سوار است قرار دهد. تكيه نمودن و آويزان شدن اشخاص نيز به وسايل نقليه ممنوع است.
 ماده206ـ ريختن شيشه، بطري، ميخ، سيم، حلبي، مايعات لزج و چرب، نخاله‌هاي ساختماني و زباله، مصالح ساختماني، شستشوي وسايل نقليه، ايجاد موانع و به‌طور كلي هر عملي كه باعث سد راه و ايجاد خطر و انحراف وسايل‌نقليه از مسير حركت باشد بر روي راه‌ها، شانه جاده‌ها و حريم قانوني آنها ممنوع است. همچنين ريختن هرگونه زباله، ضايعات و اشيا، آب دهان و مانند آن از درون خودرو به‌وسيله راننده و يا سرنشينان ممنوع است.
 ماده207ـ نصب هرنوع علايم و پلاك‌هاي متفرقه و همچنين الصاق يا نصب يا نقش هرنوع آگهي، نوشته، عكس و نوشتن عبارات و ترسيم نقوش روي شيشه‌ها يا بدنه دروني يا بيروني وسايل‌نقليه به‌منظور تجارت، تبليغ، نمايش و مانند آن ممنوع است؛ مگر بر اساس ضوابطي كه به پيشنهاد شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور به تصويب وزير كشور خواهد رسيد. در مورد جاده‌ها با تصويب وزارت راه و ترابري اقدام مي‌شود.
 ماده208ـ حركت وسايل‌نقليه داراي چرخ فلزي در معابر شهري مجاز نيست.
 ماده209ـ اعمال زير در خيابان‌ها و معابر شهري ممنوع است:
 الف ـ ورزش و مسابقه‌هاي ورزشي، مسابقه با اسب يا حيوانات ديگر و وسايل نقليه، بدون كسب مجوز از مقامات صلاحيت‌دار.
 ب ـ بستن، خوراك دادن و رها كردن دام‌ها و پرندگان.
 پ ـ انجام هرگونه حركات پرشي، نمايشي، تك‌چرخ، دور زدن درجا، رانندگي همراه با صداي ناهنجار و ممتد بوق يا صداي اگزوز و اصطكاك چرخ‌ها و مانند آنها.
 ماده210ـ هركس كه مسئول حركت و هدايت حيوانات است، هنگام عبور از عرض يا طول معابر در شب بايد از علايم سيار مانند (فانوس، چراغ‌هاي الكتريكي، دستانه يا راكت شبرنگ‌دار) استفاده نمايد. رانندگان موظفند با ديدن حركت گله و رمه از سرعت خود كاسته و در صورت لزوم تا عبور احشام توقف نمايند. به هرحال عبور دادن حيوانات از نقاط مشخص شده و تا حد امكان داراي روشنايي ضرورت دارد.
 ماده211ـ دستگاه‌هاي مسئول موظفند پيش از بسته شدن تمام يا بخشي از راه براي انجام هرنوع عمليات اجرايي اعم از تعريض، تعمير، نگهداري، حفاري و مانند آنها، هماهنگي‌هاي لازم را انجام داده و با اطلاع ادارات راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه اقدام و مراتب را به آگاهي مردم برسانند.
 ماده212ـ اشخاصي كه به هر عنوان روي راه‌‌هاي عمومي كار مي‌كنند، موظفند پيش از شروع به كار، علايم ايمني عبور و مرور را بر اساس ضوابط و استانداردهاي ايمني در عمليات اجرايي راه‌‌ها كه به‌تاييد مسئولين مرتبط مي‌رسد در محل نصب و همچنين لوازم كار، لباس‌هاي كارگران و وسايل‌نقليه خود را به علايم هشداردهنده مجهز نمايند. در غيراين صورت مأمـوران راهنمايي و رانندگي و پليس‌راه موظفند از كار آنان جلوگيري به عمل آورند.
 ماده213ـ شهرداري‌ها و مأموران متصدي ايجاد فضاي سبز، نصب‌كننده اتاقك (كيوسك) تلفن و مانند آنها موظفند مثلث ديد رانندگان را در تقاطع‌ها باز نگهدارند.
 ماده214ـ جز مأموران صلاحيت‌دار هيچكس حق ندارد براي هدايت، حفاظت و كنترل وسايل‌نقليه در سواره‌رو خيابان بايستد يا قدم بزند.
 ماده215ـ پيادگان موظفند كه:
 الف ـ در محل‌هايي كه پياده‌رو وجود دارد از سطح سواره‌رو استفاده نكنند.
 ب ـ در محل‌هايي كه پياده‌رو وجود ندارد يا در صورت وجود به دلايلي غيرقابل تردد باشد بايد از منتهي‌اليه سمت چپ سواره‌رو و عكس جهت حركت وسايل نقليه عبور نمايند.
 پ ـ براي گذشتن از عرض راه، تنها از گذرگاه‌هاي پياده، پل‌هاي هوايي و گذرگاه‌هاي زيرزميني مجاز عبور نمايند.
 ت ـ از دويدن، پريدن و ورود ناگهاني به سطح سواره‌رو خودداري كرده و مراقب حركت وسايل‌نقليه باشند.
 ث ـ از حصار آزادراه‌ها نگذرند و در بزرگراه‌ها و خيابان‌ها از لابلاي درختان و گل‌بوته‌هاي حاشيه و ميانه راه عبور نكنند.
 ج ـ در تقاطع‌ها با روشن شدن چراغ سبز مقابل خود (چراغ عابر) حركت نمايند و هنگامي كه چراغ عابر قرمز بود عبور نكنند.
 چ ـ از موانع و خط‌كشي خطوط ويژه، سواره‌رو خيابان‌ها و ميدان‌ها عبور نكنند.
 ح ـ در بزرگراه‌ها و خيابان‌هاي اصلي، از خارج از گذرگاه‌هاي تعيين شده عبور نكنند.
 خ ـ در سواره‌رو خيابان براي سوار شدن به‌وسيله نقليه و همچنين صحبت كردن يا خريد و فروش با راننده يا سرنشينان وسايل‌نقليه، توقف نكنند.
 ماده216ـ رانندگي با وسايل‌نقليه داراي پلاك دولتي كه علامت مشخص‌كننده روي شيشه يا ديگر قسمتهاي تعيين شده آن الصاق يا نصب نشده باشد، ممنوع است.
 ماده217ـ رانندگاني كه دچار معلوليت و يا ناشنوايي هستند بايد با علامت ويژه‌اي كه روي شيشه عقب وسيله‌نقليه الصاق مي‌شود، ديگر رانندگان را از وضعيت خود آگاه سازند تا رانندگان با ديدن آن علامت، علاوه بر رعايت مقررات اين آيين‌نامه، احتياط لازم را بنمايند.
 ماده218ـ شهرداري‌ها موظفند پياده‌روهاي استاندارد، هموار و ايمن با در نظر گرفتن عبور سالخوردگان و معلولان با صندلي چرخ‌دار و يا بدون آن، در حاشيه معابر شهري ايجاد كنند و با توجه به موقعيت جغرافيايي شهر، در محل‌هاي مناسب نيز مسير عبور دوچرخه‌سواران را تا حدامكان و به صورت جداگانه ايجاد نمايند.
 ماده219ـ شهرداري‌ها موظفند به منظور افزايش ايمني عبور و مرور، با همكاري زيرمجموعه‌هاي وزارت‌نيرو، براي تامين روشنايي معابر شهرها اقدام نمايند.
 ماده220ـ رانندگان و سرنشينان وسايل‌نقليه موظفند هنگام حركت وسيله‌نقليه كمربندهاي ايمني خود را بسته نگاه دارند.
 تبصره ـ سوار كردن كودكان كمتر از 12 سال در صندلي جلو وسيله‌نقليه و همچنين در آغوش داشتن كودك هنگام رانندگي ممنوع است.
 ماده221ـ باز گذاشتن در صندوق عقب وسيله‌نقليه در حال حركت، يا نصب پرده يا كركره يا هرچيز ديگري كه مانع ديد عقب وسيله‌نقليه شود ممنوع است.
 ماده222ـ ريزش روغن، نفت گاز، بنزين و مايعات آلوده و تخريب‌كننده ديگر در راه‌ها ممنوع است.
 ماده223ـ زمان لازم‌‌الاجرا شدن آن دسته از احكام اين آيين‌نامه كه اجراي آنها مستلزم آموزش، اطلاع‌رساني عمومي يا كسب مهارتهاي خاص باشد، اول مهرماه سال 1384 تعيين مي‌شود.

 

معاون اول رئيس جمهور ـ محمدرضا عارف

 

پيوست 1

 

جدول طبقه‌بندي انواع گواهي‌نامه

 

پيوست شماره 2

 

ضوابط احراز سلامت جسماني و رواني (صلاحيت پزشكي) درخواست‌كنندگان انواع گواهي‌نامه رانندگي

 

 ماده1ـ بينايي براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه‌هاي 1 و 2) و پايه ب (گروه 1) و ويژه: 
 1ـ حداقل قدرت بينايي براي مجموع دوچشم با اصلاح يا بدون اصلاح 10/12
 2ـ حداقل ميدان بينايي براي هر چشم 70 درجه.
 3ـ براي افراد تك‌چشمي حداقل قدرت بينايي 10/9 و ميدان بينايي 100 درجه، ضمن رعايت شرايط ويژه در وسيله نقليه.
 ماده 2ـ بينايي براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه 3)، پايه ب (گروه 2) و پايه « پ» (گروه 1) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه:
 1ـ حداقل قدرت بينايي براي مجموع دوچشم با اصلاح يا بدون اصلاح 10/14
 2ـ حداقل ميدان بينايي براي هرچشم 70 درجه
 ماده 3ـ بينايي براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه پ (گروه2) و پايه ت (گروه 1 و 2):
 1ـ حداقل قدرت بينايي براي مجموع دو چشم با اصلاح يا بدون اصلاح حداقل 10/15.
 2ـ حداقل ميدان بينايي براي هرچشم 70 درجه.
 ماده 4ـ آن دسته از بيماريهايي كه نياز به دريافت نظريه و تأييد پزشك متخصص معتمد چشم را دارد:
 1ـ افراد داراي ميدان بينايي دوچشمي بين 120 تا 140 درجه.
 2ـ افراد مبتلا به كوررنگي چشم.
 3ـ افراد مبتلا به كاتاراكت (آب مرواريد).
 4ـ افراد مبتلا به گلوكوم (آب سياه).
 5 ـ مبتلايان به بيماري شبكيه چشم.
 تبصره 1ـ ملاك ارزيابي ميدان بينايي تست Confrontaion مي‌باشد.
 تبصره 2ـ در معاينه چشم و سنجش بينايي، رعايت موارد زير به وسيله پزشك الزامي است:
 الف ـ سنجش ديد (قدرت بينايي) بايد طبق استانداردهاي بين‌المللي و با نمودارهاي سنجش بينايي استاندارد انجام پذيرد.
 ب ـ حداكثر ميزان ديد براي هر چشم 10/10.
 پ ـ در صورتي كه متقاضي در هر خط ديد بيش از 2 حرف را خطا نمايد، آن خط در محدوده ديد محاسبه نگرديده و خط درشت‌تر ملاك ارزيابي قرار مي‌گيرد.
 ماده5 ـ شنوايي:
 1ـ حداكثر افت شنوايي قابل قبول بدون اصلاح در هر گوش تا 40 دسي‌بل، براي گواهي‌نامه رانندگي پايه الف (گروه 3)، پايه ب (گروه 2)، پايه پ (گروه 1و2)، پايه ت (گروه 1 و 2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه.
 2ـ در صورت كر بودن كامل يك گوش، حداكثر افت شنوايي قابل قبول با يا بدون اصلاح در گوش بهتر تا 40 دسي‌بل، براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه 1 و 2) و پايه «ب» ( گروه 1) و ويژه.
 3- در صورتيكه متقاضي، حداقل شرايط پزشكي مندرج در بندهاي 1 و 2 را دارا نباشد، منحصراً، مي‌تواند جهت دريافت گواهينامه رانندگي پايه ب گروه1 اقدام نمايد. (الحاقی به موجب صورتجلسه مورخ 25 /9/ 1386 كارگروه متشكل از نمايندگان وزارتخانه‌هاي كشور، راه و ترابري، بهداشت، درمان و آموزش پزشكي درخصوص بازنگري مواد 5 و 8 پيوست 2 آئين‌نامه راهنمائي و رانندگي موضوع تصويب‌نامه شماره 20873/ت29169هـ مورخ 8 /4/ 1384 هيأت محترم وزيران )

ماده 6 ـ موارد ممنوعيت مطلق صدور و تمديد گواهي‌نامه رانندگي:
 اول: بينايي:
 1ـ ميدان بينايي دوچشمي كمتر از 120 درجه براي انواع گواهي‌نامه رانندگي.
 2ـ افراد مبتلا به بيماريهاي Hmianopia bitemporal, Homonymous hemianopia براي انواع گواهي‌نامه رانندگي.
 3ـ افراد تك‌چشمي داراي قدرت بينايي كمتر از 10/9 براي انواع گواهي‌نامه رانندگي.
 4ـ افراد تك‌چشمي داراي ميدان بينايي كمتر از 100 درجه براي انواع گواهي‌نامه رانندگي.
 تبصره1ـ افرادي كه به تازگي يك چشم خود را از دست داده‌اند تا طي زمان لازم براي عادت به‌ ديد تك‌چشمي، حداقل به مدت يك سال ممنوعيت مطلق رانندگي دارند.
 5 ـ افراد تك‌چشمي با هر قدرت بينايي براي دريافت گواهي‌نامه رانندگي پايه الف (گروه 3)، پايه ب (گروه 2)، پايه پ (گروه 1 و 2)، پايه ت (گروههاي 1 و 2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه.
 6ـ افراد مبتلا به كوررنگي شديد، ديپلوپيا (دوبيني) و فورياي عمودي براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه3)، پايه ب (گروه2) پايه پ (گروه 1 و 2)، پايه ت (گروه 1 و 2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه.
 دوّم: شنوايي:
 7ـ در صورت كر بودن كامل يك گوش و افت شنوايي بيش از 75 دسي‌بل درگوش ديگر، براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه‌هاي 1 و 2)، پايه ب (گروه1) و ويژه
 8 ـ افت شنوايي بيش از 75 دسي‌‌بل در هر دو گوش، براي گواهينامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه3)، پايه ب (گروه2)، پايه پ (گروه 1 و 2)، پايه ت (گروههاي 1 و 2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه.
 سوّم: اندامهاي حركتي فوقاني و تحتاني
 نوع1ـ براي انواع گواهي‌نامه‌هاي رانندگي:
 9ـ فقدان مادرزادي يا قطع عضو يا فلج (در صورتي كه هيچگونه اصلاح در فرد و وسيله نقليه عملاً امكان‌پذير نباشد) شامل موارد زير:
 الف ـ هر دو اندام فوقاني (از ناحيه مچ).
 ب ـ انگشت شصت در هر دو دست.
 ج ـ يك اندام فوقاني و يك اندام تحتاتي ( از ناحيه مچ).
 د ـ اندامي كه براي عمل كردن يك كنترل دستي يا پايي وجود آن الزامي است.
 10 ـ ابتلا به Quardriplegia .
 11ـ ابتلا به دفرميتي شديد.
 12ـ چرخش مهره‌هاي سرويكال به طرف راست و چپ كمتر از 45 درجه.
 تبصره2ـ بديهي است مفاد ماده (8) بايد در اين موارد مدنظر قرار گيرد.
 نوع2ـ براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه3)، پايه ب (گروه2)، پايه پ (گروه 1 و 2) و پايه ت (گروه 1 و 2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه:
 الف ـ قطع عضو زير زانو منجر به پروتز اندام تحتاني.
 ب ـ قطع در قسمت قدامي پا، مفصل Metatarsophalangeal و پنجه بزرگ پا.
 پ ـ قطع، فلج يا ناتواني كامل از يك شصت و دو انگشت در هر دست.
 ت ـ دارا بودن تنها يك بازو.
 ث ـ ابتلا به پاراپلژي.
 تبصره3ـ بديهي است مفاد ماده (8) بايد در موارد يادشده مدنظر قرار گيرد.
 چهارم: ساير موارد به شرح زير براي انواع گواهي‌نامه‌هاي رانندگي:
 14 ـ افراد مبتلا به اختلالات تنفسي شديد (سطح4) و كليه افرادي كه براي رفع اختلالات تنفسي خود نيازمند استفاده از تجهيزات تأمين اكسيژن در زمان رانندگي هستند.
 15ـ افراد مبتلا به اختلال شديد عملكرد قلب (طبقه4 از طبقه‌بندي عملكرد قلب).
 16ـ اعتياد به انواع موادمخدر، مواد و نوشابه‌هاي الكلي، استفاده از داروهاي تخديركننده و يا محرك سيستم اعصاب و روان (CNS).
 17ـ افراد مبتلا به سايكوز حاد از هرنوع، بيماران (خلفي) Bipolar در فاز حاد.
 18ـ افراد مبتلا به صرع مسلم.
 ماده7 ـ موارد ممنوعيت مطلق براي صدور گواهي‌نامه رانندگي بايد به تأييد سه نفر پزشك متخصص مربوط رسيده باشد.
 ماده8 ـ هرگاه پزشك و افسر كارشناس عالي تصادفات و امور فني راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران تشخيص دهند كه اشخاص مبتلا به ضعف بينايي يا شنوايي به كمك عينك يا لنز و يا سمعك و همچنين اشخاص داراي نقص عضو به كمك وسايل مصنوعي و يا با نصب تجهيزات مخصوص در وسيله نقليه، به طور طبيعي قادر به رانندگي مي‌باشند، صدور گواهي‌نامه به نام آنان در صورت جمع شرايط لازم ديگر، مانعي ندارد. اما در متن گواهي‌نامه بايد تصريح شود كه فقط با عينك، لنز يا سمعك و يا چه نوع وسيله نقليه‌اي مي‌توانند رانندگي نمايند. آزمايش عملي رانندگي از درخواست‌كنندگان داراي نقص عضو بايد به وسيله سه نفر افسر كارشناس مذكور انجام پذيرد.
تبصره - نصب علائم مخصوص ناشنوايان بر روي وسيله نقليه، براي دارندگان گواهينامه موضوع بند3 ماده 5 براي آگاهي ساير رانندگان، الزامي است.  (الحاقی به موجب صورتجلسه مورخ 25 /9/ 1386 كارگروه متشكل از نمايندگان وزارتخانه‌هاي كشور، راه و ترابري، بهداشت، درمان و آموزش پزشكي درخصوص بازنگري مواد 5 و 8 پيوست 2 آئين‌نامه راهنمائي و رانندگي موضوع تصويب‌نامه شماره 20873/ت29169هـ مورخ 8 /4/ 1384 هيأت محترم وزيران)
 

ماده9ـ ارزيابي انواع:
 1ـ اختلالات بينايي.
 2ـ اختلالات شنوايي.
 3ـ اختـلالات غـدد آنـدوكرين (اعم از انواع ديابت نيازمند به درمان انسوليني و غير انسوليني، هيپوگليسمي غيرديابتي، تيروئيد، پاراتيروئيد، هيپوفيز، اكرومگالي، آدرنال، چاقي، آنسفالوپاتي هپاتيكي).
 4ـ اختلالات كليوي.
 5 ـ اختلالات تنفسي.
 6 ـ اختلالات نورولوژيكي (مغز و اعصاب).
 7ـ اختلالات حركتي اندامهاي فوقاني و تحتاني.
 8 ـ اختلالات عصبي ـ عضلاني.
 9ـ اختلالات قلبي و عروقي.
 10ـ اختلالات فشار خون.
 11ـ اختلالات ناشي از مصرف دارو.
 12ـ اختلالات روحي و رواني (اعصاب و روان).
 13ـ اختلالات خواب (اعم از Sleep apnea و ناركولپسي).
 14ـ عفونت‌ها.
 احـراز سلامت جسماني و رواني رانندگان براساس دستورالعمل اجرايي است كه پس از تأييد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و با هماهنگي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران براي اجرا به تمامي پزشكان انجام‌دهنده معاينات پزشكي درخواست‌كنندگان انواع گواهي‌نامه، ابلاغ مي‌شود.
 ماده10ـ پزشكان انجام دهنده معاينات درخواست‌كنندگان گواهي‌نامه رانندگي، ملزم به شركت و كسب موفقيت در دوره آموزشي « معاينات رانندگان» كه به وسيله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي برگزار مي‌گردد، هستند.

 

پيوست (3)

 

مقررات وضوابط حمل بار در جاده‌هاي كشور

 

پيوست 3

 

 ضوابط و مقررات حمل بار در جاده‌هاي كشور كه توسط وزارت راه و ترابري با استناد به ماده (14) قانون نحوه رسيدگي به تخلفات و اخذ جرايم رانندگي ـ مصوب30/3/1350ـ با اصلاحات بعدي آن و بندهاي 7 و 12 ماده (7) قانون تغيير نام وزارت راه و ترابري و تجديد تشكيلات و تعيين وظايف آن ـ مصوب 16/4/1353 ـ تعيين گرديده است، به شرح زير مي‌باشد:

 

ضوابط حمل بار

 

 1ـ وزارت راه و ترابري مي‌تواند درآزادراه‌هاي كشور وسايل لازمه براي توزين و اندازه‌گيري ابعاد و وزن محور وسايط نقليه سنگين را تهيه و مورد استفاده قرار دهد.
 2ـ وزارت راه و ترابري مي‌تواند با جلب مساعدت نيروي انتظامي از عبور و مرور وسايط نقليه‌اي كه وزن و طرز بارگيري و ظرفيت محموله آن اضافه بر ميزان مجاز باشد جلوگيري نمايد.
 3ـ مالكين وسايط نقليه سنگين مكلف به رعايت مقررات يادشده و ساير مقررات بين‌المللي و مصوب از طرف وزارت راه و ترابري بوده و وزارت راه و ترابري براي اجراي اين تصويب‌نامه با استفاده از نظر سنديكاي مالكين كاميونها حدود و نظامات مربوط را تعيين و آگهي خواهدنمود.
 4ـ وزارت راه و ترابري در اجراي مقررات اين تصويب‌نامه عده لازم از مهندسين آن وزارت را انتخاب خواهدنمود كه با تشريك مساعي نيروي انتظامي اقدام لازم را معمول دارند.

 

مقررات حمل و نقل بار در راهها

 

 الف ـ بار محوري
 تعريف ـ فشار يا نيروي وزن وارده از سوي هريك از محورهاي وسايل نقليه بر سطح راه را بار محوري مي‌نامند.
 حداكثر فشار وارد از محورهاي راهنما، منفرد و زوج بر سطح راه نبايد از حدود ذيل تجاوز نمايد.
 1ـ محور راهنما (دوچرخ) شش تن
 2ـ محور منفرد (چهار چرخ) سيزده تن
 3ـ محور زوج (هشت چرخ) بيست تن
 تبصره1ـ براي استفاده از حداكثر فشار تعيين شده در فوق اندازه لاستيك چرخها نبايد از 20 × 750 كمتر باشد.
 تبصره2ـ چنانچه فاصله دو محور مجاور از يكديگر كمتر از دو متر باشد، آن دو محور را روي هم محور زوج نامند و اگر فاصله از دو متر بيشتر باشد هركدام محور منفرد محسوب مي‌شود.
 ب ـ وزن مجاز كاميونها
 حداكثر وزن كاميون با بار آن نبايد از حدود ذيل تجاوز نمايد:
 ـ كاميون دو محور  19 تن
 ـ كاميون سه محور 26 تن
 ج ـ وزن مجاز وسايل نقليه مفصل‌دار
 اوّل ـ كاميون نيمه يدك (بارگير مستقيماً به وسيله چرخ پنجم به كاميون اتصال دارد) شامل:
 1ـ تريلي سه محور ده چرخ بيست و شش تن
 2ـ چهار محور چهارده چرخ سي و دو تن (چنانچه فاصله بين دو محور عقب تريلي از دو متر تجاوز نمايد. حداكثر وزن مجاز (تريلي با محموله)، 36 تن مي‌باشد.)
 3ـ تريلي پنج محور دوازده چرخ سي و چهار تن
 تبصره ـ در صورتي كه مشخصات چرخهاي تريلي بيش از اندازه معمول باشد، ميـزان ظرفيـت حمـل اضافي مشخص و با مجوز واحدهاي ذي‌ربط سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي حداكثر وزن (تريلي با محموله) تا 38 تن اجازه عبور داده مي‌شود.
 4ـ تريلي پنج محور هيجده چرخ چهل تن
 دوّم ـ كاميون با يدك (بارگير به طور غيرمستقيم به وسيله صفحه‌گردان و مالبند و قفل و پين به كاميون متصل مي‌شوند.) شامل:
 1ـ كـاميـون دو محـور شـش چـرخ با يـدك دو محـور شـش چـرخ سـي تـن (كاميون شانزده تن ـ يدك چهارده تن).
 2ـ كامـيون دو محـور شـش چـرخ با يـدك سه محـور ده چـرخ سـي و دو تن (كاميون شانزده تن ـ يدك پانزده تن).
 3ـ كاميـون سه مـحور ده چـرخ با يـدك دو محـور شش چرخ سي و هشت تن (كاميون بيست و دو تن ـ يدك شانزده تن).
 4 ـ كاميون سه محور ده چرخ با يدك سه محور ده چرخ چهل تن (كاميون بيست و دو تن ـ يدك هيجده تن).
 تبصره1ـ حداكثر وزن كاميون و يا وسايط نقليه مفصلدار با بار نبايد از ميزان معين شده در كارت مشخصات آن تجاوز نمايد.
 تبصره2ـ در بعضي از راههاي كشور كه داراي شرايط فني ويژه‌اي مي‌باشد، سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي محدوديت به وجود آمده درخصوص ابعاد و وزن وسايل نقليه را اعلام مي‌نمايد.
 د ـ ابعاد
 ابعاد وسايط نقليه با بار آن نبايد از حدود زير تجاوز نمايد.
 1ـ حداكثر عرض: دو متر و شصت سانتي‌متر.
 2ـ حداكثر ارتفاع: چهار متر و نيم (در راههاي چالوس و هراز 8/3 متر).
 3ـ حداكثر طول:
 ـ كاميون دو محور با بار آن ده متر
 ـ كاميون سه محور با بار آن دوازده متر
 ـ تريلي با بار آن شانزده متر
 ـ كاميون با يدك هيجده متر و سي و پنج سانتيمتر
 تبصره1ـ محموله پس از بارگيري وسايط نقليه باربري نبايد از جلو كاميون بيش از پنجاه سانتيمتر و از عقب آن بيش از سه متر بيرون باشد. قسمتي از بار كه از كاميون و يا يدك و يا تريلي خارج مي‌شود، بايد به طور خيلي واضح در شب به وسيله چراغ قرمز و در روز به وسيله پرچم قرمز مشخص گردد.
 تبصره2ـ وسـايط نقلـيه‌اي كه ابعاد و وزن آنها از حدود فوق‌الذكر تجاوز نمايد، به هيچ وجه اجازه حركت در راهها را ندارد. مگر آنكه بار اضافي را تخليه نمايند.
 تبصره3ـ متخلفين از اين مقررات ضمن الزام به اجراي تبصره2 ملزم به پرداخت حداكثر جريمه قانوني تخلف عدول از مقررات و پرداخت خسارت وارده به راه مي‌باشند كه توسط سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي برآورد خواهدشد. لذا لازم است متخلفين به واحدهاي سازمان مزبور هدايت شوند.
 تبصره4ـ چنانچه حمل محموله‌هايي كه غيرقابل تقسيم بوده، و وزن و ابعادشان نيز از حدود يادشده تجاوز نمايد و از محلي به محل ديگر از طريق جاده ضرورت يابد، لازم است با مجوز (كامپيوتري) سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي و واحدهاي تابعه آن در استانها ترتيب حمل و نقل اين قبيل اشياء داده‌شود. در اين قبيل موارد پس از بررسي براساس ضوابط تعيين شده شرايط حمل و نقل اعلام خواهدشد. اين شرايط شامل سرعت، ساعت حركت، مسير، پيش‌بيني‌هاي لازم به منظور جلوگيري از تصادم و ايجاد خسارت به راه و ابنيه فني و غيره بوده و واحدهاي انتظامي و سازمانهاي مسئول مراقبت و نظارت خواهند نمود تا شرايط و ضوابط تعيين شده دقيقاً اجرا گردد.
 تردد تريلي‌هاي 5 محور 12 چرخ با وزن كل حداكثر 40 (چهل) تن با لاستيك‌هاي نوع راديال با عرض حداكثر 5/36 (سي و شش و نيم) سانتي‌متر براي چرخ‌هاي بارگير در مسيرهاي ترانزيتي كشور بلامانع مي‌باشد.

هيئت‎وزيران در جلسه مورخ 18/3/1384 بنا بـه پيشنهاد مشترك وزارتخانه‎هـاي راه و ترابري و كشور و به استناد بند (4) ماده (18) قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت ـ مصوب 1380 ـ ، آيين‏نامه راهنمايي و رانندگي را به شرح زير تصويب نمود:

 

فصل اول ـ تعريف‏ها

 

 ماده 1ـ اصطلاحاتي كه در اين آيين‏نامه، دستورالعمل‏ها و پيوست‏هـاي مربوط به‏كار رفته‏اند، داراي معاني مشروح زير مي‏باشند:
 1ـ آزادراه: آزادراه به راهي گفته مي‏شود كه حداقل داراي دو خط اتومبيل‏رو و يك شانه حداقل به عرض سه متر براي هر طرف رفت و برگشت بوده و دو طرف آن به نحوي محصور بوده و در تمام طول آزادراه از هم كاملاً مجزا باشد و ارتباط آنها با هم تنها به‏وسيله راه‏هاي فرعي كه از زير يا بالاي آزادراه عبور كند تأمين شود و هيچ راه ديگري آن را قطع نكند.
 2ـ ابطال گواهي‏نامه: سلب اعتبار قانوني گواهي‏نامه رانندگي.
 3ـ اتومبيل: هر نوع خودرو كه لااقل داراي دو چرخ در جلو و دو چرخ ديگر در عقب بوده و براي حمل بار يا انسان به كار رود.
 4ـ اتومبيل آموزشي: خودرويي است كه براي آموزش رانندگي اختصاص داده شده و بايد داراي دو پدال كلاچ و دو پدال ترمز، دو آيينه، تابلوي ويژه روي سقف و علايم مشخص روي بدنه و متعلق و يا تحت پوشش يكي از آموزشگاه‏هاي مجاز آموزش رانندگي باشد.
 5ـ اتومبيل مدارس: خودرويي جمعي است كه براي رفت و آمد دانش‏ْآموزان مدارس اختصاص داده شده است و داراي رنگ و علايم مشخص‏كننده مي‏باشد.
 6ـ ارتفاع چراغ: فاصله مركز چراغ خودرو بدون بار يا مسافر تا كف راه.
 7ـ اعتبار برگ معــاينه فني: زمــان درج شده در متن برگ معـاينه فني وسيله‏نقليه است.
 8ـ اوراق كردن وسيله‏نقليه: عبارت است از جداكردن قطعات اصلي وسيله‏نقليه، امحاي شماره‏هاي شناسايي (در مورد شاسي به صورت برش) و بريدن سقف يا ستون‏هاي اتاق و يا پرس اتاق آن و فك و اخذ پلاك‏ها و ابطال اسناد مربوط.
 9ـ ايستادن: ايست وسيله‏نقليه در زمان كوتاه.
 10ـ ايستادن ممنوع (توقف مطلقاً ممنوع): ايست وسيله‏نقليه براي هر مدت ممنوع است.
 11 ـ باركش: هر نوع خودرويي كه براي حمل بار ساخته شده است و داراي انواع زير است:
 الف ـ كاميون: وسيله‎نقليه موتوري باري كه قسمت بارگير آن به صورت پيوسته به‏كشنده متصل است. كاميون‏ها به طور كلي با وضعيت حداقل دو محور وجود داشته و ظرفيت حمل 6 تن بار و بيشتر دارند.
 الف ـ 1: كاميون اتاق‏دار: كاميوني كه حداكثر ارتفاع ديواره مقاوم اتاق بار آن از كف اتاق 5/1 متر باشد.
 الف ـ 2ـ كاميون لبه‏ دار: كاميوني كه حداكثر ارتفاع ديواره مقاوم اتاق بار آن از كف اتاق 80 سانتيمتر باشد.
 الف ـ 3ـ كاميون تيغه ‏دار: كاميوني كه قسمت بار آن به وسيله تيغه‏اي طولي به دو نيمه مساوي تقسيم شده باشد.
 الف ـ 4ـ كاميون كفي: كاميوني كه قسمت بار آن ديواره نداشته باشد.
 الف ـ 5 ـ كاميون سقف‏دار (مسقف): كاميوني كه قسمت بار آن به صورت محفظه سرپوشيده ساخته شده است.
 الف ـ 6 ـ كاميون يخچال‏دار: كاميون سقف‏داري كه قسمت بار آن داراي تجهيزات سردكننده باشد.
 الف ـ 7ـ كاميون تانكر (باري مخزني): كاميوني كه قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و براي حمل انواع مايعات ساخته شده است.
 الف ـ 8 ـ كاميون بونكر: كاميوني كه قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و براي حمل انواع جامدات شكل‏پذير (فله) ساخته شده است.
 الف ـ 9ـ كاميون مخلوط‏كن (ميكسر): كاميوني كه قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و داراي دستگاه مخلوط‏كن باشد.
 الف ـ 10 ـ كاميون كمپرسي: كاميون اتاق‏داري كه تخليه بار آن به وسيله دستگاه كمپرس انجام مي‏شود.
 الف ـ 11 ـ كاميونت: به دو صورت زير وجود دارد:
 11 ـ 1ـ خودروي ون باربري: وسيله‏نقليه موتوري باري است كه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روي يك شاسي باشد و مجموع وزن وسيله‏نقليه و ظرفيت حمل بار آن از 5/3 تن تا كمتر از 5 تن است.
 11‌ـ 2ـ لوري: وسيله‎‏نقليه موتوري باري است كه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روي يك شاسي باشد و مجموع وزن وسيله‏نقليه و ظرفيت حمل بار آن از 5 تن تا كمتر از 6 تن است.
 الف ـ 12ـ كشنده: وسيله‏نقليه‏ايست كه يدك و يا نيمه‏يدك را به دنبال خود كشيده و به حركت در مي‏آورد.
 الف ـ 13 ـ وانت دوكابين: وسيله‎نقليه موتوري دومنظوره كه اتاق راننده و سرنشينان و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه باشد و براي حمل بار و اشخاص به كار مي‏رود.
 الف ـ 14 ـ وانت يك كابين: وسيله‎نقليه موتوري كه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روي يك شاسي باشد و براي حمل بار ساخته شده و مجموع وزن خودرو و ظرفيت حمل بار آن كمتر از 5/3 تن است.
 ب ـ تريلر (يدك): عبارت از وسيله‎نقليه است كه با يك وسيله‎نقليه موتوري كشيده مي‏شود.
 پ ـ نيمه تريلر (نيمه يدك): عبارت از يدكي است كه به يك وسيله‎نقليه ديگر به‎طوري متصل مي‏گردد كه بخشي از وزن بار آن به وسيله كاميون يا كاميون‏هاي كشنده حمل مي‏شود.
 12 ـ برگ يا برچسب معاينه فني: گواهي انجام معاينه فني كه از سوي ستادهاي معاينه فني خودرو يا مراكز فني مجاز صادر و برگه به درخواست‏كننده تحويل و برچسب به سمت راست شيشه جلو الصاق مي‏گردد.
 13 ـ بزرگراه: راهي است كه حداقل داراي دو خط عبور در هر طرف بوده و ترافيك دو طرف آن به وسيله موانع فيزيكي از هم جدا شده باشد و به طور معمول داراي تقاطع‏هاي غيرهمسطح است. بزرگراه مي‏تواند تعداد معدودي تقاطع همسطح كنترل شده داشته باشد.
 14 ـ پلاك: قطعه فلزي است با ابعاد، طرح و رنگ‏هاي زمينه مختلف كه شماره روي آن حك مي‏شود و انواع آن عبارتند از: شخصي، دولتي، عمومي، سياسي، سرويس، كنسولي، نظامي ـ انتظامي، تعميري، گذرموقت، بين‏المللي، ترانزيت، كشاورزي ـ عمراني و ويژه.
 15‌ـ پلاك غيرمجاز: پلاك‏هاي غيرمجاز عبارتند از:
 الف ـ پلاكي كه به موجب آگهي قبلي معاونت راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران، كه از اين پس در اين آيين‏نامه به اختصار راهنمايي و رانندگي گفته مي‏شود، بايد تجديد گردد.
 ب ـ پلاكي كه در كشور خارجي روي وسيله‏نقليه نصب شده و پس از ورود به ايران با وجود سپري شدن مدت اعتبار آن تعويض نشده باشد.
 پ ‌ـ پلاك بين‏المللي كه براي مسافرت با اتومبيل به خارج از كشور از سوي راهنمايي و رانندگي صادر و به اتومبيل‏هاي پلاك داخلي داده مي‏شود و استفاده از آن در كشور ممنوع است.
 ت ـ پلاكي كه اشخاص در ارقام و مشخصات اوليه آن تغيير ايجاد كنند و يا پلاك وسيله‎نقليـه ديگــري بـه يك وسيلــه‎نقليه الصـاق گردد و يا براي آن پلاك تقلبي بــه‏كار برده شود.
 ث ـ پلاك دست ساز و دست نوشته‏اي كه بدون مجوز راهنمايي و رانندگي به‏كار برده مي‏شود.
 ج ـ پلاك خودرويي كه با اعلام مراجع صلاحيت‏دار فرسوده اعلام مي‏شود.
 16ـ پليس راه: واحدهايي از راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران كه نظارت و كنترل بر اجراي قوانين و مقررات راهنمايي و رانندگي در جاده‏هاي كشور دارند.
 17ـ پليس مدرسه: دانش‏آموز آموزش ديده‏اي كه با لباس ويژه و تجهيزات تعيين شده از طرف مسئولين مدرسه براي عبور ايمن دانش‏آموزان از عرض سواره‏رو راه‏ها مأمور مي‏گردد.
 18 ـ پياده: شخصي غيرسوار كه بدون استفاده از هيچ نوع وسيله نقليه موتوري يا غيرموتوري حركت مي‏نمايد و يا مبادرت به جابه‏جايي كالسكه، چرخ دستي، جامه‏دان، سبدهاي چرخ‎دار و مانند آن مي‏نمايد.
 19 ـ پيـاده‏رو: بخـشي جـداشـده از خيابان كه در امتداد آن واقع‌شده و براي عبور و مرور پيادگان اختصاص يافته است.
 20ـ پيچ (قوس افقي): انحراف مستقيم راه در سطح افق.
 21 ـ ترافيك (شدآمد): آمدوشد وسايل نقليه و اشخاص و حيوانات در راه‏ها.
 22ـ تراموا (قطار خياباني): قطاري شهري است كه به طور معمول در خطوط ريلي واقع در سطح سواره‏رو وسايل نقليه ديگر حركت مي‏نمايد.
 23 ـ تقاطع: محدوده‏اي است كه در آن دو يا چند مسير به صورت همسطح يا غيرهمسطح با يكديگر تلاقي مي‏كنند.
 24 ـ توقف: ايست وسيله‎نقليه در زمان طولاني بدون حضور راننده.
 25 ـ توقف‏سنج (پاركومتر): دستگاهي است كه با انداختن سكه يا پرداخت حق توقف، استفاده از كارت‏هاي اعتباري يا روش‏هاي ديگر، اجازه توقف را در زمان معين به‏خودرو مي‏دهد.
 26 ـ توقف ممنوع (پاركينگ ممنوع): توقف وسيله‎نقليه ممنوع است، جز براي سوار و پياده كردن، مشروط به استقرار راننده در پشت فرمان.
 27 ـ توقيف گواهي‏نامه رانندگي: اخذ و ضبط گواهي‏نامه رانندگي و محروم نمودن موقت دارنده از مزاياي قانوني آن.
 28 ـ جاده: راه خارج از شهر براي عبور و مرور.
 29 ـ جاده اصلي: راهي است كه در برخورد با راه ديگر به طور معمول عريض‏تر است و با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، اصلي تلقي مي‏گردد.
 30ـ جاده خصوصي: راهي كه اشخاص يا مؤسسات براي كاربرد شخصي ساخته‏اند و استفاده ديگران از آن منوط به اجازه مالك است.
 31 ـ جاده فرعي: راهي كه از راه اصلي منشعب شده و يا به آن مي‎پيوندد و به‏طور معمول كم عرض‏تر است و با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، فرعي تلقي مي‏شود.
 32 ـ چراغ توقف (چراغ ترمز): عبارت از چراغ‏هايي است كه هنگام به كاربردن ترمز پايي براي كاهش سرعت يا توقف به كار مي‏رود تا توجه لازم را به استفاده‏كنندگان از راه در پشت سر وسيله‏نقليه بدهد.
 33 ـ چراغ جانبي جلو (چراغ‏هاي كوچك جلو): عبارت از چراغ‏هايي است كه حضور وسيله‎نقليه و عرض آن را از سمت جلو نشان مي‏دهد.
 34 ـ چراغ جانبي عقب (چراغ‏هاي كوچك عقب): عبارت از چراغ‏هايي است كه حضور وسيله‎نقليه و عرض آن را از سمت عقب نشان مي‏دهد.
 35 ـ چراغ جانبي وسايل نقليه طويل: عبارت از چراغ‏هايي است كه در امتداد طول وسايل نقليه طويل به كار مي‏رود تا رانندگان وسايل نقليه ديگر قادر به تشخيص طول آن شوند. اين چراغ‏ها براي هر دو طرف در نظر گرفته شده و در قسمت عقب قرمز رنگ و در قسمت جلو زرد رنگ مي‏باشند و در حدود هر 3 متر از طول وسيله نقليه نصب مي‏شوند.
 36 ـ چراغ دنده عقب: عبارت از چراغي است كه راننده وسيله‎نقليه به كار مي‏برد تا راه را به طرف عقب وسيله‎نقليه روشن كرده و به اين ترتيب به ديگر استفاده‏كنندگان از راه اخطار نمايد كه وسيله‎نقليه در حال راندن به عقب بوده و يا مي‏خواهد به عقب براند.
 37ـ چراغ رانندگي (نوربالا): عبارتست از چراغ‏هايي كه جلوي وسيله‎نقليه را تا فاصله دور روشن مي‏كند.
 38 ـ چراغ راهنما: عبارت از چراغي است كه راننده وسيله‎نقليه به كار مي‏برد تا به ديگر استفاده‏كنندگان از راه اخطار نمايد كه راننده قصد تغيير جهت به راست و يا چپ، گردش و يا توقف را دارد.
 39ـ چراغ عبور (نور پايين): عبارتست از چراغ‏هايي كه جلو وسيله‎نقليه را در فاصله نزديك روشن مي‏كند و موجب خيره شدن چشم يا ناراحتي رانندگاني كه از طرف مقابل مي‏آيند و ديگر استفاده‏كنندگان از راه نخواهد شد.
 40ـ چراغ مه: عبارت از چراغي است كه در اتومبيل نصب شده و براي بهتر ديدن راه در هنگام مه و برف و باران سيل‏آسا و گرد وغبار و مانند آن به كار مي‏رود.
 41 ـ چرخ فلزي: چرخي است كه محل تماس آن با سطح زمين فلزي باشد.
 42 ـ حريم تقاطع: محدوده‏اي است در تقاطع راه‏ها كه به منظور سهولت حركت و ايمني تردد اختصاص مي‏يابد.
 43 ـ حق تقدم عبور: اولويت حق عبور وسيله‏نقليه‏اي نسبت به وسايل نقليه ديگر يا نسبت به پيادگان و بالعكس.
 44ـ خط ايست: خط‏كشي عرضي است كه در ورودي تقاطع و به منظور تعيين مرز توقف وسايل نقليه پيش از گذرگاه پياده بر سطح راه ترسيم مي‏شود.
 45 ـ خط تغيير سرعت: نوعي خط عبور كه خودروهاي ورودي به مسير اصلي يا خروجي از آن مي‏توانند در طول آن، سرعت خود را براي همگرايي و يا واگرايي با جريان ترافيك افزايش يا كاهش دهند.
 46 ـ خط عبور: بخشي از سواره‏رو است كه در طول مسير، به عبور يك ستون وسيله‎نقليه اختصاص يافته و با خط‏كشي حدود آن مشخص مي‏گردد. يك راه مي‏تواند در هر جهت يك يا چند خط عبور داشته كه اين خط‏هاي عبور از سمت راست به چپ از شماره يك به بالا شماره‏گذاري مي‏شوند.
 47ـ خط عبور دوچرخه: عبارتست از مسير ويژه دوچرخه در سطح معابر كه با تابلو، خط‏كشي و يا رنگ حدود آن مشخص مي‏گردد.
 48 ـ خط كمكي: خط عبوري است كه به منظور تغيير سرعت، انجام حركات گردشي و يا افزايش ظرفيت راه، در كنار خط عبور ايجاد مي‏شود.
 49ـ خط ويژه: مسيري است كه به وسيله خط‏كشي با رنگ متفاوت از خطوط ديگر و يا علايم و يا موانعي از بقيه مسيرها مشخص گرديده و براي عبور و مرور يك يا چند نوع وسيله‎نقليه اختصاص دارد. 
 50 ـ خم (قوس عمودي): انحراف مسير مستقيم راه در سطح قائم.
 51 ـ خودرو: هر نوع وسيله‎نقليه قابل حركت در راه‏ها كه نيروي محركه آن از موتور باشد، به استثناي وسايل نقليه ريل‏رو و عبارتند از:
 الف ـ سواري: خودرويي است كه براي حمل انسان ساخته شده و ظرفيت آن با راننده حداكثر 6 نفر است.
 ب ـ سواري استيشن (سفري): نوعي خودروسواري است كه فضاي بار با فضاي سرنشين يكسره باشد و ظرفيت آن با راننده حداقل 7 و حداكثر 9 نفر است.
 پ ـ سواري‏‎كار: اتومبيلي است دو ديفرانسيل كمك‏دار با اتاق جدا از شاسي يا اتومبيلي كه ظرفيت آن با راننده بين 10 تا 15 نفر باشد.
 ت ـ اتوبوس: هر نوع وسيله‎نقليه موتوري مسافربري كه ظرفيت آن با راننده و كمك‏راننده 27 نفر يا بيشتر باشد.
 ث ـ اتوبوس برقي: اتوبوسي كه نيروي محركه آن به وسيله باتري يا نيروي برق تامين مي‏شود.
 ج ـ اتوبوس دو طبقه: وسيله‎نقليه موتوري مسافربري كه قسمت حمل مسافر آن در دو طبقه جداگانه روي هم و با يك سازه مشترك بوده و ظرفيت آن با راننده حداقل 27 نفر است.
 چ ـ ميني‏بوس: خودروي مسافربري است كه ظرفيت آن با راننده بين 16 تا 26 نفر مي‏باشد.
 ح ـ تراكتور: نوعي خودرو است كه براي كارهاي كشاورزي، صنعتي و عمراني مانند شخم‏زدن، حفاري، بارگيري و كشيدن دنباله‏بند و غيره به كار مي‏رود.
 52 ـ خيابان: راه عبور و مرور در محل سكونت و فعاليت مردم كه عرض آن بيش از 6 متر باشد.
 53 ـ خيابان اصلي: راهي است كه در برخورد با راه‏هاي ديگر عرض سواره روي آن بيشتر است و يا با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، اصلي تلقي شده و در غير اين صورت در سمت راست راه ديگر قرار دارد.
 54 ـ خيابان فرعي: راهي است كه در برخورد با راه‏هاي ديگر، عرض سواره روي آن كمتر است و يا با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، فرعي تلقي شده و در غير اين صورت در سمت چپ راه ديگر قرارگرفته باشد.
 55 ـ دستگاه تهويه: به دستگاه‏هايي اعم از پنكه، كولر و يا بخاري گفته مي‏شود كه هواي درون وسيله‎نقليه را جابه‏جا و يا دماي آن را كاهش يا افزايش دهد.
 56 ـ راننده: كسي كه هدايت وسيله‎نقليه موتوري و غيرموتوري و همچنين حركت دادن حيوانات را به صورت واحد يا گله و رمه برعهده داشته باشد.
 57 ـ راه: عبارتست از تمامي سطح خيابان، جاده، كوچه و كليه معابري كه براي عبور و مرور عموم اختصاص داده مي‏شود.
 58 ـ راه‏آهن: ريل‏هاي آهني موازي ثابتي كه قطار و وسايل نقليه ريلي ديگر بر روي آن حركت مي‏كنند. 
 59 ـ راه عمومي: به راه‏هايي گفته مي‏شود كه براي عبور و مرور عموم مورد استفاده قرار مي‏گيرد.
 60 ـ روز: از طلوع تا غروب آفتاب.
 61 ـ سازنده وسايل نقليه: شخص يا مؤسسه يا كارخانه‏اي كه وسايل نقليه‏اي را كه مطابق آيين‏نامه بايد شماره‏گذاري شود مي‏سازد، يا قطعات ساخته شده آنها را سوار (مونتاژ) مي‏نمايد.
 62 ـ ستاد معاينه فني: تشكيلات متمركز براي برنامه‌‌ريزي، هدايت، نظارت و كنترل فعاليت مراكز فني معاينه خودرو و مراكز معاينه فني مجاز كه از سوي شهرداري‏ها و سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‏اي ايجاد مي‏گردد.
 63 ـ سطح روشن: در مورد چراغ‏ها عبارت از سطح قابل ديدي است كه نور از آن منتشر مي‏شود و در مورد منعكس‏كننده نور عبارت از سطح قابل ديدي است كه نور را منعكس مي‏كند.
 64 ـ شانه راه: بخشي از بدنه راه است كه در دو طرف خط‏هاي عبور رفت و برگشت قرار داشته و براي توقف اضطراري وسايل نقليه به كار مي‏رود.
 65 ـ شب: از غروب تا طلوع آفتاب.
 66 ـ شماره وسيله‎نقليه: عدد يك يا چند رقمي و حروفي كه از طرف راهنمايي و رانندگي روي پلاك‏هاي ويژه منقوش و در عقب و جلوي وسيله‎نقليه نصب مي‏شود.
 67 ـ شناسنامه خودرو: سندي است كه مشخصات خودرو، مالك و نشاني كامل محل سكونت وي و تاريخ انتقالات و تغييرات انجام شده از سوي راهنمايي و رانندگي در آن درج و به آخرين مالك تسليم مي‏گردد.
 68 ـ شيب (سربالايي ـ سرازيري): تغيير تدريجي ارتفاع سطح تمام شده راه در امتداد طولي مسير.
 69 ـ ظرفيت وسيله‎نقليه: وزن بار يا تعداد مسافري كه از طرف كارخانه سازنده با تأييد وزارت صنايع و معادن براي وسيله‎نقليه تعيين گرديده است.
 70 ـ علايم: هر نوع علامت عمودي و افقي مانند تابلو، چراغ راهنمايي و رانندگي، خط‏كشي، نوشته و ترسيم، و همچنين تجهيزات هدايت‏كننده، سوت و حركت دست و غيره كه به وسيله‎ مقامات صلاحيت‏دار براي كنترل و تنظيم عبور و مرور تعيين و به كار برده مي‏شود.
 71 ـ قطار شهري: نـوعي وسيله حمل ونقل عمومي است كه در شهرهـا و حومـه به جابه‏جايي مسافر پرداخته و به طور معمول با چرخ‏هاي فلزي بر روي ريل حركت مي‏كند.
 72 ـ قطعات و قسمت‏هاي اصلي: كليه قسمت‏هاي اساسي وسيله نقليه شامل محور، موتور، شاسي، اتاق و رنگ كه تعويض آنها باعث تغيير مشخصات اساسي وسيله نقليه مي‏گردد.
 73 ـ كارت پارك: كارت يا برگه‏اي است كه با پرداخت پول تهيه مي‏گردد و به‏وسيله آن اجازه توقف در مكان و زمان معين به خودرو داده مي‏شود.
 74 ـ كارت شناسايي خودرو: كارتي كه مشخصات مالك و وسيله نقليه شماره‏گذاري شده در آن ثبت و از سوي راهنمايي و رانندگي صادر و به مالك وسيله ‏نقليه تسليم مي‏گردد.
 75 ـ كاروان: كاروان يا خانه سيار وسيله‎نقليه غيرموتوري است كه براي سكونت و يا كار استفاده شده و عرض آن از 6/2 متر و طول آن از 12 متر بيشتر نباشد.
 76 ـ كلاه ايمني: كلاهي است كه راننده و سرنشين موتورسيكلت‏ها آن را براي محافظت سر خود در برابر ضربات احتمالي ناشي از بروز سوانح به كار مي‏برند.
 77ـ كمربند ايمني: تسمه‏اي كه نيم‏تنه بالاي راننده و هر يك از سرنشينان را تحت كنترل و مهار ايمن خود قرار مي‏دهد تا در هنگام ضرورت، همچون كاهش ناگهاني سرعت يا توقف آني خودرو كه ممكن است ناشي از ترمز يا برخورد با جسم ديگر يا حوادث ديگر باشد، مانع از جداشدن سرنشينان و راننده از صندلي خود و اصابت به شيشه جلو يا ديگر قسمت‏هاي دروني و يا پرتاب شدن به بيرون خودرو شود و حداقل داراي دو نقطه اتكا باشد.
 78 ـ كوچه: راهي در مناطق مسكوني كه عرض آن حداكثر 6 متر باشد.
 79 ـ گذرگاه پياده: گذرگاهي در تقاطع راه‏ها، امتداد پياده‏روها، سواره‏روها، روگذرها يا زيرگذرها يا هر محل ديگري از سواره‏رو كه به وسيله خط‏كشي يا ميخكوبي يا علايم ديگر، براي عبور پيادگان اختصاص داده شده است.
 80 ـ گواهي‏نامه بين‏المللي رانندگي: گواهي‏نامه‏اي است كه به اعتبار گواهي‏نامه داخلي طبق مفاد قانون الحاق ايران به كنوانسيون عبور و مرور در جاده‏ها و كنوانسيون مربوط به علايم راهها ـ مصوب 1354 ـ توسط راهنمايي و رانندگي صادر مي‏گردد و مدت اعتبار آن يك سال مي‏باشد.

تبصره ـ كانون جهانگردي و اتومبيلراني جمهوري اسلامي ايران بر اساس مفاد كنوانسيونهاي بين‌المللي 1949 و 1968 حمل و نقل جاده‌اي و حسب عرف بين‌المللي و مقررات حاكم بر تمامي كشورهاي عضو سازمان بين‌المللي جهانگردي (AIT) و فدراسيون بين‌المللي اتومبيلراني (FIA) وظيفه ترجمه و تبديل گواهينامه‌هاي رانندگي معتبر صادر شده توسط نيروي انتظامي و ساير اسناد و مدارك مربوط را بر عهده دارد. الحاقی بموجب اصلاح بند « 80» ماده (1) آيين‌نامه راهنمايي و رانندگي - هیات دولت 5/7/1384
 81 ـ گواهي‏نامه رانندگي (پروانه رانندگي): اجازه‏نامه براي رانندگي وسايل‏نقليه كه از طرف راهنمايي و رانندگي به نام افراد صادر مي‏شود.
 82 ـ مجوز رانندگي با وسايل نقليه عمومي: اعم است از پروانه تاكسيراني، بهره‏برداري، كارت و يا دفترچه كار (برگ فعاليت) كه از طرف مراجع صلاحيت‏دار به نام اشخاص صادر و اجازه رانندگي با وسايل نقليه عمومي را به آنان مي‏دهد.
 83 ـ مرجع صلاحيت‏دار: وزارتخانه، سازمان، نهاد و ديگر دستگاه‎هاي مسئول كه به مـوجب قانون و يا تصويب هيئت وزيران در موردي خاص وظايف و مسئوليت‏هايي به‏عهده آنها گذاشته شده است.
 84 ـ مراكز فني مجاز: مراكزي كه به وسيله اشخاص حقيقي يا حقوقي با رعايت ضوابط و مقررات ستاد معاينه فني وابسته به شهرداري و يا سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‏اي، حسب مورد براي انجام معاينه فني وسايل نقليه درون شهري و برون‏شهري ايجاد مي‏گردد.
 85 ـ راههاي شرياني درجه يك: معابري هستند كه در طراحي و بهره‏برداري از آنها به جابه‏جايي وسايل نقليه موتوري برتري داده مي‏شود. اين معابر ارتباط با راه‏هاي برون شهري را تأمين مي‏نمايند. راه‏هاي شرياني درجه يك براساس نحوه كنترل دسترسي تقاطع‏ها به دو گروه آزادراه و بزرگراه تقسيم مي‏گردند كه ضوابط اجرايي آنها را شوراي‏عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور تعيين مي‏نمايد.
 86 ـ راههاي شرياني درجه دو: معابري هستند كه در طراحي و بهره‏برداري از آنها به جابه‏جايي و دسترسي وسايل نقليه موتوري برتري داده مي‏شود. براي رعايت اين برتري حركت پيادگان از عرض خيابان كنترل مي‏شود. راههاي شرياني درجه دو شبكه اصلي راه‏‏هاي شهري را تشكيل مي‏دهند كه ضوابط اجرايي آنها را شوراي‏عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور تعيين مي‏نمايد و عبارتند از: 
 الف ـ شرياني اصلي: راهي است كه ارتباط بين خيابان‏هاي جمع و پخش‏كننده و بزرگراه‏ها را برقرار مي‏كند. در اين معابر فاصله‏هاي بين تقاطع‏ها نسبت به بزرگراه‏ها كمتر است.
 ب ـ شرياني فرعي (خيابان جمع و پخش كننده): راهي است كه ارتباط بين خيابان‏هاي محلي و خيابان‏هاي شرياني اصلي را برقرار مي‏كنند. در اين خيابان‏ها محل عبور عابران پياده از عرض خيابان بايد مشخص باشد.
 87 ـ راههاي محلي: راه‏هايي هستند كه در طراحي و بهره‏برداري از آنها نيازهاي وسايل نقليه و عابران پياده، با اهميت يكسان در نظر گرفته مي‏شود و ارتباط بين كوچه‏ها و خيابان‏هاي شرياني فرعي را برقرار مي‏كنند.
 88 ـ معاينه فني: بازديد ظاهري و آزمايش‏هاي فني براي تشخيص اصالت خودرو و سنجش ميزان سلامت فني، ايمني و زيست محيطي وسيله نقليه.
 89 ـ منطقه ممنوعه: منطقه و محلي كه آمد و شد وسايل نقليه در آنها به وسيله علايم خاص و يا اعلام قبلي مراجع صلاحيت‏دار ممنوع شده باشد.
 90 ـ منعكس‏كننده نور: عبارت از بازتاب كننده‎‏اي است كه حضور وسيله نقليه را از طريق انعكاس نوري كه از چراغ وسيله نقليه ديگر به آن تابيده مي‏شود و يا از طريق انعكاس نور محيط، اعلام مي‏دارد.
 91 ـ مواد خطرناك: هر نوع مواد راديو اكتيو، منفجره، محترقه، مايعات و جامدات آتش‏زا يا سمّي و يا اسيدي، گازهاي فشرده، زباله ويژه و فاضلاب و مانند آن.
 92 ـ موتورسيكلت: وسيله نقليه‏اي براي حمل انسان كه داراي دو يا سه چرخ با اتاقك پهلو (سايدكار) يا بدون آن و مجهز به يك موتور محركه باشد.
 93 ـ موتورسيكلت گازي (موتور گازي): موتورسيكلتي است كه هم داراي موتور و هم داراي ادوات پايي براي راندن باشد.
 94 ـ نقص فني: هر نوع نقصان يا تغيير در وضعيت ظاهري و فني وسيله نقليه كه موجب كاهش ضريب ايمني در رانندگي و يا افزايش بيش از حد مجاز گازهاي آلاينده هوا و يا آلودگي بيش از حد مجاز صدا گردد.
 95 ـ واحد انتظامي: منظور واحدهاي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران كه به صورت پاسگاه‏ها و كلانتري‏ها در نقاط مختلف كشور مستقر هستند.
 96 ـ وزن با بار: وزن وسيله نقليه به اضافه وزن بار آن.
 97 ـ وزن بارگيري شده: عبارت است از مجموع وزن مسافران و كاركنان و محمولات.
 98 ـ وزن بدون بار: عبارت است از وزن وسيله نقليه بدون راننده و مسافر و بار ولي با مخزن پر از سوخت و با ابزار و آلاتي كه به طور معمول وسيله نقليه همراه دارد.
 99 ـ وسيله نقليه: وسايل موتوري و غيرموتوري و موتورسيكلت كه براي جابجايي انسان و كالا در راه به كار مي‏رود.
 100 ـ وسيله نقليه امدادي: وسيله ويژه خدمات انتظامي، ترافيكي، پزشكي، آتش‏نشاني و امداد اضطراري آب، برق و گاز كه به وسيله راهنمايي و رانندگي تعيين و با علايم ويژه مشخص مي‏شود.
 101 ‌ـ وسيله نقليه طويل (Long Vehicle): وسيله نقليه‏اي است كه طول آن بيش از 5/12 متر باشد.
 102 ـ وسيله نقليه عمراني: وسيله نقليه موتوري است كه ويژه انجام كارهاي فني، عمراني و مانند آن مي‏باشد و شامل بلدوزر، گريدر، غلطك، اسكريپر (زمين تراش) و غيره است.
 103 ـ وسيله نقليه غيرموتوري: هر نوع وسيله نقليه‏اي كه نيروي محركه آن از موتور نباشد.
 104ـ وسيله نقليه فوق سنگين: انواع خودرو و ادوات مربوط است كه توانايي حمل محمولات وزين با وزن ناخالص بالاتر از 40 تن و حجيم با حجمي با ابعاد مازاد بر اندازه‏هاي زير را داشته باشد:
طول 5/16 متر، عرض 6/2 متر و ارتفاع 5/4 متر.
 105 ـ وسيله نقليه كشاورزي: به وسايل نقليه موتوري گفته مي‏شود كه علاوه بر حمل و نقل خود، ادوات ديگر و دنباله بندهاي كشاورزي را نيز جابه‏جا نموده و يا از نيروي محركه توليدي آنها براي انجام عمليات مختلف كشاورزي استفاده مي‏شود و شامل انواع تراكتور، كمباين، تيلر و ماشين‏هاي خودكششي ديگر در بخش كشاورزي است.
 106 ـ وسيـله نقـليه مركب: عـبارت اسـت از چند وسيله نقليه متصل به هم كه به عنوان واحد در راه حركت كنند.
 107ـ وسيله نقليه مفصل‏دار: وسيله‏ نقليه‏اي است كه شامل يك كشنده و يا وسيله‏نقليه موتوري و يك نيمه يدك متصل به آن باشد كه با بار يا محفظه حمل مسافر داراي عرض حداكثر 6/2 متر، طول حداكثر 35/18 متر، ارتفاع حداكثر 5/4 متر و وزن حداكثر 40 تن است.
 108ـ وسيله نقليه موتوري: هر نوع وسيله نقليه‎اي كه داراي حداقل يك چرخ در جلو و دو چرخ در عقب بوده و داراي موتور و سامانه انتقال قدرت است و براي حمل بار يا انسان به كار مي‏رود كه به آن خودرو نيز گفته مي‏شود.

 

فصل دوم ـ شماره ‏گذاري

 

 ماده 2 ‌ـ هر وسيله نقليه موتوري و غيرموتوري و يدك متصل كه در راه‏ها حركت مي‏كند و همچنين وسايل نقليه موتوري ويژه كشاورزي، صنعتي و عمراني بايد داراي شماره باشند. رانندگي با وسايل نقليه‏اي كه شماره يا پلاك نداشته يا داراي شماره و يا پلاك غيرمجاز باشند، ممنوع است، مگر اين كه پيشتر مجوز حركت از راهنمايي و رانندگي دريافت كرده و همراه داشته باشند. مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه از تردد خودروهاي متخلف از اين ماده، تا انجام شماره‏گذاري جلوگيري به عمل خواهند آورد.
 تبصره 1 ـ تا زماني كه انجام عمليات شماره‏گذاري وسايل نقليه كشاورزي، صنعتي و عمراني به طور كامل از سوي راهنمايي و رانندگي صورت نپذيرفته است و پس از آن، تردد اين وسايل براساس دستورالعملي كه به تأييد وزارتخانه‏هاي كشور و راه و ترابري مي‏رسد، انجام خواهد شد.
 تبصره 2 ـ خودروها و موتورسيكلت‏ها و دوچرخه‏هاي ساخت داخل و وارداتي از نظر ايمني و كيفيت بايد استانداردهاي مصوب مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران را دارا باشند و به علاوه از نظر آلودگي‏هاي زيست محيطي، استانداردهاي مصوب شوراي‏عالي حفاظت محيط زيست را رعايت نموده باشند.
 تبصره 3 ـ تشخيص انواع وسايل نقليه غيرموتوري كه بايد شماره‏گذاري شوند با راهنمايي و رانندگي است، مگر در مواردي كه قانون خاصي وجود داشته باشد.
 ماده 3 ـ مالك وسيله نقليه موضوع ماده قبل مكلف است خود و يا به وسيله نماينده قانوني خود، با مراجعه به نزديكترين واحد شماره‏گذاري يا مركزي كه به همين منظور تعيين و اعلام مي‏گردد، مدارك لازم را ارايه نمايد. واحد شماره‏گذاري پس از بررسي آنها، اقدام به تخصيص پلاك به شخص و تحويل آن مي‏نمايد. نصب پلاك با نظارت نماينده راهنمايي و رانندگي صورت مي‎پذيرد. چگونگي انجام شماره‏گذاري شامل مدارك مورد نياز و خدمات پس از شماره‏گذاري و عوارض و ماليات مصوب و مانند آنها در دستورالعمل مربوط از سوي راهنمايي و رانندگي مشخص و اعلام خواهد شد.
 تبصره 1 ـ انواع پلاك‏ها و ابعاد و رنگ‏هاي آنها براي وسايل نقليه مختلف در دستورالعمل ياد شده مشخص مي‏گردد.
 تبصره 2 ـ هرگاه اشخاص ديگري در مالكيت وسيله نقليه شريك بوده و يا نسبت به آن حق عيني داشته باشند، نام و نشاني دقيق آنان نيز بايد در درخواست قيد شود.
 ماده 4 ـ در موارد زير راهنمايي و رانندگي از انجام عمل شماره‏گذاري خودداري مي‏نمايد:
 الف ـ در صورتي كه مفاد تبصره (2) ماده (2) رعايت نشده باشد و يا اصالت وسيله‏نقليه هنگام بازديد به وسيله مأموران مربوط تأييد نگردد.
 ب ـ چنانچه مشخصات وسيله نقليه با آنچه در اسناد مربوط ذكر شده مطابقت نداشته باشد.
 پ ـ اگر تخصيص شماره به نام مالك به دلايل قانوني ممنوع باشد.
 ت ـ چنانچه وسيله نقلـيه، علايـم و تجهـيزات پيش‏بيني شده در اين آيين‏نامه را نداشته باشد.
 ث ‌ـ هرگاه حقوق دولتي و عوارضي كه به طور قانوني به وسيله نقليه تعلق گرفته پرداخت نشده باشد.
 ج ـ در صورت نداشتن برگ معاينه فني به استثناي وسايل نقليه‏اي كه از تاريخ ساخت آنها دو سال سپري نشده است.
 ماده 5 ـ به هنگام نقل و انتقال مالكيت، اوراق شدن و يا از بين رفتن وسيله نقليه، پلاك‏ها در واحد شماره‏گذاري يا مراكز مجاز از روي وسيله نقليه فك و نزد راهنمايي و رانندگي نگهداري مي‏شود.
 تبصره ـ در صورت خريد خودرو، صاحب پلاك‏ها يا نماينده قانوني وي بايد براي دريافت مجوز نصب پلاك بر روي وسيله نقليه خريداري شده به واحد شماره‏گذاري يا مراكز مجاز مراجعه نمايد.
 ماده 6 ـ اشخاص حقيقي يا حقوقي دارنده پلاك، مكلفند پس از گذشت حداكثر ده روز از زمان تغيير محل اقامت يا فعاليت، نشاني و كدپستي خود را به طور كتبي به‏نزديكترين واحد شماره‏گذاري اعلام نمايند. مسئوليت‏هاي قانوني مربوط به اطلاع ندادن تغيير محل اقامت يا مركز فعاليت به عهده مالك يا نماينده قانوني وي خواهد بود.
 ماده 7 ـ در صورتي كه وسيله نقليه از سوي مراجع صلاحيت‏دار توقيف، تمليك، ضبط يا مصادره شود، بايد مراتب حداكثر ظرف پانزده روز از سوي مرجع مربوط و يا منتقل‏اليه يا نماينده قانوني وي به واحد شماره‏گذاري محل اعلام گردد.
 ماده 8 ـ چنانچه پلاك به نام شخص حقوقي باشد، مدير مربوط مكلف است حداكثر ظرف 48 ساعت پس از تاريخ درج آگهي انحلال در روزنامه، مراتب را به‏ نزديكترين واحد شماره‏گذاري به طور كتبي اعلام نمايد.
 ماده 9ـ در صورت فوت يا محجورشدن مالك وسيله نقليه، بر حسب مورد، نماينده قانوني وراث با ارائه گواهي تسليم دادخواست حصر وراثت به دادگاه، و يا وصي و يا قيم مكلف است حداكثر ظرف مدت دو ماه از تاريخ فوت يا حجر به نزديكترين واحد شماره‏گذاري براي اعلام استفاده كننده مجاز از وسيله نقليه مراجعه نمايد.
 ماده 10 ـ اشخاص مندرج در مواد (8 و 9) فوق مكلفند حداكثر ظرف مدت شش ماه، براي معرفي مالك و يا متصرف قانوني جديد وسيله نقليه، به منظور تغيير مالكيت و ثبت آن، به راهنمايي و رانندگي مراجعه نمايند. مراجعه نكردن در مهلت مقرر و سپري شدن مدت يادشده موجب خواهد شد پلاك‏هاي وسيله نقليه از درجه اعتبار ساقط و غيرمجاز تلقي شود.
 ماده 11 ـ سازمان ثبت احوال كشور موظف است از طريق شبكه رايانه‏اي، اطلاعات فوت‏شدگان را حداكثر ظرف مدت يك هفته از تاريخ فوت در اختيار راهنمايي و رانندگي محل قراردهد.
 ماده 12 ـ نصب پلاك بر روي وسيله نقليه به طريق زير انجام مي‏گيرد:
 الف ـ براي وسايل نقليه سه چرخ يا بيشتر با وزن خالي بيش از 400 كيلوگرم، يك پلاك در جلو و پلاك ديگر در عقب آن نصب مي‏شود.
 ب ـ بر روي وسايل نقليه دو چرخ تنها يك پلاك، آن هم در عقب وسيله نقليه نصب مي‏گردد.
 پ ـ بر روي يدك‏ها و نيمه‏يدك‏ها يك پلاك در عقب نصب مي‏گردد.
 ت ـ پلاك يا پلاك‏ها بايد در محل تعيين شده نصب شوند.
 ماده 13 ‌ـ به همراه يك زوج پلاك، پلاك سوم وسيله نقليه نيز به صورت برچسب از سوي راهنمايي و رانندگي يا اشخاص مورد تأييد او صادر و بر روي شيشه جلو يا عقب وسيلـه نقليه نصب مــي‏گردد. اين بـرچسب داراي اطلاعـات شمــاره پلاك، تـاريخ سپري شدن اعـتبار پلاك، كـد واحـد شمـاره‏گـذاري و شماره شناسايي وسيله نقليه (Vehicle Identification Number- Vin) مي‏باشد. پلاك سوم با هر بار تمديد اعتبار پلاك، نقل و انتقال مالكيت و تعويض قطعات اصلي و رنگ وسيله نقليه با اطلاعات جديد توليد و جايگزين پلاك سوم پيشين خواهد شد. زمان اجراي اين ماده را راهنمايي و رانندگي تعيين مي‏نمايد.
 ماده 14 ـ در صورت مفقودشدن و يا سرقت پلاك، شماره پلاك يادشده از فهرست پلاك‏هاي فعال خارج و در فهرست پلاك‏هاي سرقتي و مفقودشده قرار داده خواهد شد. تخصيص پلاك جديد به مالك وسيله نقليه پس از سير مراحل موضوع دستورالعمل ماده (3) اين آيين‏نامه صورت خواهد گرفت.
 تبصره ـ براي پلاكي كه زايل مي‏شود، بنا به درخواست مالك و با مراجعه به واحد شماره‏گذاري براساس دستورالعمل يادشده پلاك جديد صادر مي‏شود.
 ماده 15 ـ راهنمايي و رانندگي پس از تخصيص شماره پلاك به مالك وسيله نقليه و ورود اطلاعات مالك (شماره ملي) و وسيله نقليه به سامانه، كارت مشخصات و شناسنامه مالكيت وسيله نقليه را صادر و بر حسب مورد، به نشاني (كدپستي) مالك ارسال و يا به وي تسليم مي‌نمايد.
 ماده 16ـ هرگاه پلاك، كارت مشخصات يا شناسنامه مالكيت وسيله نقليه مفقود و يا از بين برود مالك يا نماينده قانوني وي مكلف است مراتب را حداكثر ظرف (48) ساعت به واحد شماره‌گذاري راهنمايي و رانندگي و يا مراكز مجاز اعلام كند و اقدام به دريافت پلاك جديد، كارت مشخصات يا شناسنامه مالكيت المثني نمايد.
 ماده 17ـ سازندگان و فروشندگان وسايل نقليه موتوري موظفند به منظور عرضه و انتقال وسايل نقليه از محلي به محل ديگر يا براي انجام آزمايش فني وسيله نقليه بدون انجام تشريفات شماره‌گذاري از راهنمايي و رانندگي پلاك ويژه دريافت نمايند. دستورالعمل مربوط به مدت اعتبار و همچنين نحوه استفاده از پلاك ويژه و چگونگي ارائه اطلاعات مورد نياز از سوي راهنمايي و رانندگي تعيين و اعلام مي‌گردد.
 ماده 18ـ راهنمايي و رانندگي مي‌تواند پلاك ويژه تحويلي به سازندگان يا فروشندگان وسايل نقليه را، به علت نداشتن نياز به استفاده يا استفاده برخلاف مقررات پس بگيرد.
 ماده 19ـ كليه كارخانجات سازنده و مونتاژ خودرو و موتورسيكلت مكلفند توليدات خود را پيش از عرضه به بازار و فروش به اشخاص، با نظارت و برابر دستورالعمل اعلامي راهنمايي و رانندگي شماره‌گذاري نمايند.
 ماده 20ـ  هنگام نقل و انتقال مالكيت وسايل نقليه، متعاملين يا قائم مقام قانوني آنها ابتدا درخواست خود را به راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي يا مراكز مجاز تعيين شده ارايه مي‌نمايند تا پس از احراز اصالت خودرو و تطبيق مدارك آنها، نسبت به فك پلاك منصوبه بر روي خودروي مورد معامله و اختصاص پلاك جديد و صدور شناسنامه جديد و ثبت تغييرات مزبور در نظام رايانه‌اي راهنمايي و رانندگي اقدام گردد. سپس مراتب به طور كتبي توسط راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي يا مراكز مجاز تعيين شده به دفتر اسناد رسمي جهت تنظيم سند رسمي انتقال، منعكس مي‌گردد. كارت خودرو از سوي راهنمايي و رانندگي بعد از تأييد مراتب تنظيم سنـد در دفتـرخانه اسنـاد رسـمي كه بوسيـله پسـت سـفارشي يا رايـانه‌اي به سيستم راهنمايي و رانندگي منعكس مي‌شود، به خريدار تحويل مي‌گردد. گواهي راهنمايي و رانندگي و شناسنامه صادره تا دو ماه اعتبار دارد و در خلال مدت مذكور متعاملين يا قائم‌مقام قانوني آنها موظفند براي ثبت معامله و درج آن در ذيل شناسنامه (محل مخصوص) به دفتر اسناد رسمي مراجعه نمايند.
 تبصره ـ شرايط و نحوه احراز صلاحيت مراكز مجاز موضوع اين فصل و نحوه نظارت بر آنها به موجب دستورالعملي خواهد بود كه با پيشنهاد راهنمايي و رانندگي به تصويب وزير كشور مي‌رسد.
 ماده 21ـ مالك وسيله نقليه چنانچه قصد تغيير رنگ يا تعويض هر يك از قطعات اصلي وسيله نقليه شامل موتور، شاسي و اتاق را داشته باشد بايد پيشتر مجوز لازم را از واحد شماره گذاري راهنمايي و رانندگي دريافت نمايد.
 تبصره ـ وسايل نقليه عمومي باري و مسافري مشمول مقررات مربوط مي‌باشند.
 ماده 22ـ تعويض قطعات اصلي و همچنين تغيير رنگ وسايل نقليه وارداتي پيش از شماره‌گذاري نيز منوط به دريافت مجوز كتبي از واحدهاي شماره ‌گذاري مي‌باشد.
 ماده 23ـ در صورت سرقت، مفقود شدن و يا اگر به هر علتي وسيله نقليه‌اي مورد تصرف غيرقانوني قرار گيرد، مالك و يا نماينده قانوني وي مكلف است بلافاصله مراتب را به نزديكترين واحد انتظامي اعلام نمايد.
 ماده 24ـ هرگاه پلاك به اشتباه بر روي وسيله نقليه نصب شده باشد، راهنمايي و رانندگي موظف است پلاك مالك وسيله نقليه را اخذ و پس از رفع اشتباه پلاك را بازگرداند.
 ماده 25ـ هر شخص حقيقي يا حقوقي مي‌تواند به تعداد وسايل نقليه ملكي خود مطابق ماده (3) پلاك دريافت نمايد. نقل و انتقال هر يك از وسايل نقليه تابع مقررات اين آيين‌نامه خواهدبود.

 

فصل سوم ـ گواهي‌نامه رانندگي

 

 ماده 26ـ هر كس بخواهد با هر نوع وسيله نقليه موتوري زميني رانندگي نمايد بايد گواهي نامه متناسب رانندگي با آن وسيله نقليه را دارا باشد با متخلفان برابر قوانين و مقررات رفتار مي‌شود. 
 ماده 27ـ انواع گواهي‌نامه‌هاي رانندگي به شرح جدول پيوست شماره (1) و توضيحات آن است، كه با شرايط زير از سوي راهنمايي و رانندگي صادر مي‌شود:
 الف ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي‌نامه موتورسيكلت گازي يا موتور گازي (گواهي‌نامه الف ـ1)
 1ـ حداقل سن 15 سال تمام.
 2ـ ارائه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با موتور گازي.
 ب ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي‌نامه موتورسيكلت‌هاي با حجم موتور تا 200 سي‌سي (گواهي‌نامه الف ـ2)
 1ـ حداقل سن 17 سال تمام.
 2ـ ارائه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با موتورسيكلت مربوط.
 پ ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه موتورسيكلت‌هاي با حجم موتور بالاي 200 سي‌سي و سه چرخ با وزن تا 400 كيلوگرم (گواهي نامه الف ـ3)
 1ـ حداقل سن 18 سال تمام.
 2ـ ارائه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ دارا بودن گواهي‌نامه موتورسيكلت تا 200 سي‌سي حجم موتور (الف ـ2) كه حداقل يك سال تمام از تاريخ صدور آن گذشته باشد.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 ت ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (گواهي نامه ب ـ1)
 1ـ حداقل سن 18 سال تمام.
 2ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي. 
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط، اين نوع گواهي نامه براي درخواست كنندگان در اولين مرحله با اعتبار موقت يك ساله صادر مي‌شود و در مدت ياد شده دارنده آن مكلف به رعايت محدوديت‌ها و شرايط ويژه‌اي مي‌باشد كه در صورت رعايت آنها و رعايت مقررات اين آيين نامه و مرتكب نشدن تخلف، به گواهي‌نامه رانندگي با اعتبار موضوع تبصره (6) اين ماده تبديل خواهد شد. شرايط و ضوابط مربوط به رانندگي با گواهي نامه موقت و نحوه تبديل آن، به موجب دستورالعملي است كه به پيشنهاد راهنمايي و رانندگي و تصويب وزير كشور، مشخص و اعلام مي‌گردد.
 ث ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (ب ـ 2)
 1ـ حداقل سن 21 سال تمام.
 2ـ سپري شدن حداقل دو سال تمام از تاريخ دريافت گواهي نامه رانندگي (ب ـ1). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 ج ـ شرايط شركت درآزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (پ ـ1)
 1ـ حداقل سن 23 سال تمام.
 2ـ سپـري شدن حداقـل دو سال تمام از تاريـخ دريافت گواهي نامه رانندگي (ب ـ1). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 چ ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (پ ـ 2)
 1ـ حداقل سن 23 سال تمام.
 2ـ سپـري شدن حـداقل دو سـال تمام از تاريخ دريافت گواهي‌نامه رانندگي (ب ـ2). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي با وسيله نقليه مربوط.
 ح ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (ت ـ 1)
 1ـ حداقل سن 25 سال تمام.
 2ـ سپـري شدن حداقـل دو سـال تمام از تاريخ دريافت گواهي نامه رانندگي (پ ـ1). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي با وسيله نقليه مربوط.
 خ ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي‌نامه (ت ـ 2)
 1ـ حداقل سن 25 سال تمام.
 2ـ سپـري شدن حداقل دو سـال تمام از تاريـخ دريافت گواهي نامه رانندگي (پ ـ2). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 دـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه رانندگي ويژه وسايل نقليه سبك عمراني و كشاورزي
 1ـ حداقل سن 18 سال تمام.
 2ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 ذـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه رانندگي ويژه وسايل نقليه سنگين عمراني و كشاورزي و وسايل نقليه فوق سنگين
 1ـ حداقل سن 23 سال تمام.
 2ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه رانندگي و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 در گواهي نامه‌هاي رانندگي ويژه، نوع وسيله نقليه‌اي كه دارنده مي‌تواند با آن رانندگي كند، قيد مي‌شود. براي رانندگي با وسايل نقليه‌ ويژه‌اي كه سرعت آنها از 30 كيلومتر در ساعت تجاوز مي‌كند، در شهرها و راه‌هاي عمومي، علاوه بر داشتن گواهي نامه ويژه، داشتن گواهي نامه (پ ـ 1) نيز ضروري است.
 تبصره 1ـ در كليه موارد بالا علاوه بر رعايت شرايط تعيين شده، ارائه گواهي طي دوره آموزش آيين نامه و مقررات راهنمايي و رانندگي و همچنين ارائه گواهي طي دوره كسب مهارت عملي رانندگي، از آموزشگاههاي رانندگي مجاز الزامي مي باشد. درخواست‌كنندگان يا دارندگان گواهي‌نامه‌هاي (ب، پ و ت) كه خواستار رانندگي با وسيله نقليه داراي يدك هستند، بايد آموزش‌هاي لازم را كسب نمايند. براي وسايل نقليه ويژه با توجه به كاربري مربوط، ارائه گواهي كسب مهارت عملكرد ويژه از مراكز مجاز يادشده الزامي است.
 تبصره2ـ راهنمايي و رانندگي مي‌تواند در صورت لزوم آزمايش مجدد مقررات راهنمايي و رانندگي را پيش از انجام آزمون مهارت عملي از درخواست‌كنندگان به عمل آورد. 
 تبصره 3ـ مراجع انجام معاينات پزشكي و همچنين ضوابط احراز سلامت جسمي و رواني درخواست كنندگان و هرگونه تغيير در آن به پيشنهاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي توسط كارگروهي متشكل از نمايندگان وزارتخانه‌هاي كشور، راه و ترابري، بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و راهنمايي و رانندگي تعيين مي‌گردد. (پيوست شماره 2).
 تبصره 4ـ در كليه موارد بالا آزمون آيين نامه و مقـررات راهنـمايي و رانندگي به صورت نوشتاري و يا رايانه‌اي انجام مي‌گيرد.
 تبصره5 ـ مدت اعتبار انواع گواهي نامه رانندگي پنج سال است و پس از پايان اعتبار آن و در صورت احراز سلامت جسمي و رواني، براي دوره‌هاي پنج ساله تمديد مي‌گردد. براي افرادي كه سن آنها بيش از 70 سال تمام باشد، لازم است سلامت جسمي و رواني هر دو سال بررسي و احراز گردد.
 ماده 28ـ وضعيت ظاهري درخواست كننده (نقص عضو) با گواهي سلامت جسمي و رواني صادره از مراكز پزشكي مجاز تعيين شده به وسيله افسران كارشناس تطبيق داده مي‌شود و در صورت وجود مغايرت موضوع به كميسيون پزشكي نيروي انتظامي ارجاع مي‌گردد.
 ماده 29ـ درخواست كننده هرنوع گواهي‌نامه رانندگي بايد مداركي را كه از طرف راهنمايي و رانندگي اعلام مي‌شود به مراجع آگهي شده ارائه كند.
 ماده 30 ـ مندرجات گواهي نامه رانندگي شامل نوع و يا پايه و گروه گواهي‌نامه راننـدگي، مـدت اعتـبار، مشخصات راننده (كدملي)، نام واحـد صادر كنـنده، امضـاي صادر كننده، شماره مسلسل، تاريخ و شماره صدور، عكس درخواست كننده، مهر واحد صدور و مشخصات ضروري ديگر مي‌باشد.
 ماده 31ـ هرگاه درخواست كننده گواهي نامه رانندگي درآزمايش‌هاي مربوط موفق گردد، گواهي نامه رانندگي پس از رويت مدارك لازم صادر و به او تسليم خواهد شد. دارنده گواهي‌نامه موظف است ظرف يك ماه پيش از پايان مهلت مقرر، براي تمديد مدت اعتبار يا تعويض آن به گواهي نامه معادل به راهنمايي و رانندگي مراجعه نمايد. راهنمايي و رانندگي هنگام تمديد يا تعويض گواهي نامه، ضمن دريافت گواهي سلامت جسمي و رواني از درخواست كننده، مي‌تواند آزمون‌هاي لازم را از وي به عمل آورد. مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه هنگام كنترل گواهي نامه رانندگان موظفند درصورتي كه تاريخ اعتبار آن سپري شده ‌باشد، گواهي نامه رانندگي را با ارائه رسيد اخذ و پس از اعمال قانون، گواهي نامه ياد شده را براي تمديد و يا تجديد به اداره مربوط ارسال نمايند. دارنده گواهي نامه موظف است حداكثر ظرف مدت يك ماه با مراجعه به واحد مربوط براي دريافت گواهي نامه رانندگي جديد اقدام نمايد.
 تبصره1ـ دارندگان گواهي نامه پايه بالاتر در گروه مربوط، مي‌توانند رانندگي وسايل نقليه موضوع گواهي‌نامه‌هاي پايه پايين‌تر، به جز پايه (الف، را انجام دهند.
 تبصره2ـ دستورالعمل نحوه زمانبندي و ضوابط چگونگي انجام آزمونها، تمديد اعتبار، تجديد آزمون در صورت مردود شدن درخواست كننده و نحوه و ميزان عوارض و ماليات مصوب قابل دريافت و نظاير آن از سوي راهنمايي و رانندگي تهيه و به اطلاع عموم رسانده مي‌شود.
 ماده 32ـ در صورتي كه دارنده گواهي‌نامه بخواهد براي دريافت گواهي نامه از انواع ديگر اقدام نمايد، موظف است در آزمون‌هاي مربوط شركت كند. پس از قبول شدن چنانچه گواهي نامه قبلي پيش نياز گواهي‌نامه مورد درخواست باشد، از درخواست كننده اخذ و گواهي نامه جديد صادر و به وي تحويل مي‌گردد.
 ماده 33ـ رانندگي با هر نوع تاكسي و وسايل نقليه عمومي در شهرها و وسايل نقليه عمومي جاده‌اي، علاوه بر گواهي‌نامه رانندگي متناسب، حسب مورد، نيازمند داشتن مجوز از شهرداري و يا دفترچه كار يا برگ فعـاليت صـادره از سـوي وزارت راه و ترابري مي‌باشد.
 ماده 34ـ در صورتي كه گواهي نامه رانندگي مفقود شود يا از بين برود، دارنده آن مي‌تواند درخواست صدورالمثني نمايد. پس از احراز درستي ادعاي درخواست كننده، با دريافت مدارك لازم و گواهي سلامت جسمي و رواني درخواست كننده و با رعايت ضوابطي كه راهنمايي و رانندگي اعـلام مي‌نمايد، گواهي نامه المـثني صادر و به وي تسليم مي‌گردد.
 ماده 35ـ دارندگان گواهي نامه‌هاي معتبر خارجي (اعم از ايرانيان يا خارجيان) مي‌توانند تا شش ماه پس از ورود در ايران رانندگي نمايند. ولي در صورت تمايل به ادامه رانندگي در ايران بايد پيش از سپري شدن مدت ياد شده گواهي نامه خارجي خود را به گواهي نامه ايراني تبديل نمايند.
 تبصره ـ دارندگان گواهي نامه رانندگي كشورهاي غير از متعاهدين كنوانسيونهاي 1968 وين (قانون الحاق ايران به كنوانسيون عبور و مرور در جاده‌ها و كنوانسيون مربوط به علايم راهها ـ مصوب 1354ـ)، بايد ترجمه معتبر گواهي نامه را همراه داشته باشند.
 ماده 36ـ تبديل گواهي نامه‌هاي رانندگي معتبر صادر شده از كشورهاي خارجي،كه گواهي نامه صادره از ايران در قلمرو سرزميني آنان براي رانندگي معتبر محسـوب مي‌شـود و يـا آن كشور از متـعاهدين كنـوانسيون‌هاي 1968 ويـن راجـع به مقررات عبور و مرور در راه‌ها و علايم راه‌ها به شمار مي‌آيد، با رؤيت اصل گواهي‌نامه خارجي و با احراز سلامت جسمي و رواني درخواست كننده صوت پذيرد. در موارد ديگر تبديل گواهي نامه‌هاي رانندگي با تاييد وزارت كشور صورت مي‌پذيرد.
 ماده 37ـ مأموران سياسي و كنسولي و اعضاي سازمان‌هاي بين‌المللي مي‌توانند براي تبديل گواهي نامه‌هاي خود مدرك مندرج در ماده (35) را از طريق وزارت امور خارجه به راهنمايي و رانندگي ارسال دارند.
  ماده38ـ صدور گواهي نامه مجدد براي كساني كه گواهي نامه رانندگي آنان اخذ و يا توقيف شده‌باشد ممنوع است و در صورت صادر شدن از درجه اعتبار ساقط مي‌باشد و به وسيله راهنمايي و رانندگي اخذ و ابطال خواهدشد.
 ماده39ـ راهنمايي و رانندگي موظف است در صورتي كه گواهي‌نامه رانندگي اشتباه يا ناقص صادر شده باشد از دارنده آن اخذ و پس از رفع اشتباه و نقص، گواهي‌‌نامه صحيح را صادر و به وي بازگرداند.
 ماده40ـ هرگاه دارنده گواهي‌نامه يكي از شرايط پزشكي موضوع تبصره(3) ماده (27) را از دست بدهد، موظف است حداكثر ظرف يك ماه به راهنمايي و رانندگي مراجعه نمايد. راهنمايي و رانندگي دارنده گواهي نامه را براي انجام معاينات و آزمايش‌هاي ضروري پزشكي به مراكز پزشكي مجاز معرفي مي‌نمايد. در صورتي كه نداشتن شرايط و صلاحيت رانندگي ضمن آزمايش جديد محرز گردد، گواهي نامه از وي اخذ و گواهي نامه متناسب با شرايط جسماني وي تعيين و پس از صدور به وي تسليم مي‌شود و در صورت نداشتن صلاحيت رانندگي، گواهي نامه ابطال مي‌گردد.
 تبصره ـ در صورت كشف نقص عضو مؤثر، از سوي مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه، گواهي نامه رانندگي اخذ و تا زمان بررسي‌هاي پزشكي و اعلام امكان صدور گواهي نامه مجدد، دارنده گواهي نامه حق رانندگي ندارد.
 ماده 41ـ در صورتي كه راننده به علت تكرار ارتكاب تخلفات مهم وحادثه ساز در يك سال، حدّ نصاب نمره منفي را دريافت نمايد، گواهي‌نامه رانندگي وي به استناد قانون نحوه رسيدگي به تخلفات و اخذ جرايم رانندگي ـ مصوب 1350 ـ ، ضبط يا ابطال خواهدشد.
 ماده 42ـ نحوه شرايط و مسئول صدور گواهي نامه راهبران انواع وسايل حمل و نقل ريلي شهري و حومه، برابر دستورالعملي خواهد بود كه به تصويب شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور برسد.

 

فصل چهارم ـ معاينه و آزمايش فني وسايل نقليه

 

 ماده 43ـ رانندگي با وسيله نقليه‌اي كه برگ معاينه فني معتبر نداشته باشد، ممنوع است. دارندگان وسايل نقليه مكلفند وسايل نقليه خويش را براي انجام معاينه فني در مراكز فني مجاز تعيين شده حاضر و پس از احراز شرايط لازم، برگ يا برچسب معاينه دريافت نمايند. اين گواهي كه مدت اعتبار آن و مشخصات وسيله نقليه در آن درج مي‌شود بايد بر سطـح دروني قسـمت بالاي سمت راست شيشه جلو و يا بر روي پلاك وسيله نقليه، برحسـب اعلام مراجـع مربوط، نصـب يـا قرار داده شود، به نحوي كه براي كنترل مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه قابل ديدن باشد.
 تبصره ـ در طول مدتي كه برچسب يا برگ معاينه فني اعتبار دارد، در صورت بروز نقص فني، مالك موظف است براي رفع نقص اقدام نمايد.
 ماده 44ـ معاينه و آزمايش فني وسايل نقليه اعم است از تشخيص اصالت، سلامت زيست محيطي، فني، تجهيزاتي و ايمني وسايل نقليه.
 ماده 45ـ ضوابط ايجاد، تشخيص صلاحيت، اختيارات، نحوه صدور مجوز و نظارت بر مراكز فني مجاز و قسمت‌هايي كه بايد مورد معاينه قرار گيرند، براساس دستورالعملي خواهد بود كه از سوي كارگروهي با مسئوليت وزارت كشور و عضويت وزارتخانه‌هاي راه و ترابري، صنايع و معادن، سازمان حفاظت محيط زيست و نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران تهيه و ابلاغ مي‌شود.
 تبصره ـ معاينه فني مي‌بايد به وسيله مهندسان يا كاردان‌هاي فني و يا افراد با تجربه داراي گواهي انجام كار از مراجع صلاحيت دار صورت پذيرد.
 ماده 46ـ ستادهاي معاينه فني و مراكز معاينه فني مجاز به منظور تشخيص اصالت خودرو در هنگام معاينه فني ضمن هماهنگي با راهنمايي و رانندگي از كارشناسان واجد شرايط استفاده مي‌نمايند.
 ماده 47ـ دوره‌هاي معاينه فني انواع خودروها به شرح زير مي‌باشد:
 الف ـ انواع وسايل نقليه عمومي مسافربري و باربري در فاصله‌هاي سه ماهه يا بيشتر.
 ب ـ وسايل نقليه متعلق به دولت، نهادهاي عمومي غيردولتي مانند شهرداري‌ها، نيروهاي نظامي و انتظامي در فاصله‌هاي سه ماهه يا بيشتر.
 پ ـ وسايل نقليه ديگر و موتورسيكلت‌ها در فاصله‌هاي شش ماهه يا بيشتر.
 تبصره ـ خودروهاي نو تا دو سال پس از توليد، نياز به دريافت برچسب يا برگ معاينه فني ندارند.
 ماده 48ـ در شهرهايي كه امكانات معاينه و آزمايش فني وجود ندارد رانندگان وسايل نقليه عمومي بايد براساس مفاد ماده (47) اين آيين نامه براي معاينه فني وسيله نقليه خود و دريافت گواهي معاينه به نزديكترين محلي كه امكانات لازم براي معاينه وجود دارد و يا محلي كه از طرف مراجع صاحيت دار تعيين و اعلام شده است مراجعه نمايند.
 ماده 49ـ مراكز مجاز معاينه فني براي وسايل نقليه‌اي كه سالم و بدون نقص فني تشخيص داده‌شوند، برگ معاينه فني صادر مي‌نمايند. چنانچه ضمن معاينه، وسيله نقليه‌اي معيوب يا ناقص تشخيص داده شود، راننده يا مالك تنها مي‌تواند وسيله نقليه را تا تاريـخي كه در برگ اجـازه نامه صـادر شده به وي تسليم مي‌گردد، به تعميرگاه يا توقفگاه منتقل سازد.
 تبصره ـ چنانچه وسيله نقليه‌اي بدون اصالت تشخيص داده شود، ضمن صادر نكردن برگ معاينه فني، مراتب به مراجع انتظامي اطلاع داده مي‌شود.
 ماده50 ـ ستاد معاينه فني خودرو، شهرداري‌ها و سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي با همكاري نمايندگان سازمان حفاظت محيط زيست و نيروي انتظامي موظفند بر نحوه عملكرد مراكز صدور برگ معاينه فني براساس دستوالعمل موضوع ماده (45) نظارت مستمر اعمال نمايند و در صورت مشاهده رعايت نكردن ضوابط و مقررات مربوط، براي جلوگيري از ادامه تخلف و رفع آنها اقدام و در صورت تكرار، مجوز مركز براي انجام معاينه و صدور برگ معاينه ابطال مي‌گردد.
  ماده 51 ـ تا پايان برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران، در شهرهايي كه تجهيزات كامل انجام معاينه فني وجود ندارد، مراكز مجاز معاينه فني مي‌توانند با تاييد كارگروه موضوع ماده (45) براي انجام معاينه فني با رعايت حداقل شرايط مورد قبول شوراي هماهنگي ترافيك استان، اقدام نمايند.
 ماده 52 ـ برگ و برچسب‌هاي معاينه فني مورد استفاده در مراكز مجاز معاينه فني سراسر كشور براساس طرح نمونه مورد تاييد كارگروهي متشكل از سازمان شهرداري‌هاي كشور، سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي، راهنمايي و رانندگي و سازمان حفاظت محيط زيست مي‌باشد.
  تبصره ـ برگ و برچسب معاينه فني كه از طريق ستاد معاينه فني و مراكز مجاز صادر مي‌شود، در سراسر كشور معتبر است.
 ماده 53 ـ در مواردي كه حركت وسيله نقليه در راه‌هاي عمومي طبق نظر كارشناس راهنمايي و رانندگي يا پليس راه به علت معايب و نواقص فني، خطرناك تشخيص داده شود ضمن اعمال قانون، پلاك آن اخذ، و با نصب پلاك تعميري به تعميرگاه اعزام مي‌شود. پس از رفع عيب و نقص فني لازم است مالك و يا نماينده قانوني وي براي پس گرفتن پلاك به راهنمايي و رانندگي محل مراجعه نمايد.

 

فصل پنجم ـ تجهيزات

 

 بخش اول ـ تجهيزات وسايل نقليه موتوري
 ماده 54 ـ اشخاص حق ندارند وسيله نقليه‌اي را كه لوازم و تجهيزات ياد شده در مقررات و روش اجرايي تأييد نوع وسايل نقليه موتوري و تريلرهاي آنها، موضوع استاندارد ملي ايران و اين فصل را نداشته يا داراي لوازم و تجهيزات مخالف آن باشد، در راه‌هاي عمومي برانند و يا اين گونه وسايل نقليه را براي رانندگي در اختيار ديگري بگذارند. در صورت وجود مغايرت بين مفاد اين فصل و استاندارد ملي، ملاك عمل استاندارد ملي مربوط مي‌باشد.
 ماده55 ـ كليه وسايل نقليه و يدك‌كش‌ها و تراكتورهاي باركش حداقل بايد داراي چراغ‌هايي به شرح زير باشند:
 الف ـ دو چراغ بزرگ با نور سفيد يا زرد با قابليت تبديل به نور بالا و پايين در دو طرف جلو.
 ب ـ دو چراغ جانبي كوچك با نور زرد يا سفيد براي تشخيص عرض جلو وسيله نقليه در منتهي‌اليه هر يك از دو سمت جلو.
 پ ـ دو چراغ جانبي كوچك با نورقرمز براي تشخيص عرض عقب وسيله نقليه در منتهي‌اليه هر يك از دو سمت عقب.
 ت ـ دو چراغ كوچك با نور قرمز براي توقف (چراغ ترمز) در عقب وسيله نقليه كه همزمان با گرفتن ترمز روشن شده و از فاصله 35 متري ديده شود.
 ث ـ يك چراغ كوچك با نور سفيد در عقب براي تشخيص شماره پلاك. نور اين چراغ بايد براي تشخيص شماره پلاك از فاصله25 متري كافي باشد.
 ج ـ دو چراغ كوچك به رنگ سفيد يا زرد براي نشان دادن حركت با دنده عقب (چراغ دنده عقب). اين چراغ‌ها بايد به طوري نصب گردد كه تنها هنگام راندن به عقب روشن شده و خيرگي و ناراحتي براي چشم ديگر استفاده كنندگان از راه فراهم ننمايد. 
 چ ـ دو چراغ راهنماي الكتريكي يا الكترونيكي با نور زرد در دو طرف جلو و دوتاي ديگر از آن با رنگ قرمز يا زرد در دو طرف عقب براي اعلام قصد گردش به چپ يا به راست و يا تغيير خط حركت. نور اين چراغ‌ها در روز بايد از فاصله 35متري قابل ديدن باشد. 
 ح ـ يدك و نيمه يدك‌هاي متصل بايد داراي چراغ‌هاي مندرج در بندهاي (ت) و (ث) و (ج) و دو راهنماي عقب موضوع بند (چ) اين ماده باشند. اگر وسيله نقليه‌اي داراي چند يدك زنجيري باشد چراغ‌هاي يادشده بايد در عقب آخرين يدك نصب گردد. 
 خ ـ دو چراغ چشمك زن درجلو و دو چراغ چشمك زن در عقب كه به طور هم‌زمان براي اعلام هشدار، احتياط و يا خطر به رانندگان ديگر به كاربرده مي‌شوند.
 تبصره 1ـ به كار بردن چراغ‌هاي جانبي در وسايل نقليه طويل، موضوع بند (35) ماده (1) الزامي است.
 تبصره 2ـ وسايل نقليه سواري كه پس از ابلاغ اين آيين نامه توليد مي‌شوند بايد داراي يك چراغ ترمز در پشت شيشه عقب (چراغ ترمز سوم) باشند.
 ماده 56 ـ نور چراغ‌هاي كوچك جلو و خطر عقب بايد در شرايط جوي معمولي از فاصله 150 متري ديده شود. نور چراغ‌هاي راهنما و ايست نبايستي خيره كننده باشد.
 ماده 57 ـ سامانه روشنايي چراغ‌هاي وسيله نقليه بايد طوري تعبيه و تنظيم گردد كه هر وقت راننده چراغ‌هاي جلو و يا چراغ‌هاي كمكي را روشن نمايد چراغ‌هاي عقب نيز همزمان روشن شود.
 ماده 58 ـ ارتفاع چراغ‌هاي جلو نبايد از 135 سانتيمتر بيشتر و از 70 سانتيمتر كمتر باشد. ارتفاع چراغ‌هاي عقب نيز نبايد از يك متر بيشتر و از 50 سانتيمتر كمتر باشد.
 ماده 59 ـ چراغ‌هاي بزرگ جلو بايد داراي وسيله تبديل نور باشند كه تابش نور را به بالا يا پايين به ترتيب زير عوض كنند:
 الف ـ نور بالا (چراغ رانندگي) بايد طوري تنظيم گردد كه به وسيله آن وجود اشخاص يا اشيا از فاصله 150متري تشخيص داده شود.
 ب ـ نور پايين (چراغ عبور) بايد به نحوي تنظيم شود كه به وسيله آن اشخاص يا اشيا از فاصله 35 متري مشخص شوند.
 ماده 60 ـ كليه وسايل نقليه انتظامي، بازرسي، امدادي و خدماتي ويژه بايد در مرتفع‌ترين نقطه خود داراي چراغ خطر گردان همراه با آژير كه توليد صداي مشخص نمايد، باشند. نور اين چراغ‌ها بايد هنگام روشن بودن از فاصله 150 متري قابل ديدن باشد. دستورالعمل استفاده از چراغ گردان، شامل انواع، رنگ، ابعاد و ضوابط ديگر بنا به پيشنهاد راهنمايي و رانندگي به تصويب شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور مي‌رسد.
 ماده 61 ـ داشتن تجهيزات زير براي وسايل نقليه مجاز است:
 الف ـ دو عدد چراغ ويژه مه با نور زرد در دو طرف قسمت جلو كه ارتفاع اين چراغ‌ها نبايد از يك متر بيشتر و از 40 سانتيمتر كمتر باشد. نور اين چراغ‌ها بايد طوري تنظيم گردد كه درطول 10متر، از سطح افقي محل نصب چراغ بالاترنيايد. هنگام به كاربردن چراغ‌هاي مه بايد از نور پايين چراغ‌هاي بزرگ نيز استفاده شود. 
 ب ـ دو چراغ رانندگي اضافي با نور سفيد در جلو (چراغ كمكي) كه ارتفاع آن نبايد از 5/1 متر بيشتر و از 40 سانتيمتر كمتر باشد. اين چراغ‌ها در صورت لزوم مي‌توانند همراه با چراغ‌هاي بزرگ جلو به كار روند.
 پ ـ دو چراغ كوچك با نور زرد يا سفيد روي گلگير و يا دو طرف سپر كه خيره كننده نباشد.
 ت ـ چراغ‌هاي كوچك اضافي در جلو با نور سفيد يا زرد و در عقب با نور قرمز كه هنگام استفاده بايد به طور مرتب روشن و خاموش شده و از فاصله 150 متري ديده شوند.
 ماده62 ـ تمام وسايل نقليه موتوري و انواع يدك‌ها و نيمه يدك‌ها كه در جاده‌هاي عمومي عبور مي‌نمايند بايد دو نورتاب (رفلكتور) به رنگ قرمز يا شبرنگ قرمز در دو طرف قسمت عقب خود داشته‌باشند. هرگاه نور تاب‌هايي در سمت جلو نصب شوند بايد رنگ آنها زرد باشد. ارتفاع نورتاب‌ها بيشتر از 5/1 متر و كمتر از 60سانتيمتر نخواهد بود؛ مگر آنكه بلندي خود وسيله نقليه از كف زمين كمتر از 60سانتيمتر باشد. نورتاب‌هاي عقب يدك‌هاي مستقل ممكن است در دو طرف آن يا در دو طرف بار نصب شود. در تمام موارد ياد شده بايد نورتاب‌ها به طور كامل قابل ديدن بوده و صفحه‌هاي آنها داراي اندازه و ويژگي‌هايي باشد كه هنگام شب در مقابل نور چراغ‌هاي وسايل نقليه ديگر از فاصله 150 متري به طور كامل ديده شود.
 ماده 63 ـ هرگونه وسيله نقليه موتوري غير از موتورسيكلت بايد داراي ترمزهايي باشد كه به راحتي بتوان در حال راندن و در صورت لزوم آن را به كاربرد. اين ترمزها بايد قادر باشند وظايف سه‌گانه ترمز را به شرح زير انجام دهند:
 الف ـ ترمز پايي بايد بتواند سرعت وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده و يا مسافر را حمل مي‌كند و در سربالايي و يا سرازيري كه حركت مي‌نمايد كاهش داده و آن را به طور سريع و مؤثر و با ايمني متوقف نمايد. شتاب منفي اين گونه ترمزها نبايد كمتر از استاندارد تعيين شده باشد.
 ب ـ ترمز دستي بايد بتواند وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده و يا مسافر حمل مي‌نمايد، در شيب 16 درصد سربالايي و يا سرازيري در حال توقف نگهدارد. در وسايل نقليه‌اي كه كمك ترمز و يا ترمز موتور پيش‌بيني شده است، اين گونه ترمزها بايد در فاصله مناسبي حتي در صورت پايي بودن بتواند سرعت وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري يا مسافرگيري شده باشد كاهش داده و در نهايت متوقف سازد.
 ماده 64 ـ ترمز پايي بايد روي تمام چرخ‌هاي وسيله نقليه مؤثر بوده و عمل نمايد. با وجود اين اگر وسيله نقليه داراي بيش از دو محور باشد مي‌توان اجازه داد كه روي چرخ‌هاي يكي از محورها عمل ننمايد. كمك ترمز و يا ترمز موتور و همچنين ترمز دستي بايد حداقل روي يكي از چرخ‌هاي هر طرف مقطع طولي وسيله نقليه عمل نمايند.
 ماده 65 ـ ترمزهاي يدك‌ها به استثناي يدك سبك بايد داراي شرايط زير باشند:
 الف ـ ترمز پايي كه قادر باشد سرعت وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده و در هر شيبي كه باشد كاهش داده و آن را به طور سريع و مؤثر و با ايمني متوقف سازد.
 ب ـ ترمز دستي كه قادر باشد وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده باشد در شيب 16 درصد سربالايي و يا سرازيري در حال توقف نگهدارد و سطوح ترمز كننده آن با وسيله‌اي كه تنها مكانيكي بوده، مورد استفاده قرار گيرد. اين مقررات در مورد يدك‌هايي كه نمي‌توان بدون استفاده از ابزار و آلاتي، آن را از وسيله نقليه كشنده جدا نمود، به كاربرده نمي‌شود، مشروط به اين كه آنچه از ترمز دستي انتظار مي‌ر‌ود براي وسيله نقليه مركب مؤثر باشد.
 پ ـ تجهيزاتي كه وظيفه ترمز پايي و ترمز دستي را انجام مي‌دهند مي‌توانند داراي اجزاي مشتركي باشند.
 ت ـ ترمز پايي بايد روي كليه چرخ‌هاي يدك عمل نمايد.
 ث ـ ترمز پايي يدك بايد به وسيله ترمزپايي وسيله نقليه كشنده مورد عمل قرار گيرد. در هر حال اگر حداكثر وزن مجاز يدك از 3500 كيلوگرم تجاوز ننمايد، مي‌توان ترمزها را طوري ترتيب داد كه با كم شدن فاصله بين يدك در حال حركت و وسيله نقليه كشنده عمل نمايند.
 ج ـ ترمز پايي و ترمز دستي بايد روي سطوح ترمز كننده‌اي، كه به طور دايم با كمك اجزايي با نيروي كافي به چرخ‌ها متصل بوده، عمل نمايند.
 چ ـ ترمزها بايد به نحوي باشند كه در صورت شكستن يا پاره شدن وسايل اتصال با يدك در حال حركت، يدك به طور خودكار توقف نمايد.
 ماده 66 ـ كليه وسايل نقليه موتوري توليدي و يا وارداتي بايد مجهز به كمربند ايمني استاندارد براي سرنشينان باشند.
  ماده67 ـ راننـدگي با وسـايل نقليه‌اي كه داراي ترمزهاي استاندارد ملي و يا با مشخصات و شرايط ياد شده در اين آيين نامه نباشد، ممنوع است.
 ماده 68 ـ هر وسيله نقليه موتوري بايد حداقل به يك وسيله اخطار شنيداري (بوق) با صداي استاندارد مجهز باشد. اين گونه تجهيزات بايد توليد صداي مداوم و يكنواخت نموده و ايجاد صداي خشن و ناهنجار ننمايد. ولي وسايل نقليه‌اي كه داراي حق تقدم عبور مي‌باشند (وسايل نقليه امدادي و خدماتي و پليس و مانند آن) مي‌توانند علاوه بر دارا بودن بوق، وسايل اخطار شنيداري ديگري كه مقيد به اين ويژگي‌ها نباشد براي استفاده هنگام لزوم داشته باشند. همچنين وسايل نقليه مسافربري و باربري عمومي برون شهري نيز مي‌توانند وسايل اخطار شنيداري استاندارد ديگري داشته باشند تا در زمان لازم در بيرون شهرها و مناطق غير مسكوني استفاده نمايند.
 ماده 69 ـ هر وسيله نقليه موتوري بايد مجهز به لوله خروجي گاز و صداي موتور باشد به نحوي كه مانع خروج صداي ناهنجار در بيرون وسيله نقليه و انتشار گاز ناشي از سوخت موتور در درون وسيله نقليه گردد.
 ماده 70ـ روي چرخ‌هاي وسايل نقليه يا كنار آنها نبايد اجسام اضافي و زائد مانند ميخ و پيچ بلند يا هر شيئي كه از سطح بيروني چرخ‌ها تجاوز كند وجود داشته باشد، مگر آنكه درتراكتورهاي زراعتي و انواع كمباين لازم باشد. 
 ماده 71ـ كليه وسايل نقليه، شب‌ها هنگام حركت در جاده‌ها بايد سه چراغ يا سه مشعل الكتريكي با نور قرمز يا دو مثلث شبرنگ ايمني كه در شرايط جوي معمولي از فاصله 150 متري قابل ديدن باشند همراه داشته باشند تا هنگام ضرورت، برحسب مورد، از آنها استفاده نمايند.
 ماده 72ـ وسايل نقليه‌اي كه مواد خطرناك حمل مي‌كنند ضمن رعايت مفاد آيين‌نامه حمل مواد خطرناك، بايد سه چراغ قرمز الكتريكي و دو مثلث شبرنگ را همراه داشته باشند. حمل فانوس براي اين‌گونه وسايل نقليه ممنوع است. به علاوه بايد داراي دستگاه پمپ آتش‌نشاني آماده به كار باشند. اين پمپ‌ها بايد در محل‌هايي نصب شوند كه هنگام ضرورت بتوان به سرعت آنها را مورد استفاده قرارداد.
 ماده 73ـ به منظور جلوگيري از انتشار گل و لاي، سنگ ريزه و مانند آن نصب تجهيزات مناسب لاستيكي، فلزي و مانند آن در قسمت بيروني آخرين محور انواع وسايل نقليه به ويژه كاميون، تريلر و اتوبوس الزامي است.
 بخش دوم ـ تجهيزات اختصاصي موتورسيكلت و دوچرخه
 ماده 74ـ تجهيزات اختصاصي موتورسيكلت و دوچرخه بايد براساس استاندارد مورد تاييد مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران بوده و از نظر عدم آلودگي‌هاي زيست محيطي، استانداردهاي مصوب شوراي عالي حفاظت محيط زيست را رعايت نموده باشند. 
 ماده 75ـ موتورسيكلت بايد داراي دو نوع ترمز باشد كه يكي از آنها حداقل روي چرخ عقب و يا همه چرخ‌ها و ديگري روي چرخ جلو و يا همه چرخ‌ها عمل نمايد. اگر موتورسيكلت داراي اتاقك پهلو (سايد كار) باشد ترمز چرخ اتاقك پهلو ضروري نمي‌باشد. اين ترمزها بايد قادر باشند سرعت موتورسيكلت را به صورتي كه داراي سرنشين مي‌باشد، در هر شيبي كاهش داده و آن را سريعاً و به طور مؤثر و با ايمني متوقف سازد. موتورسيكلت‌هاي سه چرخ كه چرخ‌هاي آنها در ارتباط با محور طولي وسط موتورسيكلت به طور قرينه قرار گرفته باشد بايد مجهز به يك ترمزدستي همانند وسايل نقليه موتوري ديگر باشند.
 ماده 76ـ موتورسيكلت‌ها بايد حداقل داراي يك چراغ با نور سفيد در جلو، يك چراغ قرمز عقب همراه با چراغ قرمز ترمز، دو چراغ راهنما درجلو و دو چراغ راهنما در عقب و يك نور تاب قرمز در عقب باشند.
 ماده 77ـ دوچرخه بايد داراي تجهيزات زير باشد:
 الف ـ يك چراغ سفيد يا زرد در جلو كه هنگام شب تا مسافت 15 متري جلوي آن را به قدر كافي روشن سازد.
 ب ـ يك چراغ با نور قرمز در عقب كه در هنگام شب از فاصله 150 متري ديده شود.
 پ ـ يك نورتاب به رنگ قرمز در عقب و همچنين يك نورتاب به رنگ زرد در جلو كه نور وسايل نقليه پشت سر و جلو را از فاصله 20متري منعكس نمايد.
 ت ـ يك زنگ يا بوق كه صداي آن از فاصله 30 متري شنيده شود. نصب و استفاده از زنگ‌هاي صوتي يا آژير يا بوق خطر براي دوچرخه‌ها ممنوع است.
 ث ـ ترمزي كه به هنگام گرفتن آن دوچرخه در فاصله مناسبي متوقف گردد.

 

فصل ششم ـ مقررات حمل بار

 

 ماده78ـ طول، عرض، ارتفاع و ظرفيت وسيله نقليه بر طبق مشخصات (كاتالوگ) به وسيله كارخانه سازنده كه به تاييد وزارت صنايع و معادن مي‌رسد تعيين مي‌گردد. در هر حال حداكثر ظرفيت تعيين شده نبايد از مشخصات مندرج در كاتالوگ تجاوز نمايد. تطبيق اين مشخصات با افسر كارشناس راهنمايي و رانندگي مي‌باشد.
 ماده79ـ ظرفيت، ابعاد و وزن‌هاي مجاز وسايل نقليه باري و مسافري در جاده‌ها تابع ضوابط وزارت راه و ترابري و در شهرها تابع مقررات وزارت كشور مي‌باشد. اين مقررات در پيوست شماره3 اين آيين‌نامه ذكر گرديده‌است.
 ماده80 ـ وسايل نقليه مسافربري حق ندارند حيوانات و بارهايي را كه براي مسافران ايجاد مزاحمت يا توليد بوي نامطبوع و آلودگي مي‌نمايند و همچنين بارهايي كه از گلگيرها و يا از درون اتاق به اطراف تجاوز نمايد، حمل نمايند.
 ماده81 ـ مقامات صلاحيت‌دار مي‌توانند براي حمل محمولاتي كه قابل تجزيه نبوده و بيش از ظرفيت يا بزرگتر از حجم معين است پروانه ويژه‌اي كه حاوي مشخصات و ظرفيت وسيله نقليه حمل كننده و وزن و حجم بار و مسير و تعداد دفعات و شرايط رفت و آمد يا مدت حمل و يا مستمر بودن آن است صادر كنند. اين پروانه بايد تا پايان مدت اعتبار آن نزد راننده موجود باشد و هنگام مراجعه به مأموران ارائه گردد.
 ماده82 ـ وسايل نقليه‌اي كه در حدود ضوابط مندرج در پيوست شماره3 اين آيين‌نامه حمل بار مي‌كنند بايد داراي شرايط زير باشند:
 الف ـ شب‌ها دو چراغ قرمز در آخرين نقطه دو طرف عقب بار نصب نمايند به طوري كه از فاصله 150متري دو طرف و عقب وسيله نقليه ديده شود.
 ب ـ روزها دو پارچه قرمز رنگي كه سطح هريك حداقل نيم متر مربع باشد در انتهاي بار آويزان كنند به نحوي كه رانندگان پشت سر بتوانند آن را از فاصله 150متري بينند.
 پ ـ داراي حفاظ و پوشش لازم و مناسب براي بار بوده و حفاظ نبايد مانع ديد راننده و يا پوشانيدن چراغ‌ها و يا موجب خطر براي ديگران باشد.
 ماده83 ـ نصب مخزن (باك) اضافي و يا غير استاندارد براي مصرف سوخت وسايل نقليه عمومي باربري و مسافربري ممنوع است و همچنين حمل مواد خطرناك در جاده‌ها تنها با وسايل نقليه ويژه و با رعايت مقررات مربوط مجاز است. اشخاص حقيقي و حقوقي مكلفند پيشتر اجازه اين كار را از وزارت راه و ترابري دريافت نمايند.
 تبصره ـ حمل مواد سوختي خارج از مخزن (باك) و استفاده از وسايل آتش‌زا مانند اجاق‌گاز سفري (پيك‌نيكي)، بخاري و مانند آن در وسايل نقليه ممنوع است.
 ماده84 ـ موسسات بايد بارهاي وسايل نقليه را طوري بارگيري نمايند و محكم ببندند كه هيچگونه خطر جابه‌جايي يا افتادن يا ريزش كردن يا باز شدن و يا پخش شدن در هوا وجود نداشته باشد و به طور كامل ثابت باشد. در هر حال راننده نيز مكلف است پس از اطمينان از درستي بارگيري و استحكام آن، وسيله نقليه را به حركت درآورد.
 ماده85 ـ يدك يا هر نوع وسيله نقليه‌اي كه با وسيله نقليه ديگري كشيده مي‌شود بايد با وسايل اطمينان بخشي كه خطر باز شدن يا گسيختن يا شكستن نداشته باشد طوري متصل گردند كه هنگام يدك‌كشي با كاهش سرعت وسيله نقليه كشنده فاصله اوليه حفظ گردد. در هر حال هر نوع وسيله نقليه‌اي كه كشيده مي‌شود بايد يك نفر راننده داراي پروانه مجاز رانندگي هدايت آن را به عهده گيرد تا در صورت وقوع خطر بتواند آن را بدون وقوع حادثه كنترل نمايد. وسايل نقليه‌اي كه به وسيله جرثقيل با جداكردن محور يا محورهايي از زمين كشيده مي‌شود، از شرط داشتن راننده مستثني هستند.
 ماده86 ـ وسايل نقليه باربري پس از بارگيري بايد توزين شوند و راننده برگه توزين را تا مقصد همراه داشته‌باشد. رانندگان موظفند به دستور مأموران صلاحيت‌دار، وسيله نقليه را براي توزين به روي باسكول ببرند. هرگاه ضمن توزين معلوم شود كه بيش از ظرفيت مقرر بارگيري شده‌است بار اضافي تخليه مي‌شود. در اين صورت مسئوليت انبار كردن و حفظ آن به عهده مالك و راننده است. ادامه مسير وسيله نقليه متخلف، مشروط به پرداخت خسارت به وزارت راه و ترابري و يا شهرداري است.

فصل هفتم ـ تصادفات

 

 ماده87 ـ راننده هر وسيله نقليه كه مرتكب تصادف منجر به جرح يا فوت گردد، موظف است بلافاصله وسيله نقليه را در محل تصادف متوقف ساخته و با نصب علايم ايمني هشدار دهنده برابر ماده (71) اين آيين‌نامه، رانندگان وسايل نقليه ديگر را از وقوع حادثه آگاه سازد و تا هنگامي كه تشريفات مربوط به رسيدگي از سوي راهنمايي و رانندگي و پليس راه پايان نيافته از تغيير وضع وسيله نقليه يا صحنه تصادف خودداري نموده و بلافاصله اقدام به انتقال مجروحان به مراكز درماني نمايد.
 تبصره ـ در تصادفات منجر به جرح در صورتي كه وسيله نقليه ديگري براي انتقال فوري مجروحان به مراكز درماني موجود نباشد، راننده وسيله نقليه در تصادف مي‌تواند با علامت‌گذاري محل قرار گرفتن چرخ‌ها در سطح راه، اقدام به حمل مجروحان با وسيله نقليه خود نمايد.
 ماده88 ـ واحدهاي راهنمايي و رانندگي و پليس راه موظفند پس از اطلاع از وقوع تصادف، در اسرع وقت اقدام به اعزام كارشناس تصادف به همراه تجهيزات و امكانات نظير كمك‌هاي اوليه، دوربين عكاسي و فيلمبرداري، آمبولانس، جك بادي و يا جرثقيل و مانند آنها، بر حسب نياز نمايند. كارشناس رسيدگي كننده به تصادف موضوع را به نزديكترين واحد انتظامي اعلام و در صورت ضرورت و برحسب مورد، براي درخواست كمك از نزديكترين واحد فوريت‌هاي پزشكي (اورژانس)، امداد و نجات، آتش‌نشاني، مركز راهداري، شهرداري و يا دهياري اقدام نموده و تا پايان رسيدگي به‌تصادف و برقراري ايمني تردد در محل وقوع، سانحه را مديريت مي‌نمايد.
 تبصره ـ نحوه همكاري و وظيفه دستگاه‌هاي ياد شده و همچنين اعمال مديريت از سوي كارشناس تصادف، برابر دستورالعملي خواهدبود كه به تصويب كميسيون ايمني راه‌هاي كشور مي‌رسد.
 ماده89 ـ هرگاه تصادف تنها منجر به خسارت مالي شود به نحوي كه امكان حركت از وسيله نقليه سلب نشده‌ باشد، رانندگان موظفند بلافاصله وسيله نقليه را براي رسيدگي و بازديد كارشناسان تصادفات در محل حادثه، به كنار راه منتقل كنند تا موجب سد معبر نگردد.
 ماده90ـ در نقاطي كه كارشناس راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه وجود ندارد و يا حضور به هنگام آنان مقدور نباشد مسئولان امر مي‌توانند از نظرات مستدل حداقل سه نفر از رانندگان پايه يكم و يا پايه (ت) استفاده نمايند.
 ماده91ـ رانندگان وسايل نقليه هنگام تصادف منجر به جرح يا فوت مكلفند بلافاصله نام و نشاني صحيح و مشخصات گواهي‌نامه رانندگي وسيله نقليه خود را به‌مأموران انتظامي اعلام دارند و در صورت درخواست مدارك قانوني اعم از گواهي‌نامه، كارت شنـاسايي خودرو و بيمـه نامـه از سـوي مأموران مربوط، ايـن مدارك را بـه آنان تسليم نمايند.
 ماده92ـ رانندگاني كه با وسيله نقليه متوقفي كه سرنشين ندارد تصادف مي‌نمايند نبايد محل وقوع تصادف را ترك كنند و در صورت مراجعه نكردن راننده و يا مالك آن، بايد صاحب يا راننده وسيله نقليه و يا مأموران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه را از هويت و نشاني كامل خود آگاه سازند و در صورت دسترسي نداشتن به ايشان، نام و نام‌خانوادگي و نشاني دقيق خويش و شماره و مشخصات ديگر وسيله نقليه خود را بر روي كاغذي نوشته و در محلي قابل ديدن بر روي وسيله نقليه متوقف، الصاق نمايند.
 ماده93‌ـ رانندگاني كه با حيوانات، اشياء، تاسيسات و مانند آنها تصادف و ايجاد خسارت مي‌نمايند، بايد به منظور جلوگيري از بسته شدن راه و پيشگيري از بروز حوادث احتمالي ديگر، در صورت اماكن حيوان مرده يا مصدوم و همچنين اشيا باقي مانده در محل تصادف را از سطح سواره‌رو بيرون برده و موظفند صاحبان و مالكان آنها يا مأموران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه را از وقوع تصادف آگاه نمايند.
 ماده94ـ هرگاه راننده وسيله نقليه در اثر تصادف توانايي اجراي مقررات مندرج در مواد (92) و (93) اين آيين‌نامه را نداشته باشد موظف است در اولين فرصت مراتب را به‌مأموران مربوط اعلام دارد. اگر مالك وسيله نقليه فردي غير از راننده باشد پس از آگاهي از واقعه و در صورتي كه راننده مراتب را به مأموران مربوط اطلاع نداده‌ باشد، مالك موظف است در اسرع وقت مأموران مربوط را از واقعه آگاه سازد.
 ماده95ـ تعميرگاه‌ها و توقفگاه‌ها موظفند ظرف 24 ساعت پس از ديدن وسيله نقليه‌اي كه آثار تصادف يا جاي گلوله در آن وجود دارد مراتب را با ذكر مشخصات وسيله نقليه و در صورت امكان با ذكر نام و نشاني راننده به واحد انتظامي محل اعلام دارند.

 

فصل هشتم ـ علايم راهنمايي و رانندگي

 

 ماده96ـ علايم راهنمايي و رانندگي مانند انواع چراغ‌ها، تابلوها، خط‌كشي‌ها، نوشته‌ها، ترسيم‌ها و نيز علايم تعيين سمت عبور كه بايد روي راه‌ها كشيده شود، براساس قانون الحاق ايران به كنوانسيون عبور و مرور در جاده‌ها و كنوانسيون مربوط به علايم راهها ـ مصوب 1354 ـ تهيه شده‌اند، و همچنين رنگ زمينه و شكل علايم و تابلوها، مطابق نمونه‌هاي (پيوست شماره4) اين آيين‌نامه است.
 ماده97ـ تشخيص، انتخاب، تهيه، جانمايي، نصب، ترسيم و نگهداري علايم عمودي و افقي راهنمايي و رانندگي در شهرها براساس دستورالعملي خواهدبود كه به‌پيشنهاد شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور به تصويب وزير كشور مي‌رسد و در جاده‌ها به عهده وزارت راه و ترابري مي‌باشد. در مواقع اضطراري راهنمايي و رانندگي و پليس راه مي‌توانند خود اقدام به انتخاب نوع علايم و محل استفاده و در صورت لزوم تهيه و نصب آنها به طور موقت نموده و مراتب را بر حسب مورد، به شهرداري و يا وزارت راه و ترابري اعلام نمايند.
 تبصره ـ مفاهيم رنگ و شكل علايم و تابلوها و چگونگي رفتار رانندگان پس از ديدن آنها، كه در كتاب‌هاي آموزشي بايد ارايه شود، از سوي كارگروهي متشكل از نمايندگان وزارت كشور، وزارت راه و ترابري و راهنمايي و رانندگي تهيه و به همراه اين آيين‌نامه براي اطلاع عمومي در اختيار مراجع صلاحيت‌دار و با همكاري شوراهاي اسلامي شهرها در اختيار عموم مردم قرار مي‌گيرد.
 ماده98ـ رانندگان كليه وسايل نقليه و اشخاص اعم از پياده يا سوار بر حيوانات و يا اشخاصي كه مسئول هدايت انفرادي و يا دسته جمعي پيادگان و يا حيوانات در راه‌ها مي‌باشند موظفند از علايم و مقررات مربوط تبعيت نمايند، مگر اين كه مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه به دلايلي رعايت نكردن آنها را در محل، مجاز اعلام كنند.
 ماده99ـ كنترل و تنظيم عبور و مرور ممكن است به وسيله چراغ‌ها يا خط‌كشي يا تابلوها، نوشته‌ها و ترسيم‌ها، يا مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه و يا به هر وسيله ديگري كه بر حسب مورد لازم باشد، به عمل آيد. در هر حال فرمان پليس راهنما كه ممكن است مغاير با پيام علايم يا مقررات در محل باشد مقدم خواهدبود.
 ماده100ـ در دوطرف عقب وسايل نقليه طويل بايد دو عدد علامت نشان دهنده وسيله نقليه طويل (مستطيل زرد يا سفيد رنگ كه داراي حاشيه قرمز است) الصاق گردد تا رانندگان وسايل نقليه پشت سر را از طويل بودن آنها آگاه گرداند.
 ماده101ـ در محل‌هايي كه عبور و مرور به وسيله چراغ راهنمايي و رانندگي كنترل مي‌شود، رنگ‌هاي زير براي مقاصدي كه معين شده‌است به كار مي‌رود:
 الف ـ چراغ سبز براي حركت ـ رانندگان وسايل نقليه‌اي كه با چراغ سبز روبرو مي‌شوند حق عبور يا گردش دارند؛ مگر آنكه گردش به وسيله علامت ديگري ممنوع شده‌باشد. در هر حال وسايل نقليه در حال گردش بايد حق تقدم عبور وسايل نقليه‌اي را كه در مسير مجاز خود مستقيم مي‌روند و حق تقدم پيادگاني را كه از گذرگاه پياده در حركتند رعايت نمايند. با وجود اين اگر جريان ترافيك در جهتي كه آنها در حال پيش رفتن هستند آنچنان متراكم باشد كه چنانچه وارد تقاطع گردند با تغيير و تبديل بعدي رنگ چراغ نتوانند از آن خارج شوند، چراغ سبز در تقاطع، رانندگان را براي ادامه حركت مجاز نخواهد ساخت.
 ب ـ چراغ زرد براي احتياط ـ رانندگان وسايل نقليه‌اي كه با اين چراغ روبرو مي‌گردند نبايد از خط ايست يا از تراز چراغ راهنمايي و رانندگي عبور كنند؛ مگر آنكه آنچنان به خط ايست تقاطع و يا چراغ راهنمايي و رانندگي نزديك شده باشند كه پيش از عبور از خط ايست يا از تراز چراغ راهنمايي و رانندگي نتوانند به آساني توقف نمايند. در هر حال در صورت ورود قبلي به تقاطع موظفند به حركت خود ادامه داده و با رعايت مقررات ديگر از تقاطع يا گذرگاه عبور كنند.
 پ ـ چراغ قرمز براي ايست ـ رانندگان وسايل نقليه‌اي كه با چراغ قرمز برخورد مي‌كنند بايد پيش از خط ويژه ايست، توقف كامل نمايند و در صورت نبودن خط ايست در فاصله پنج متري چراغ راهنمايي و رانندگي بايستند و تا روشن شدن چراغ سبز و تخليه تقاطع از وسايل نقليه منتظر بمانند.
 ت ـ چراغ چشمك‌زن زرد براي عبور با احتياط ـ رانندگان وسايل نقليه‌ مكلفند با ديدن اين چراغ از تقاطع و گذرگاه پياده با احتياط و سرعت كم عبور نمايند.
 ث ـ چراغ چشمك‌زن قرمز براي ايست و عبور ـ رانندگان وسايل نقليه در صورت برخورد با اين چراغ نبايد از خط ايست و يا در صورت نبودن خط ايست از تراز چراغ راهنمايي و رانندگي فراتر روند و بايد توقف نموده و پس از اطمينان از نبودن خطر تصادف، حركت و عبور نمايند. همين اقدامات هنگام ديدن تابلوي ايست بايد انجام شود.
 ماده102ـ‌ در تقاطعهايي كه مسير جداگانه گردش به راست به وسيله جدول يا خط‌كشي تعبيه نشده‌است، در هنگامي كه چراغ راهنمايي و رانندگي قرمز است، رانندگاني كه قصد گردش به راست داشته‌ باشند در صورت نصب تابلوي ويژه‌اي كه گردش به راست را مجاز اعلام مي‌نمايد، مي‌توانند از منتهي‌اليه سمت راست راه و با رعايت احتياط و حق تقدم عبور وسايل نقليه و پيادگاني كه با چراغ سبز در حال عبور مي‌باشند، وارد راه مجاور سمت راست شوند.
 ماده103ـ در چراغ‌هايي كه به عنوان چراغ راهنماي عابر پياده مورد استفاده قرار مي‌گيرند، رنگ‌ها داراي معاني زير است:
 چراغ سبز ـ پيادگان مجاز به عبور از عرض راه مي‌باشند.
 چراغ قرمز ـ عبور پيادگان از عرض راه ممنوع است.
 ماده104 ـ هدايت و كنترل ترافيك از سوي مأموران صلاحيت دار با فرمان‌هاي زير انجام مي‌گيرد:
 الف ـ بلند كردن دست به طور عمودي ـ مفهوم اين حركت براي كليه استفاده‌كنندگان از راه به معناي توجه توقف خواهدبود. اما رانندگاني كه توقف وسايل نقليه آنها ايمني كافي ندارد مستثني هستند. اين علامت، رانندگاني را كه پيشتر وارد محوطه تقاطع شده‌اند ملزم به توقف نمي‌سازد.
 ب ـ بلند كردن دست يا دست‌هاي مأمور به دو طرف و بطور افقي ـ مفهوم اين حركت براي كليه استفاده كنندگان از راه كه جهت حركت آنها در امتداد جهت نشان داده شده با دست يا دست‌هاي مأمور صلاحيت‌دار مي‌باشد، به معناي ايست خواهدبود. ممكن است مأمور پس از دادن اين علامت دست يا دست‌هاي خود را پايين بياورد. اين حركت نيز براي رانندگاني كه در سمت جلو و عقب مأمور قراردارند به منزله علامت ايست مي‌باشد.
 ماده105ـ در خيابان‌ها و يا تقاطع‌هايي كه سطح آنها به شكل شطرنجي و به رنگ زرد و سياه نقاشي شده، هنگامي كه تراكم خودروها زياد است و امكان تخليه به هنگام تقاطع وجود ندارد، رانندگان موظفند پيش از محل نقاشي شده متوقف شوند و مسير حركت ديگر خودروها را باز نگه دارند.
 ماده106ـ نصب آگهي يا علامت يا تابلو يا وسايلي كه داراي شباهت با علايم و يا تابلوهاي راهنمايي و رانندگي باشد يا از آنها تقليد شود و يا منظور از آن هدايت و كنترل وسايل نقليه باشد و يا به طريقي باعث جلوگيري از ديدن علايم و تابلوهاي راهنمايي و رانندگي گردد و همچنين نصب چراغ‌هاي رنگي تبليغاتي در كنار چراغ‌هاي راهنمايي و رانندگي به طوري كه موجب اشتباه رانندگان گردد ممنوع است. مقامات صلاحيت‌دار مي‌توانند در صورت ديدن چنين اشيايي براي رفع آنها اقدام نمايند.
 تبصره1 ـ ممكن است از طرف موسسات يا اشخاص با اجازه مراجع صلاحيت‌دار علايمي براي هدايت مراجعه‌كنندگان به مكان‌هاي اطراف راه نصب گردد، مشروط به اين كه اين تابلوها مانع ديدن تابلوهاي راهنمايي و رانندگي نشوند و ايمني راه را به خطر نيندازند.
 تبصره2ـ ضوابط و چگونگي تهيه، نصب و يا الصاق آگهي‌هاي تبليغاتي و تابلوهاي هدايت به مكان‌ها در شهرها و جاده‌ها، برحسب مورد، به وسيله شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور در شهرها و وزارت راه و ترابري در جاده‌ها تعيين خواهدشد.
 ماده107ـ هيچكس حق ندارد بدون اجازه راهنمايي و رانندگي و پليس راه در علايم راهنمايي و رانندگي و ديگر وسايل تنظيم عبور و مرور وسايل نقليه تغييراتي بدهد و يا در متن آن تصرفاتي نمايد، مگر اشخاصي كه در دستورالعمل‌هاي موضوع ماده (97) اين آيين‌نامه مشخص شده‌اند.
 ماده108ـ رانندگاني كه قصد گردش به راست يا به چپ يا توقف يا تغيير مسير را دارند مكلفند از فاصله حدودي 100متر به محل گردش يا توقف به وسيله چراغ راهنما به‌ترتيب زير علامت دهند:
 الف ـ‌ براي گردش به راست، چراغ راهنماي سمت راست وسيله نقليه را روشن كنند.
 ب ـ براي گردش به چپ، چراغ راهنماي سمت چپ را روشن نمايند.
 پ ـ براي توقف، چراغ راهنماي سمت راست را روشن نمايند.
 ت ـ براي تغيير مسير و يا تغيير خط حركت، در فاصله مناسب، چراغ راهنماي سمت راست يا چپ را بر حسب مورد، روشن كنند.
 ماده109ـ رانندگان وسايل نقليه موتوري كه چراغ راهنما نداشته و همچنين وسايل نقليه غير موتوري و موتورسيكلت‌ها و دوچرخه‌ها بايد با دست به شرح زير علامت بدهند:
 الف ـ براي گردش يا تغيير مسير به راست، دست چپ را به طرف بالا نگهدارند.
 ب ـ براي گردش يا تغيير مسير به چپ، دست چپ را به طور افقي نگهدارند.
 پ ـ براي توقف، دست چپ را به طرف پايين نگهدارند.
 ت ـ براي كاستن سرعت، دست چپ را به طور افقي از بالا به پايين به طور متناوب حركت دهند.
 ماده110ـ علايم آگاه سازي (اخبار) و همچنين علايم لازم براي سبقت به شرح زير مي‌باشد:
 الف ـ‌ در روز بوق كوتاه.
 ب ـ در شب چند بار تبديل و تعويض نور چراغ بالا و پايين.
 پ ـ هنگام سبقت گرفتن اعم از اين كه روز باشد يا شب، براي جلب توجه وسايل نقليه پشت سر، استفاده از چراغ راهنما ضروري است.
 ماده111 ـ وسايل نقليه امدادي، بازرسي، انتظامي، سازمان‌هاي خدمات رساني و مدارس بايد داراي دستگاه آگاه‌سازي شنيداري و ديداري مندرج در ماده (60) اين آيين‌نامه و تجهيزات ايمني باشند و روي بدنه وسيله نقليه هم عبارات و علايم مشخص‌كننده نقش و يا نصب نمايند.
 ماده112ـ رانندگان وسايل نقليه كه مواد خطرناك حمل مي‌كنند بايد در دو طرف و عقب وسيله نقليه تابلويي كه روي آن كلمه (خطر) با حروف درشت و به دو زبان فارسي و انگليسي و به رنگ قرمز نوشته شده باشد نصب كنند. مسئولان شركت‌ها و موسسات حمل بار و رانندگان وسايل نقليه مكلفند مقررات خاص حمل مواد خطرناك را رعايت نمايند.
 ماده113ـ هرگاه وسيله نقليه‌اي شب در كنار و بيرون سطح راه توقف نمايد به‌طوري كه كناره وسيله نقليه متوقف مماس بر حاشيه سواره‌رو باشد و نور كافي در آن محل براي تشخيص اشيا يا اشخاص از فاصله 150متري وجود نداشته‌باشد، راننده يا متصدي وسيله نقليه (اعم از اين كه درون وسيله نقليه باشد يا بيرون آن) مكلف است چراغ‌هاي كوچك جلو و خطر عقب وسيله نقليه را روشن نگهدارد. چنانچه چراغ كوچك خراب شده‌باشد چراغ‌هاي بزرگ را با نور پايين روشن سازد.
 ماده114ـ هرگاه در راه‌ها خرابي و نقص پيش‌بيني نشده براي وسيله نقليه موتوري ايجاد شود، راننده مكلف است آن را از مسير عبور و مرور بيرون برده و در محل مناسبي كه موجب سد راه و مزاحمت براي وسايل نقليه ديگر و پيادگان نباشد متوقف سازد. در اين مورد و در موارد ديگري كه وسيله ياد شده قادر به حركت نباشد و انتقال آن به محل مناسبي مقدور نگردد، در صورت نبودن نور كافي در راه بايد به منظور آگاه ساختن رانندگان ديگر، علايم ايمني به ترتيب زير در محل قرار دهد:
 الف ـ‌ در وسط راه چراغ الكتريكي و يا مشعل نوراني قرمز در فاصله‌هاي 70متري جلو و عقب و يكي ديگر در پهلوي وسيله نقليه از كار افتاده بگذارد. در راه‌هايي كه به‌وسيله موانع فيزيكي مسير رفت و برگشت وسايل نقليه از هم جدا شده است قراردادن علايم مندرج در فوق در عقب و پهلوي وسايل متوقف كافي خواهدبود.
 ب ـ هرگاه وسيله نقليه سر پيچ يا تپه‌اي از كار بيفتد علايم بايد در فاصله‌هاي مناسبي قرار داده شود تا رانندگان وسايل نقليه ديگر، از فاصله 200متري متوجه خطر شوند.
 ماده115ـ هرگاه وسيله نقليه موتوري در راه‌ها از كار بيفتد و به علت كافي بودن روشنايي محل احتياجي به استفاده از چراغ يا مشعل نباشد، راننده بايد در وسط جاده مثلث‌هاي شبرنگ متساوي‌الاضلاع داراي زمينه سفيد يا زرد با حاشيه قرمز از نوع علامت احتياط به ابعاد حداقل 30 سانتيمتر در فاصله 70متري جلو و عقب آن به نحوي كه قابل ديدن باشد قراردهد.
 ماده116ـ اگر وسيله نقليه حامل مواد خطرناك در ساعات و شرايط مندرج در مواد (113) و (114) در راه‌ها از كار بيفتد، راننده يا متصدي وسيله نقليه موظف است كه در وسط جاده چراغ‌هاي الكتريكي به رنگ قرمز با باتري در فاصله‌هاي 70متري جلو و عقب و ديگري در پهلوي وسيله از كار افتاده بگذارد. استفاده از فانوس يا چراغ يا مشعل و هرگونه علامت آتش‌زا براي اين گونه وسايل نقليه ممنوع است.
 ماده117ـ روي يدك و هرنوع وسيله نقليه‌اي كه وسيله نقليه ديگري آن را مي‌كشد بايد يك پرچم سفيد به ابعاد حداقل 50 سانتيمتري طوري نصب شود تا رانندگان ديگر از فاصله دور و از دو طرف جاده آن را ببينند.

 

فصل نهم ـ مقررات رانندگي

 

 بخش اول ـ مسير و جهت عبور
 ماده118ـ رانندگان كليه وسايل نقليه موظفند از خط عبور يا مسير عبوري سمت راست راه حركت نمايند، مگر در موارد زير:
 الف ـ هنگام سبقت گرفتن از وسيله نقليه جلو.
 ب ـ هنگامي كه سمت راست راه به هر علتي بسته شده و امكان عبور نباشد.
 پ ـ هنگام گردش به چپ.
 ماده119ـ در راه‌هايي كه خط‌كشي شده، وسايل نقليه بايد در مسير بين خطوط حركت كنند و از آن خارج نشوند و در صورت نياز به خروج و تغيير خط حركت، احتياط كامل را نموده و ابتدا با استفاده از چراغ راهنما و يا با دادن علامت، رانندگان وسايل نقليه ديگر را از قصد خود آگاه سازند و سپس با رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه‌اي كه در خطوط كناري در حركت هستند وارد خط‌هاي عبور ديگر شوند. در راه‌هايي كه خط‌كشي ندارند هرگونه تغيير مسير حركت به چپ و راست ممنوع است، مگر با رعايت احتياط و دادن علامت و رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه هم مسير و مجاور. همچنين انحراف و تجاوز وسايل نقليه به مسير مقابل (مخالف) ممنوع است؛ مگر در موارد سبقت مجاز و با رعايت ضوابط سبقت.
 ماده120ـ رانـندگي در بخش وسط راه‌هايي كه به وسيله خط‌كشي يا علايم ديگر به سه بخش تقسيم شده‌اند، به جز براي سبقت گرفتن يا گردش به چپ، بر حسب مورد با رعايت علايم و مقررات مربوط، ممنوع است.
 ماده121ـ در راه‌هايي كه به وسيله علايم، مانند خط‌كشي‌هاي يك خط ممتد و يا دو خط ممتد و يا موانع فيزيكي به دو بخش تقسيم شده‌اند، رانندگان موظفند از بخش راست راه حركت كنند و حق ندارند از روي آنها بگذرند. در برخي از بخش‌هاي راه كه يك خط از دوخط ممتد به خط بريده تبديل شده‌است، رانندگاني كه در سمت خط بريده در حركتند مجاز به سبقت گرفتن و يا گردش به چپ، برحسب مورد و با توجه به طول خط بريده و با رعايت مقررات بخشهاي سبقت و گردش، مي‌باشند.
 ماده122ـ در راه‌هاي يك طرفه رانندگان وسيله نقليه بايد در جهت و مسير مجاز عبور كنند و حركت برخلاف مسير تعيين شده به هر شكل ممنوع است.
 ماده123ـ در ميدان‌هايي كه به وسيله علايم، مانند خط‌كشي و يا موانع فيزيكي مشخص شده‌اند رانندگان وسايل نقليه موظفند از سمت راست آنها گردش نمايند و حركت در خلاف جهت تعيين شده ممنوع است؛ مگر آنكه به وسيله علايم ديگر، عبور از سمت چپ مجاز اعلام شود.
 ماده124ـ در راههايي كه عبور وسايل نقليه كندرو مجاز اعلام گرديده‌اند، رانندگان اين‌گونه وسايل نقليه در هر حال مكلفند از اولين خط عبور سمت راست يا محل‌هايي كه براي عبور آنها تعيين شده حركت نمايند.
 ماده125ـ هنگامي كه وسيله نقليه‌اي از روبروي وسيله نقليه ديگري در جهت مخالف حركت مي‌كند، راننده هريك از آنها بايستي تا حد امكان در طرف راست خود حركت نمايد و در صورت لزوم به حاشيه بخش سواره‌رو در جهت حركت خود نزديك شود. اگر در انجام اين عمل مانع وجود داشته باشد و يا وسيله نقليه ديگري مانع حركت او شود، بايد از سرعت خود كاسته و در صورت لزوم توقف نمايد تا به وسايل نقليه جهت مقابل اجازه عبور دهد.
 بخش دوم ـ سرعت
 ماده126ـ در راهها و مناطقي كه ميزان سرعت رانندگي به وسيله تابلو يا علايم ديگر راهنمايي و رانندگي معين نگرديده‌است، سرعت مجاز براي رانندگان وسايل نقليه به‌قرار زير مي‌باشد:
 اول ـ در شهرها و مناطق مسكوني
 الف ـ معابر شرياني درجه يك
 1ـ آزادراه‌ها حداقل 70 و حداكثر 125 كيلومتر در ساعت.
 2ـ بزرگراه‌ها حداكثر 100كيلومتر در ساعت.
 ب ـ معابر شرياني درجه دو
 1ـ خيابان‌هاي شرياني اصلي حداكثر 60كيلومتر در ساعت.
 2ـ خيابان‌هاي شرياني فرعي حداكثر 50 كيلومتر در ساعت.
 پ ـ معابر محلي ـ در اين معابر و ميدان‌ها حداكثر 30 كيلومتر در ساعت. 
 دوم ـ در راه‌هاي بيرون شهر و مناطق غيرمسكوني
 الف ـ آزادراه‌ها ـ حداقل 70و حداكثر 125 كيلومتر در ساعت.
 ب ـ بزرگراه‌ها ـ حداكثر 115 كيلومتر در ساعت.
 پ ـ جادهها ـ روزها حداكثر 100 و شب‌ها حداكثر 90كيلومتر در ساعت.
 تبصره1ـ تردد اتوبوس، ميني‌بوس، و انواع باركش‌ها به استثناي وانت‌ها در خط سوم (سرعت) آزادراه‌هاي شهري و بين‌شهري ممنوع است.
 تبصره2ـ حداكثر سرعت مجاز براي وسايل نقليه موتوري در هريك از خط‌هاي عبوري آزادراه‌ها با توجه به شرايط محل به وسيله علايم تعيين مي‌گردد.
 تبصره3ـ تغييرات بعدي در ميزان سرعت‌هاي قيد شده در راه‌هاي بيرون شهر و مناطق غيرمسكوني از سوي وزارت راه و ترابري تعيين و اعلام مي‌گردد.
 ماده127ـ علاوه بر آزادراه‌ها در محل‌هايي كه بر حسب ضرورت با نصب تابلو يا علايم ديگر حداقل سرعت نيز معين گرديده‌است، رانندگي با سرعت كمتر از حداقل، مجاز نخواهدبود.
 ماده128ـ رانندگان حق ندارند در راه‌ها آن قدر با سرعت كم حركت نمايند كه باعث كندي عبور و مرور يا نابساماني آن بشوند، مگر آنكه براي پرهيز از خطر و تصادف ضروري باشد.
 ماده129 ـ رانندگان وسايل نقليه موظفند در تقاطع‌هايي كه چراغ راهنمايي و رانندگي يا مأمور راهنمايي و رانندگي يا تابلوي ايست وجود ندارد، در سر پيچ‌ها جاده‌هاي تنگ و تپه‌ها و به طور كلي در محل‌هايي كه موانعي در مسير حركت آنان وجود داشته باشد و همچنين هنگام بارندگي يا مه يا كولاك و مانند آنها از سرعت وسيله نقليه تاحدي كه برحسب مورد براي پرهيز از خطر يا تصادف ضرورت دارد، بكاهند و با سرعت مطمئن حركت نمايند.
 ماده130ـ رانندگان وسايل نقليه هنگام عبور از معابر و گذرگاه‌هاي تنگ يا پر جمعيت و يا هنگامي كه بيشتر از 50 متر مقابل آنها ديده نمي‌شود، مكلفند آهسته و با سرعت مطمئن حركت كنند و در صورت احتمال وقوع حادثه يا اخلال در نظم و مزاحمت براي پيادگان، برحسب مورد، حركت وسيله نقليه را كند يا آن را متوقف سازند.
 ماده131ـ رانندگي با انواع دوچرخه‌هاي موتوردار در شب با سرعتي بيش از 40 كيلومتر در ساعت مجاز نيست، مگر اين كه نور چراغ جلوي آنها براي تشخيص اشياء و انسان از فاصله 100متري كافي باشد كه در اين صورت هم نمي‌توانند از حداكثر سرعت مقرر تجاوز نمايند.
 بخش سوم ـ سبقت 
 ماده132ـ رانندگاني كه قصد سبقت گرفتن از وسايل نقليه‌اي را كه در جهت آنان حركت مي‌نمايند دارند، در محل‌هاي مجاز و در صورت لزوم پس از روشن كردن چراغ راهنما و يا با دادن علامت لازم تنها از سمت چپ آنها سبقت گيرند و پس از سبقت و طي مسافت كافي، بار ديگر با روشن كردن چراغ‌ راهنما و يا با دادن علامت به طرف راست راه متوجه و در مسير قبلي خود قرار گيرند به نحوي كه راه وسيله نقليه‌اي كه از آن سبقت گرفته شده بسته نشود يا موجب تصادف نشود. با وجود اين سبقت گرفتن از طرف راست وسيله نقليه‌اي كه در حال گردش به چپ مي‌باشد مجاز خواهدبود.
 ماده133ـ مسيري كه راننده مي‌خواهد براي سبقت گرفتن وارد آن شود بايد تا فاصله دور و مطمئني از طرف مقابل خالي از هرگونه وسيله نقليه بوده و تفاوت سرعت بين وسيله نقليه او و وسيله نقليه جلويي براي سبقت كافي باشد تا به اين ترتيب موجب به خطر انداختن خود و ترافيك سمت مقابل نشده باشد.
 ماده 134ـ رانندگان وسايل نقليه‌اي كه از آنها سبقت گرفته مي‌شود بايد راه را براي وسيله نقليه‌اي كه در حال سبقت گرفتن است باز كنند و بر سرعت خود نيفزايند.
 ماده135ـ سبقت گرفتن در موارد زير ممنوع است:
 الف ـ در سر پيچ‌هاي تند و سربالايي كه ميدان ديد راننده كم است.
 ب ـ از 50 متر مانده به پيچ‌ها تا 50 متر پس از آن يا در تقاطع راه‌ها يا در تقاطع راه‌آهن، مگر آنكه به وسيله علايم، سبقت مجاز شناخته شده باشد.
 پ ـ هنگامي كه روشنايي و ميدان ديد به هر علت كافي نباشد.
 ت ـ سبقت از وسيله نقليه‌اي كه خود در حال سبقت گرفتن است، مگر در راهي كه به دليل وجود سه خط عبور يا بيشتر، اين عمل مجاز باشد.
 ث ـ براي اتوبوس‌ها و كاميون‌ها در معابر شهري.
 ج ـ از 100متر مانده به ورودي تونل‌ها و پل‌ها تا انتهاي آنها، مگر آنكه به وسيله علايم، سبقت مجاز شناخته شده‌باشد.
 چ ـ در نقاطي كه با نصب علايم ويژه سبقت گرفتن ممنوع اعلام شده باشد.
 ح ـ هنگامي كه وسيله نقليه‌اي در فاصله‌اي نزديك و غير ايمن از روبرو در حال حركت مي‌باشد.
 بخش چهارم ـ حق تقدم عبور
 ماده136ـ رعايت مقررات مربوط به حق تقدم عبور براي همه اجباري است، مگر در مواردي كه موجب مقررات خاص يا علايم ويژه راهنمايي و رانندگي خلاف اين حكم داده شده باشد.
 ماده137ـ حق تقدم عبور وسايل نقليه در تقاطع‌ها و ميدان‌هايي كه هيچگونه علامت و چراغ راهنمايي و رانندگي وجود نداشته‌باشد، به ترتيب زير است:
 الف ـ در تقاطع هم‌عرض اگر دو وسيله نقليه‌اي كه روبروي يكديگر در حركتند بخواهند با هم وارد خيابان مجاور واحدي شوند، حق تقدم عبور با وسيله‌اي است كه به‌سمت راست گردش مي‌كند.
 ب ـ هرگاه دو يا چند وسيله نقليه از دو يا چند راه مختلف به تقاطع هم عرض برسند، حق تقدم عبور با وسيله نقليه‌اي است كه در طرف راست وسيله نقليه ديگر قرار دارد.
 پ ـ هنگام ورود به ميدان‌ها حق تقدم عبور با وسايل نقليه‌اي است كه در درون ميدان در حال حركت هستند.
 ت ـ در سه راه‌ها حق تقدم عبور با وسيله نقليه‌اي است كه به طور مستقيم و در سمت و مسير مجاز حركت مي‌كند حتي اگر عرض خياباني كه مسير آن است از عرض راه تلاقي كننده كمتر باشد.
 ماده138ـ در برخورد راه اصلي با راه فرعي حق تقدم با وسيله‌اي است كه از راه اصلي عبور مي‌كند. رانندگاني كه از راه فرعي وارد راه اصلي مي‌شوند، بايد پيش از ورود به راه اصلي، در صورت لزوم توقف نموده و پس از رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه‌اي كه در مسير مجاز خود در راه اصلي و با سرعت مجاز عبور مي‌كنند، وارد اين راه بشوند.
 ماده139ـ رعايت مقررات ماده (138) براي وسيله نقليه‌اي كه از راه خصوصي يا شانه راه يا گاراژ يا كوچه يا تعميرگاه و مانند آنها به معابر عمومي وارد مي‌شود نيز لازم است.
 ماده140ـ وسيله نقليه‌‌اي كه در مسير مجاز در حال حركت است بر وسايل نقليه متوقفي كه در حال شروع حركت به جلو يا عقب، گردش و يا دور زدن هستند حق تقدم عبور دارد.
 ماده141ـ در گذرگاه پياده كه چراغ راهنمايي و رانندگي نداشته‌باشد، حق تقدم عبور با پيادگان است.
 ماده142ـ در خيابان يا در تقاطعي كه وسايل نقليه روبروي يكديگر حركت مي‌كنند، هرگاه وسيله‌اي بخواهد گردش به چب كند حق تقدم با وسيله نقليه‌اي است كه مستقيم و در مسير مجاز عبور مي‌نمايد. در محل توقف (پارك) كنار خيابان حق تقدم با وسيله‌اي است كه ضمن حركت به عقب مشغول توقف يا پارك كردن است.
 ماده143ـ در راه‌هايي كه مسير حركت وسايل نقليه به علت وجود موانع ثابت اعم از وسايل نقليه پارك شده، مصالح ساختماني، اشياء، عمليات عمراني، حفاري و خرابي راه بسته‌ و يا براي عبور از مسير مجاز كافي نباشد، حق تقدم عبور با وسايل نقليه‌اي است كه مسير عبور آنها باز يا سهم عبور بيشتري را دارا مي‌باشد. 
 ماده144ـ در راه‌هاي كوهستاني و يا راه‌هاي شيب‌دار با ويژگي‌هاي مشابه راه‌هاي كوهستاني كه در آنها عبور از كنار وسايل نقليه طرف مقابل غيرممكن و يا مشكل مي‌باشد، راننده‌اي كه در جهت سرازيري در حركت است بايد به كنار راه رفته و به ‌راننده‌اي كه در جهت سربالايي در حركت است تقدم عبور بدهد.
 تبصره ـ در راه‌هاي مسطح كه دو طرف راه منتهي به كوه و پرتگاه مي‌باشد حق تقدم عبور با وسايل نقليه‌اي است كه در طرف پرتگاه قرار دارند.
 ماده145ـ در راه‌هاي مندرج در ماده (144) كه در كنار آن جاي توقف (پارك) يا شانه كافي وجود دارد به نحوي كه راننده مي‌تواند با استفاده از آن به كنار برود و با استفاده از آن از عقب رفتن يكي از وسايل نقليه جلوگيري كند، راننده واقع در جهت سربالايي بايد با استفاده از آن به راننده واقع در جهت سرازيري اجاره عبور دهد. چنانچه يكي از دو وسيله‌اي كه مي‌خواهند از كنار يكديگر عبور كنند به منظور امكان عبور، مجبور به عقب رفتن بشود، اين عمل را بايد وسيله‌اي كه در جهت سرازيري قرار دارد انجام دهد، مگر آنكه به طور آشكار انجام آن از سوي راننده واقع در جهت سربالايي آسانتر باشد.
 بخش پنجم ـ استفاده از چراغ‌ها
 ماده146ـ راننده وسيله نقليه‌اي كه شب در حركت است و همچنين در هر محل يا زمان ديگري كه به علت نبودن نور كافي ناشي از ابري بودن هوا، وجود مه، باران، برف، عبور از تونل و مانند آنها ديد كافي وجود ندارد، بايد چراغ‌هاي وسايل نقليه را به ترتيب مقرر در مواد بعدي روشن نمايد.
 ماده147ـ در خيابان‌ها و جاده‌هايي كه نور كافي وجود دارد بايد تنها از چراغ‌هاي جانبي جلو و عقب در صورت خرابي ناگهاني چراغ‌هاي جانبي جلو از چراغ عبور (نورپايين) استفاده شود.
 ماده148ـ هنگامي كه چراغ‌ها بايد روشن باشند، اگر چند وسيله نقليه متصل به‌هم حركت كنند، روشن كردن چراغ‌هايي كه با توجه به محل نصبشان پوشيده مي‌شوند ضرورت ندارد ولي در هر حال چراغ‌هاي جلوي وسيله اولي و چراغ‌هاي عقب وسيله آخري بايد روشن باشند.
 ماده149ـ رانندگان وسايل نقليه موتوري موظفند كه در جاده‌ها از چراغ رانندگي (نوربالا) استفاده كنند تا بتوانند كليه اشيا و اشخاص را در فاصله دور ببينند، مگر در موارد زير كه بايد از چراغ عبور (نور پايين) استفاده نمايند:
 الف ـ هنگام روبرو شدن با وسيله نقليه‌اي كه از جهت مخالف حركت مي‌كند. در اين صورت راننده بايد از فاصله حداقل150 متري از چراغ عبور (نورپايين) استفاده نمايد تا راننده طرف مقابل بتواند به راحتي و بدون خطر به راه خود ادامه دهد. در عين حال براي جلوگيري از تابش خيره كننده نور به چشم رانندگان ديگر، مي‌توان بر حسب مورد از چراغ‌هاي كوچك يا چراغ‌هاي مه شكن استفاده نمود. 
 ب ـ هنگـامي كه وسيـله نقليه از فاصله نزديك عقب وسيله نقليه ديگري كه درحال حركت است عبور مي‌كند، مگر وقتي كه درحال سبقت گرفتن باشد.
 ماده150ـ چراغ‌هاي جلو وسايل نقليه‌اي كه در شانه راه‌ها (به استثناي آزاد راه‌ها و بزرگراه‌ها) توقف مي‌نمايند با ديدن حركت وسايل نقليه‌‍‌اي كه از مقابل در حركتند بايد خاموش شود و براي تشخيص وجود و ابعاد وسيله نقليه، چراغ‌هاي كوچك و جانبي را روشن نمايند.
 ماده151ـ استفاده از چراغ‌هاي چشمك‌زن و رنگارنگ در وسايل نقليه ممنوع است، مگر در مواردي كه به موجب اين آيين‌نامه مجاز باشد.
 بخش ششم ـ گردش
 ماده152ـ قواعد گردش در تقاطع‌ها به شرح زير است:
 الف ـ براي گردش به راست بايد با توجه به سرعت و جهت و موقعيت وسايل نقليه‌اي كه در جلو و عقب حركت مي‌كنند با فاصله كافي و مناسب و با استفاده از چراغ راهنما و يا با دادن علامت، وارد خط عبور سمت راست شده و به طور كامل از كنار تقاطع بگذرند.
 ب ـ براي گردش به چپ بايد با توجه به سرعت و جهت و موقعيت وسايل‌نقليه‌اي كه در جلو و عقب حركت مي‌كنند از فاصله كافي و مناسب چراغ راهنما استفاده نموده و يا با دادن علامت وارد مسير مجاز سمت چپ شده به‌طوري كه پس از ورود به تقاطع، وسيله نقليه در حدود مركز تقاطع قرار گيرد و سپس با رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه‌اي كه مستقيم و در مسير و محل مجاز در حركتند با حداقل سرعت به چپ گردش نمايد به نحوي كه پس از ورود به خيابان موردنظر در مجاورت محور وسط آن خيابان قرار گيرد.
 پ ـ براي گردش به چپ در راه‌هاي بيرون شهر كه منحصر به دو خط عبور رفت و برگشت بوده و مانع فيزيكي وسط جاده وجود نداشته باشد، رانندگان وسايل نقليه موظفند وسيله‌نقليه را در شانه راه و در صورت نبودن آن، در منتهي‌اليه سمت راست راه متوقف نموده و سپس با توجه به سرعت و جهت و موقعيت وسايل نقليه‌اي كه به طور مستقيم در حال حركت مي‌باشند و با استفاده از چراغ راهنما و يا با دادن علامت اقدام به گردش نمايند.
 ماده153ـ در راه‌هاي يك طرفه براي گردش به چپ، رانندگان موظفند وسيله‌نقليه را به منتهي‌اليه طرف چپ خيابان هدايت و سپس به چپ گردش كنند.
 ماده154ـ دور زدن در فـاصله 150متـري پيـچ‌ها و سربالايـي‌هـا و تونل‌ها كه ميدان ديد كافي نيست و همچنين از روي خط پر يا ممتد (يك خطه ممتد يا دو خطه ممتد) ممنوع است.
 ماده155ـ به عقب راندن وسيله نقليه در آزادراه‌ها و بزرگراه‌ها و ورودي و خروجي آنها ممنوع مي‌باشد. در راه‌هاي ديگر به هنگام ضرورت، با احتياط كامل براي پرهيز از وقوع هرگونه حادثه و بسته شدن راه عبور وسايل ديگر، مجاز است.
 ماده156ـ در تقاطع‌هايي كه با ترسيم جهت‌نما بر سطح آنها مسير حركت مشخص شده، رانندگان موظفند تنها در همان جهت ترسيم شده بر سطح تقاطع به‌حركت خود ادامه دهند. در معابري كه با ترسيم جهت‌نما بر سطح آن مسير حركت مشخص شده، رانندگان تا حد امكان مسير مشخص شده بر سطح معبر را دنبال مي‌كنند، مگر اينكه قصد تغيير خط يا توقف يا گردش داشته باشند كه در اين صورت با رعايت كامل مقررات، از مسير مشخص شده خارج مي‌شوند.
 بخش هفتم ـ توقف
 ماده157ـ رانندگان تاكسي‌هاي خطي و بيسيم‌دار هنگامي كه مسافر ندارند بايد در ايستگاه‌هاي تعيين شده توقف كنند.
 ماده158ـ كليه رانندگان وسايل نقليه براي سوار و پياده‌كردن مسافران و يا سرنشينان خود بايد تنها در محل‌هاي مجاز و يا در منتهي‌اليه سمت راست سواره رو توقف نمايند.
 تبصره ـ سوار و يا پياده كردن مسافران وسايل‌نقليه عمومي بين شهري در صورت وجود پايانه مسافربري در شهر، تنها در پايانه ياد شده مجاز است.
 ماده159ـ هرگونه توقف كوتاه يا طولاني وسايل‌نقليه در خط‌هاي عبور يا مسير وسايل نقليه و پيادگان و همچنين توقف وسايل‌نقليه در حاشيه راه‌ها براي عرضه و خريد و فروش كالا كه موجب تجمع اشخاص و يا وسايل نقليه در محل يا انحراف ديد و يا كاهش توجه رانندگان از رانندگي و احتمال وقوع تصادف گردد ممنوع است. رانندگان وسايل‌نقليه در صورت توقف اضطراري كه امكان انتقال وسيله‌نقليه به بيرون خط و يا مسير عبوري وجود نداشته باشد، موظفند با نصب علايم، از فاصله 70متري رانندگان وسايل‌نقليه ديگر و پيادگان را آگاه نمايند.
 ماده160ـ هيچ راننده‌اي مجاز نيست وسيله نقليه‌اي را كه موتور آن روشن است حتي در محل مجاز متوقف سازد و خود از آن پياده و دور گردد. در معابر شيب‌دار پس از توقف، رانندگان بايد چرخ‌هاي جلو وسيله نقليه را به سمت كناره راه بپيچانند و سپس با رعايت ديگر نكات ايمني، موتور را خاموش و پياده شوند، مگر در راه‌هايي كه كناره آنها منتهي به پرتگاه باشد.
 ماده161ـ رانندگان وسايل‌نقليه در موارد زير موظفند به ترتيبي كه مقرر مي‌شود توقف نمايند:
 الف ـ هنگام برخورد با وسايل نقليه امدادي كه دستگاه‌هاي آگاه‌سازي شنيداري يا ديـداري خودر را به كار انداخته باشند تا حد امكان وسيله‌نقليه را در مسير مجاز خود به سمت راست راه‌هدايت و راه را براي آنها باز كنند و در صورت لزوم تا گذشتن وسايل نقليه امدادي متوقف شوند.
 ب ـ پيش از ورود به تقاطعي كه علايم يا مأمور راهنمايي و رانندگي ندارند، بايد بايستند و سپس با احتياط كامل از تقاطع بگذرند.
 پ ـ پيش از رسيدن به گذرگاه پياده و در صورت حضور يا عبور اشخاص بايد وسيله‌نقليه خود را متوقف سازند و همچـنين با دادن علامت رانـندگان پشـت‌ سر را نيز به توقف دعوت نمايند تا پيادگان با آرامش عبور كنند.
 ت ـ هنگام برخورد با اتومبيل‌هاي مدارس كه براي سوار و پياده كردن دانش‌آموزان در حال توقف مي‌باشند، توقف نمايند تا دانش‌آموزان با ايمني كامل از عرض راه عبور كنند.
 ث ـ در تقاطع‌هاي همسطح راه‌آهن و يا راه‌آهن شهري، هنگامي كه علايم الكتريكي يا مكانيكي يا پرچم قرمز يا سوت قطار نزديك شدن آن را اعلام مي‌دارد يا دروازه عبور بسته شده يا در حال باز و بسته شدن است و يا مسير عبوري از روي ريل متراكم باشد، بايد لااقل در پنج متري علامت يا دروازه توقف كامل كنند تا قطار بگذرد و تقاطع براي عبور آزاد گردد.
 تبصره1ـ حركت در پوشش وسايل‌نقليه امدادي براي وسايل نقليه ديگر ممنوع است.
 تبصره2ـ در معابر متقاطع با راه‌آهن، حسب مورد، شهرداري‌ها يا وزارت راه‌ و ترابري موظف به ايجاد گذرگاه غيرهمسطح مي‌باشند.
 ماده162ـ رانندگان وسايل نقليه موتوري به ويژه اتومبيل‌هاي مدارس و وسايل‌نقليه كه حامل مواد خطرناك مي‌باشند، در محل تقاطع راه‌آهن هرچند علامتي وجود نداشته باشد بايد به طور كامل توقف كنند و پس از اطمينان از بي‌خطر بودن معبر، از تقاطع بگذرند. در هر حال هنگام عبور از روي ريل‌ها، مجاز به تعويض دنده نمي‌باشند.
 ماده163ـ ايستادن يا توقف وسايل‌نقليه در محل‌هاي زير ممنوع است:
 الف ـ پياده‌رو و گذرگاه پياده.
 ب ـ مقابل ورودي خيابان‌ها و جاده‌ها و كوچه‌ها يا ورودي و خروجي اتومبيل روي ساختمان‌ها.
 پ ـ داخل تقاطع.
 ت ـ در فاصله 15متري ميدان يا تقاطع يا سه‌راه‌ها يا تقاطع راه‌آهن.
 ث ـ در فاصله 15متري شيرهاي آب آتش‌نشاني و شيرهاي آب نصب شده در راه‌ها.
 ج ـ در فاصله 15 متري اطراف چراغ‌هاي راهنمايي و رانندگي و يا محل‌هايي كه توقف وسايل‌نقليه مانع ديد علايم راهنمايي و رانندگي بشود.
 چ ـ از ابتدا تا انتهاي پيچ‌ها.
 ح ـ در فاصله 15 متري ورودي و يا خروجي مراكز آتش‌نشاني، پليس و بيمارستانها و فوريت‌هاي پزشكي.
 خ ـ كنار وسايل نقليه‌اي كه خود متوقف مي‌باشند (توقف دوبله).
 د ـ روي پل‌ها و درون تونل‌ها و معابر در ارتفاع.
 ذـ در خيابان‌هايي كه پياده‌رو آن قابل عبور نبوده و پيادگان مجبورند از بخشي از سواره‌رو عبور كنند.
 رـ در ايستگاه‌هاي وسايل نقليه همگاني و حريم آنها كه با علايم راهنمايي و رانندگي مشخص است.
 ز ـ در محل‌هايي كه علايم راهنمايي و رانندگي مانند تابلوهاي توقف ممنوع و يا ايستادن ممنوع و يا خط‌كشي‌هاي شطرنجي در سطح تقاطع و يا معابر نيز دلالت بر ممنوعيت توقف نمايد.
 ژـ در هر نقطه از معابر در حال تعمير، شستشو و تعويض روغن و نيز در طول مسيرهاي ويژه اتوبوس و دوچرخه و همچنين در طول مسير و خط‌هاي عبور آزادراه‌ها.
 س ـ در جاهايي كه دستگاه توقف‌سنج (پاركومتر) نصب شده و يا توقف با كارت پارك يا انواع ديگر تجهيزات توقف‌سنج با علايم مشخص‌كننده، مجاز مي‌باشد، به‌علت پرداخت نكردن هزينه توقف و يا نداشتن كارت پارك مجاز و يا پايان زمان توقف.
 تبصره ـ مراجع مسئول موظفند هنگام استفاده از پاركومتر، كارت پارك و مشابه آنها و همچنين در محل‌هايي كه تابلوهاي ايستادن ممنوع، توقف ممنوع و حمل با جرثقيل و مانند آن نصب مي‌نمايند، به وسيله تابلو مستطيل شكلي در زير تابلوهاي ياد شده زمان‌هاي ممنوعيت توقف و حمل با جرثقيل را اعلان كنند.
 بخش هشتم ـ مقررات اختصاصي موتورسيكلت و دوچرخه
 ماده164ـ رانندگان و سرنشينان هرنوع موتورسيكلت و دوچرخه موتوردار بايد به كلاه ايمني مجهز باشند و در طول حركت از آن استفاده نمايند.
 ماده165ـ رانندگان موتورسيكلت نبايد در يك خط عبور به موازات و در كنار خودروها حركت كنند.
 ماده166ـ رانندگان موتورسيكلت بايد هنگام رانندگي تنها روي زين موتورسيكلت بنشينند و حق ندارند شخص ديگري را بر ترك سوار كنند، مگر آنكه در ترك نيز يك زين كامل برابر استاندارد ساخت موتورسيكلت نصب شده يا موتورسيكلت داراي يدك پهلو (سايدكار) باشد.
 ماده167ـ عبور موتورسيكلت و موتورگازي و دوچرخه‌سوار از پياده‌رو و وسط دستجات، بازار و نقاط شلوغ ممنوع است.
 ماده168ـ موتورسيكلت‌سواران و دوچرخه‌سواران حق ندارند هنگام رانندگي بار نامتعارف و اشياي ديگري حمل كنند يا حركت نمايشي يا اعمالي انجام دهند كه نيازمند برداشتن دست‌هاي آنان از روي فرمان باشد.
 ماده169ـ راندن موتورسيكلت، موتورگازي و دوچرخه هنگام لغزنده بودن راه‌ها ممنوع است.
 ماده170ـ رانندگي با دوچرخه فاقد زين ممنوع است.
 ماده171ـ دوتركه سوار كردن اشخاص روي دوچرخه ممنوع است، مگر آنكه زين اضافي استاندارد براي اين كار داشته باشد.
 ماده172ـ دوچرخه‌سواران مكلفند:
 الف ـ هنگام حركت به‌طور كامل از طرف راست راه عبور نمايند و براي گذشتن از وسايل‌نقليه‌‍اي كه در كنار راه توقف كرده‌اند منتهاي احتياط را به عمل آورند.
 ب ـ در صورت زياد بودن تعداد دوچرخه‌سواران، بايد در يك رديف حركت كنند، مگرآنكه معبر ويژه‌اي براي آنها اختصاص داده شده باشد. در اين صورت حق ندارند بيرون معبر ويژه عبور و مرور نمايند.

 

فصل دهم ـ مقررات مختلف

 

 ماده173ـ رانندگان وسايل‌نقليه‌اي كه در پشت سر وسيله‌نقليه ديگر حركت مي‌كنند، موظفند فاصله مناسبي را براي جلوگيري از تصادف حفظ كنند. چگونگي رعايت فاصله مناسب به‌وسيله متن‌هاي آموزشي تهيه شده و با روش قاعده دوثانيه از طريق كتاب‌هاي آموزشي موضوع تبصره ماده (97) اين آيين‌نامه، به‌درخواست‌كنندگان گواهي‌نامه آموزش داده مي‌شود.
 ماده174ـ كاميون‌هاي بزرگ و وسايل‌نقليه ديگري كه داراي يدك‌هاي طويل هستند و همچنين وسايل‌نقليه‌اي كه به صورت كاروان و دسته‌جمعي در يك ستون در جاده‌ها حركت مي‌كنند، هنگام عبور بايد فاصله بيشتري با وسايل‌نقليه جلوي خود داشته باشند به طوري كه وسيله‌نقليه ديگري كه از آنها سبقت مي‌گيرد، بتواند پس از سبقت بار ديگر در جلو آنها وارد مسير مجاز عبور خود شوند.
 ماده175ـ سوار كردن بيش از ظرفيت مجاز تعيين شده در وسيله‌نقليه و همچنين گذاشتن بار يا اشيا ديگر در قسمت جلو يا عقب آن اعم از درون يا بيرون كه مانع ديد راننده گردد ممنوع است.
 ماده176ـ رانندگان وسايل‌نقليه سنگين هنگام عبور از جاده‌هاي كم‌عرض و باريك يا عقب راندن، بايد يك نفر كمك‌راننده براي پرهيز از هرگونه خطري همراه داشته باشند.
 ماده177ـ حركت با دنده خلاص در سرازيري‌ها ممنوع است.
 ماده178ـ وسايل‌نقليه نبايد از روي لوله‌هاي آب آتش‌نشاني كه براي خاموش كردن آتش در خيابان قرار گرفته‌اند، عبور نمايند، مگر با اجازه متصديان آتش‌نشاني.
 ماده179ـ رانندگان تاكسي‌ها و وسايل‌نقليه مسافربري موظفند موارد زير را رعايت نمايند:
 الف ـ سوار كردن مسافر با داشتن مسافر قبلي در تاكسي‌هاي تلفني، بي‌سيم و يا موسسات و يا شركت‌هاي تاكسيراني دربست، ممنوع است.
 ب ـ رانندگان تاكسي‌ها موظفند پس از سوار شدن مسافر و هنگام شروع به‌حركت، تاكسيمتر را به كار اندازند. در صورت نداشتن يا خرابي تاكسيمتر حق كار كردن ندارند، مگر در نقاطي كه شهرداري نصب تاكسيمتر را ضروري اعلام نكرده باشد.
 پ ـ رانندگان وسايل‌نقليه عمومي ديگر كه دربست كرايه داده مي‌شوند نبايد بدون رضايت كرايه‌كننده شخص ديگري را سوار كنند.
 ت ـ خودداري از بردن مسافر براي وسايل نقليه عمومي و همچنين نرساندن مسافر به مقصد ممنوع است، مگر اينكه بر اساس ضوابط مربوط خارج از خدمت (سرويس) باشند.
 ث ـ رانندگان وسايل نقليه عمومي و كمك‌رانندگان آنها نبايد با مسافران با خشونت و بي‌احترامي رفتار نمايند.
 ماده180ـ رانندگان حق ندارند ضمن رانندگي، دخانيات استعمال نمايند يا خوراكي يا آشاميدني ميل كنند و استفاده از هرگونه وسايل و تجهيزات مانند تلفن همراه كه باعث انحراف ذهني و رفتاري راننده گردد ممنوع است. رانندگان موظفند در هرحال به طور كامل به جلو توجه داشته باشند.
 ماده181ـ رانندگي براي كسي كه نوشابه الكلي يا موادمخدر و داروهاي خواب‌آور مصرف كرده تا رفع كامل آثار آن ممنوع است.
 تبصره ـ در مواردي كه مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس‌راه به وجود حالت مستي و يا حالت غيرعادي ناشي از مصرف مواد ياد شده به راننده‌اي ظنين شوند، موظفند وسيله‌نقليه را متوقف ساخته و بلافاصله ميزان الكل خون راننده و مانند آن را از طريق آزمايش‌هاي لازم تعيين و از رانندگي وي جلوگيري نموده و متخلف را براي تعيين تكليف به مراجع مربوط معرفي نمايند.
 ماده182ـ سوار كردن اشخاص آلوده به كثافات در وسايل‌نقليه عمومي مسافربري مجاز نيست.
 ماده183ـ راننده موظف است هنگام رانندگي، گواهي‌نامه رانندگي خويش، بيمه‌نامه شخص ثالث خودرو و كارت شناسايي خودرو را همراه داشته باشد و در صورت درخواست مأموران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه، آنها را تسليم نمايد. مأمور موظف است پس از ملاحظه و بررسي مدارك آنها را بازگرداند، مگر در مواردي كه به موجب قانون يا آيين‌نامه، اخذ گواهي‌نامه به منظور درج تخلف در آن ضرورت داشته باشد. در اين صورت در برابر دادن رسيد، گواهي‌نامه اخذ مي‌گردد.
 ماده184ـ استفاده از بوق‌هاي شيپوري، سوت بلبلي و به‌طور كلي هرنوع وسيله آگاه‌سازي صوتي با صداي ناهنجار و غيرعادي در مناطق مسكوني و همچنين زدن بوق ممتد يا غيرضروري يا مكرر و يا زدن بوق در محل‌هايي كه اين عمل به وسيله علايم منع شده است، ممنوع است. استفاده از بوق براي مقاصدي مانند صدا زدن افراد، جلب توجه مسافر، اعلام حضور و باز كردن درب منزل، خداحافظي و مانند آنها ممنوع است.
 ماده185ـ وسايل نقليه امدادي كه مجاز به داشتن چراغ‌گردان يا آژير خطر ويژه مي‌باشند تنها هنگامي كه براي انجام مأموريت‌هاي مهم و فوري در حركتند، بايد از آنها استفاده نمايند.
 ماده186ـ وسايل نقليه انتظامي و امدادي، هنگامي كه براي انجام مأموريت فوري درحركتند در صورت به كار بردن چراغ‌گردان ويژه اعلام خطر يا آژير، تا حدودي كه موجب بروز تصادف نشود، مجاز به انجام اعمال زير مي‌باشند:
 الف ـ توقف در محل ممنوعه.
 ب ـ تجاوز از سرعت مجاز و سبقت از سمت راست وسيله‌نقليه ديگر.
 پ ـ عبور از طرف چپ راه و همچنين دور زدن در نقاط ممنوعه.
 ت ـ گذشتن از چراغ قرمز يا رعايت نكردن علايم ديگر ايست، مشروط به اين كه از سرعت وسيله‌نقليه در اين گونه محل‌ها تا حداقل امكان كاسته شود.
 ماده187ـ درهاي وسايل نقليه در حال حركت بايد به طور كامل بسته باشد و باز كردن آنها پيش از توقف كامل مجاز نيست.
 ماده188ـ اتومبيل‌هاي مدارس تنها هنگام سوار و پياده كردن دانش‌آموزان حق استفاده از علايم ديداري ياد شده در ماده (60) را دارند.
 ماده189ـ استفاده از لاستيك‌هاي فرسوده و غيراستاندارد در وسايل‌نقليه ممنوع است. هنگام برف و يخبندان و به‌طور كلي در صورت اعلام مقامات مرتبط و يا مأموران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه، رانندگي با وسيله‌نقليه‌اي كه چرخ‌هاي آن به زنجير و يا لاستيك يخ‌شكن مجهز نباشد، ممنوع است.
 ماده190ـ راندن وسيله‌نقليه‌اي كه بيش از ظرفيت مندرج در كارت مشخصات، بار يا مسافر گرفته ممنوع است.
 ماده191ـ عبور وسايل نقليه از ميان دستجات ارتش يا مأموران انتظامي يا دانش‌آموزان يا تشييع‌كنندگان جنازه‌ها يا ديگر دستجات تشريفاتي و بوق زدن در اين‌گونه موارد مجاز نيست.
 ماده192ـ عبور وسايل نقليه از پياده‌روها و توقف آنها روي پياده‌رو ممنوع است.
 ماده193ـ سوار شدن و سوار كردن اشخاص روي گلگير يا ركاب يا ساير قسمتهاي بيروني وسايل‌نقليه ممنوع است.
 ماده194ـ راندن و يا حركت با اسكيت و اسكوتر و مانند آنها در معابر عمومي ممنوع است، مگر در مسيرهايي كه از سوي راهنمايي و رانندگي با نصب تابلو ويژه، مجاز اعلام شده باشد.
 ماده195ـ عبور وسايل نقليه سنگين كه حداكثر سرعت آنها از 15 كيلومتر در ساعت تجاوز نمي‌كند مانند تراكتورهاي زنجيري و غلطك‌هاي جاده‌كوبي و غيره بايد پيش از رسيدن آنها به اولين پست راه‌آهن يا ايستگاه، خبر داده شود تا تدارك احتياطي لازم براي عبور بي‌خطر آنها از تقاطع راه‌آهن فراهم گردد.
 ماده196ـ رانندگان اين‌گونه وسايل نقليه موظفند هنگامي كه عبور آنها از تقاطع راه‌آهن مجاز است پيش از رسيدن به آن توقف كامل كنند و پس از ديدن دوطرف و اطمينان از نبودن خطر احتمالي از آنجا بگذرند. هنگامي كه نزديك شدن قطار به وسيله علايم يا صداي لكوموتيو اعلام مي‌شود، تا عبور قطار نبايد از تقاطع عبور نمايند.
 ماده197ـ هرگاه مأمور راهنما در محل تقاطع راه‌آهن حضور داشته باشد، عبور از تقاطع بايد با فرمان او انجام گيرد.
 ماده198ـ هيچكس حق ندارد وسيله‌نقليه‌اي را كه متعلق به او نيست يا راننده آن نمي‌باشد، بدون اجازه كسي كه آن را در اختيار دارد از محل خود حركت دهد يا با آن رانندگي كند، مگر مأموران انتظامي با رعايت قوانين و مقررات و در چارچوب وظايف قانوني.
 ماده199ـ هيچكس حق ندارد به شخصي كه گواهي‌نامه رانندگي ندارد اجازه رانندگي با وسيله‌نقليه خود را بدهد. با متخلف برابر مقررات كيفري رفتار خواهد شد.
 ماده200ـ هيچكس حق ندارد وسيله‌نقليه‌اي را كه طبق نظر كارشناس راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه داراي عيب و نقص فني بوده يا وسايل ايمني كامل مقرر در اين آيين‌نامه را نداشته باشد، در راه‌ها براند.
 ماده201ـ مأموران راهنمايي و رانندگي يا پليس راه، حسب مورد، پس از اعلام مراجع صلاحيت‌دار به منظور پيشگيري از حوادث مكلفند از عبور و مرور در راههايي كه به علت خرابي، جاري شدن سيل، ريزش كوه و بهمن و يا علت‌هاي ديگر خطرناك مي‌باشند تا تعمير و رفع علت‍هاي خطر، جلوگيري به‌عمل آورده و يا از حركت وسايل‌نقليه غيرمجهز به تجهيزات لازم ممانعت به‌عمل آورند.
 ماده202ـ صدور مجوز جابه‌جايي مسافر در شهرها و حومه آنها با شهرداري محل مي‌باشد.
 ماده203ـ حمل مسافر با وسايل نقليه باربري ممنوع است. همچنين حمل مسافر با وسايل‌نقليه‌اي كه داراي پلاك شخصي بوده و پيشتر مجوز لازم براي جابه‌جايي مسافر از وزارت راه‌ و ترابري و يا شهرداري دريافت ننموده باشند، ممنوع مي‌باشد؛ مگر در شرايط اضطراري و با اجازه پليس راه و يا راهنمايي و رانندگي.
 ماده204ـ در صورت نبود امكانات لازم براي رساندن مجروحان به مراكز درماني، كليه رانندگان مكلفند همكاري لازم را براي رساندن مصدومان تصادفات رانندگي به اولين مركز درماني انجام دهند.
 ماده205ـ هيچكس حق ندارد در حالي كه سوار دوچرخه يا كفش‌هاي چرخ‌دار يا سه چـرخه‌هاي بدون ركـاب مانند اسكـيت و اسكوتر يا اتومبيل‌هاي اسباب‌بازي است به وسايل نقليه در حال حركت تكيه نمايد و آنها را وسيله حركت خود يا حركت وسيله‌اي كه بر آن سوار است قرار دهد. تكيه نمودن و آويزان شدن اشخاص نيز به وسايل نقليه ممنوع است.
 ماده206ـ ريختن شيشه، بطري، ميخ، سيم، حلبي، مايعات لزج و چرب، نخاله‌هاي ساختماني و زباله، مصالح ساختماني، شستشوي وسايل نقليه، ايجاد موانع و به‌طور كلي هر عملي كه باعث سد راه و ايجاد خطر و انحراف وسايل‌نقليه از مسير حركت باشد بر روي راه‌ها، شانه جاده‌ها و حريم قانوني آنها ممنوع است. همچنين ريختن هرگونه زباله، ضايعات و اشيا، آب دهان و مانند آن از درون خودرو به‌وسيله راننده و يا سرنشينان ممنوع است.
 ماده207ـ نصب هرنوع علايم و پلاك‌هاي متفرقه و همچنين الصاق يا نصب يا نقش هرنوع آگهي، نوشته، عكس و نوشتن عبارات و ترسيم نقوش روي شيشه‌ها يا بدنه دروني يا بيروني وسايل‌نقليه به‌منظور تجارت، تبليغ، نمايش و مانند آن ممنوع است؛ مگر بر اساس ضوابطي كه به پيشنهاد شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور به تصويب وزير كشور خواهد رسيد. در مورد جاده‌ها با تصويب وزارت راه و ترابري اقدام مي‌شود.
 ماده208ـ حركت وسايل‌نقليه داراي چرخ فلزي در معابر شهري مجاز نيست.
 ماده209ـ اعمال زير در خيابان‌ها و معابر شهري ممنوع است:
 الف ـ ورزش و مسابقه‌هاي ورزشي، مسابقه با اسب يا حيوانات ديگر و وسايل نقليه، بدون كسب مجوز از مقامات صلاحيت‌دار.
 ب ـ بستن، خوراك دادن و رها كردن دام‌ها و پرندگان.
 پ ـ انجام هرگونه حركات پرشي، نمايشي، تك‌چرخ، دور زدن درجا، رانندگي همراه با صداي ناهنجار و ممتد بوق يا صداي اگزوز و اصطكاك چرخ‌ها و مانند آنها.
 ماده210ـ هركس كه مسئول حركت و هدايت حيوانات است، هنگام عبور از عرض يا طول معابر در شب بايد از علايم سيار مانند (فانوس، چراغ‌هاي الكتريكي، دستانه يا راكت شبرنگ‌دار) استفاده نمايد. رانندگان موظفند با ديدن حركت گله و رمه از سرعت خود كاسته و در صورت لزوم تا عبور احشام توقف نمايند. به هرحال عبور دادن حيوانات از نقاط مشخص شده و تا حد امكان داراي روشنايي ضرورت دارد.
 ماده211ـ دستگاه‌هاي مسئول موظفند پيش از بسته شدن تمام يا بخشي از راه براي انجام هرنوع عمليات اجرايي اعم از تعريض، تعمير، نگهداري، حفاري و مانند آنها، هماهنگي‌هاي لازم را انجام داده و با اطلاع ادارات راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه اقدام و مراتب را به آگاهي مردم برسانند.
 ماده212ـ اشخاصي كه به هر عنوان روي راه‌‌هاي عمومي كار مي‌كنند، موظفند پيش از شروع به كار، علايم ايمني عبور و مرور را بر اساس ضوابط و استانداردهاي ايمني در عمليات اجرايي راه‌‌ها كه به‌تاييد مسئولين مرتبط مي‌رسد در محل نصب و همچنين لوازم كار، لباس‌هاي كارگران و وسايل‌نقليه خود را به علايم هشداردهنده مجهز نمايند. در غيراين صورت مأمـوران راهنمايي و رانندگي و پليس‌راه موظفند از كار آنان جلوگيري به عمل آورند.
 ماده213ـ شهرداري‌ها و مأموران متصدي ايجاد فضاي سبز، نصب‌كننده اتاقك (كيوسك) تلفن و مانند آنها موظفند مثلث ديد رانندگان را در تقاطع‌ها باز نگهدارند.
 ماده214ـ جز مأموران صلاحيت‌دار هيچكس حق ندارد براي هدايت، حفاظت و كنترل وسايل‌نقليه در سواره‌رو خيابان بايستد يا قدم بزند.
 ماده215ـ پيادگان موظفند كه:
 الف ـ در محل‌هايي كه پياده‌رو وجود دارد از سطح سواره‌رو استفاده نكنند.
 ب ـ در محل‌هايي كه پياده‌رو وجود ندارد يا در صورت وجود به دلايلي غيرقابل تردد باشد بايد از منتهي‌اليه سمت چپ سواره‌رو و عكس جهت حركت وسايل نقليه عبور نمايند.
 پ ـ براي گذشتن از عرض راه، تنها از گذرگاه‌هاي پياده، پل‌هاي هوايي و گذرگاه‌هاي زيرزميني مجاز عبور نمايند.
 ت ـ از دويدن، پريدن و ورود ناگهاني به سطح سواره‌رو خودداري كرده و مراقب حركت وسايل‌نقليه باشند.
 ث ـ از حصار آزادراه‌ها نگذرند و در بزرگراه‌ها و خيابان‌ها از لابلاي درختان و گل‌بوته‌هاي حاشيه و ميانه راه عبور نكنند.
 ج ـ در تقاطع‌ها با روشن شدن چراغ سبز مقابل خود (چراغ عابر) حركت نمايند و هنگامي كه چراغ عابر قرمز بود عبور نكنند.
 چ ـ از موانع و خط‌كشي خطوط ويژه، سواره‌رو خيابان‌ها و ميدان‌ها عبور نكنند.
 ح ـ در بزرگراه‌ها و خيابان‌هاي اصلي، از خارج از گذرگاه‌هاي تعيين شده عبور نكنند.
 خ ـ در سواره‌رو خيابان براي سوار شدن به‌وسيله نقليه و همچنين صحبت كردن يا خريد و فروش با راننده يا سرنشينان وسايل‌نقليه، توقف نكنند.
 ماده216ـ رانندگي با وسايل‌نقليه داراي پلاك دولتي كه علامت مشخص‌كننده روي شيشه يا ديگر قسمتهاي تعيين شده آن الصاق يا نصب نشده باشد، ممنوع است.
 ماده217ـ رانندگاني كه دچار معلوليت و يا ناشنوايي هستند بايد با علامت ويژه‌اي كه روي شيشه عقب وسيله‌نقليه الصاق مي‌شود، ديگر رانندگان را از وضعيت خود آگاه سازند تا رانندگان با ديدن آن علامت، علاوه بر رعايت مقررات اين آيين‌نامه، احتياط لازم را بنمايند.
 ماده218ـ شهرداري‌ها موظفند پياده‌روهاي استاندارد، هموار و ايمن با در نظر گرفتن عبور سالخوردگان و معلولان با صندلي چرخ‌دار و يا بدون آن، در حاشيه معابر شهري ايجاد كنند و با توجه به موقعيت جغرافيايي شهر، در محل‌هاي مناسب نيز مسير عبور دوچرخه‌سواران را تا حدامكان و به صورت جداگانه ايجاد نمايند.
 ماده219ـ شهرداري‌ها موظفند به منظور افزايش ايمني عبور و مرور، با همكاري زيرمجموعه‌هاي وزارت‌نيرو، براي تامين روشنايي معابر شهرها اقدام نمايند.
 ماده220ـ رانندگان و سرنشينان وسايل‌نقليه موظفند هنگام حركت وسيله‌نقليه كمربندهاي ايمني خود را بسته نگاه دارند.
 تبصره ـ سوار كردن كودكان كمتر از 12 سال در صندلي جلو وسيله‌نقليه و همچنين در آغوش داشتن كودك هنگام رانندگي ممنوع است.
 ماده221ـ باز گذاشتن در صندوق عقب وسيله‌نقليه در حال حركت، يا نصب پرده يا كركره يا هرچيز ديگري كه مانع ديد عقب وسيله‌نقليه شود ممنوع است.
 ماده222ـ ريزش روغن، نفت گاز، بنزين و مايعات آلوده و تخريب‌كننده ديگر در راه‌ها ممنوع است.
 ماده223ـ زمان لازم‌‌الاجرا شدن آن دسته از احكام اين آيين‌نامه كه اجراي آنها مستلزم آموزش، اطلاع‌رساني عمومي يا كسب مهارتهاي خاص باشد، اول مهرماه سال 1384 تعيين مي‌شود.

 

معاون اول رئيس جمهور ـ محمدرضا عارف

 

پيوست 1

 

جدول طبقه‌بندي انواع گواهي‌نامه

 

پيوست شماره 2

 

ضوابط احراز سلامت جسماني و رواني (صلاحيت پزشكي) درخواست‌كنندگان انواع گواهي‌نامه رانندگي

 

 ماده1ـ بينايي براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه‌هاي 1 و 2) و پايه ب (گروه 1) و ويژه: 
 1ـ حداقل قدرت بينايي براي مجموع دوچشم با اصلاح يا بدون اصلاح 10/12
 2ـ حداقل ميدان بينايي براي هر چشم 70 درجه.
 3ـ براي افراد تك‌چشمي حداقل قدرت بينايي 10/9 و ميدان بينايي 100 درجه، ضمن رعايت شرايط ويژه در وسيله نقليه.
 ماده 2ـ بينايي براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه 3)، پايه ب (گروه 2) و پايه « پ» (گروه 1) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه:
 1ـ حداقل قدرت بينايي براي مجموع دوچشم با اصلاح يا بدون اصلاح 10/14
 2ـ حداقل ميدان بينايي براي هرچشم 70 درجه
 ماده 3ـ بينايي براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه پ (گروه2) و پايه ت (گروه 1 و 2):
 1ـ حداقل قدرت بينايي براي مجموع دو چشم با اصلاح يا بدون اصلاح حداقل 10/15.
 2ـ حداقل ميدان بينايي براي هرچشم 70 درجه.
 ماده 4ـ آن دسته از بيماريهايي كه نياز به دريافت نظريه و تأييد پزشك متخصص معتمد چشم را دارد:
 1ـ افراد داراي ميدان بينايي دوچشمي بين 120 تا 140 درجه.
 2ـ افراد مبتلا به كوررنگي چشم.
 3ـ افراد مبتلا به كاتاراكت (آب مرواريد).
 4ـ افراد مبتلا به گلوكوم (آب سياه).
 5 ـ مبتلايان به بيماري شبكيه چشم.
 تبصره 1ـ ملاك ارزيابي ميدان بينايي تست Confrontaion مي‌باشد.
 تبصره 2ـ در معاينه چشم و سنجش بينايي، رعايت موارد زير به وسيله پزشك الزامي است:
 الف ـ سنجش ديد (قدرت بينايي) بايد طبق استانداردهاي بين‌المللي و با نمودارهاي سنجش بينايي استاندارد انجام پذيرد.
 ب ـ حداكثر ميزان ديد براي هر چشم 10/10.
 پ ـ در صورتي كه متقاضي در هر خط ديد بيش از 2 حرف را خطا نمايد، آن خط در محدوده ديد محاسبه نگرديده و خط درشت‌تر ملاك ارزيابي قرار مي‌گيرد.
 ماده5 ـ شنوايي:
 1ـ حداكثر افت شنوايي قابل قبول بدون اصلاح در هر گوش تا 40 دسي‌بل، براي گواهي‌نامه رانندگي پايه الف (گروه 3)، پايه ب (گروه 2)، پايه پ (گروه 1و2)، پايه ت (گروه 1 و 2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه.
 2ـ در صورت كر بودن كامل يك گوش، حداكثر افت شنوايي قابل قبول با يا بدون اصلاح در گوش بهتر تا 40 دسي‌بل، براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه 1 و 2) و پايه «ب» ( گروه 1) و ويژه.
 3- در صورتيكه متقاضي، حداقل شرايط پزشكي مندرج در بندهاي 1 و 2 را دارا نباشد، منحصراً، مي‌تواند جهت دريافت گواهينامه رانندگي پايه ب گروه1 اقدام نمايد. (الحاقی به موجب صورتجلسه مورخ 25 /9/ 1386 كارگروه متشكل از نمايندگان وزارتخانه‌هاي كشور، راه و ترابري، بهداشت، درمان و آموزش پزشكي درخصوص بازنگري مواد 5 و 8 پيوست 2 آئين‌نامه راهنمائي و رانندگي موضوع تصويب‌نامه شماره 20873/ت29169هـ مورخ 8 /4/ 1384 هيأت محترم وزيران )

ماده 6 ـ موارد ممنوعيت مطلق صدور و تمديد گواهي‌نامه رانندگي:
 اول: بينايي:
 1ـ ميدان بينايي دوچشمي كمتر از 120 درجه براي انواع گواهي‌نامه رانندگي.
 2ـ افراد مبتلا به بيماريهاي Hmianopia bitemporal, Homonymous hemianopia براي انواع گواهي‌نامه رانندگي.
 3ـ افراد تك‌چشمي داراي قدرت بينايي كمتر از 10/9 براي انواع گواهي‌نامه رانندگي.
 4ـ افراد تك‌چشمي داراي ميدان بينايي كمتر از 100 درجه براي انواع گواهي‌نامه رانندگي.
 تبصره1ـ افرادي كه به تازگي يك چشم خود را از دست داده‌اند تا طي زمان لازم براي عادت به‌ ديد تك‌چشمي، حداقل به مدت يك سال ممنوعيت مطلق رانندگي دارند.
 5 ـ افراد تك‌چشمي با هر قدرت بينايي براي دريافت گواهي‌نامه رانندگي پايه الف (گروه 3)، پايه ب (گروه 2)، پايه پ (گروه 1 و 2)، پايه ت (گروههاي 1 و 2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه.
 6ـ افراد مبتلا به كوررنگي شديد، ديپلوپيا (دوبيني) و فورياي عمودي براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه3)، پايه ب (گروه2) پايه پ (گروه 1 و 2)، پايه ت (گروه 1 و 2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه.
 دوّم: شنوايي:
 7ـ در صورت كر بودن كامل يك گوش و افت شنوايي بيش از 75 دسي‌بل درگوش ديگر، براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه‌هاي 1 و 2)، پايه ب (گروه1) و ويژه
 8 ـ افت شنوايي بيش از 75 دسي‌‌بل در هر دو گوش، براي گواهينامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه3)، پايه ب (گروه2)، پايه پ (گروه 1 و 2)، پايه ت (گروههاي 1 و 2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه.
 سوّم: اندامهاي حركتي فوقاني و تحتاني
 نوع1ـ براي انواع گواهي‌نامه‌هاي رانندگي:
 9ـ فقدان مادرزادي يا قطع عضو يا فلج (در صورتي كه هيچگونه اصلاح در فرد و وسيله نقليه عملاً امكان‌پذير نباشد) شامل موارد زير:
 الف ـ هر دو اندام فوقاني (از ناحيه مچ).
 ب ـ انگشت شصت در هر دو دست.
 ج ـ يك اندام فوقاني و يك اندام تحتاتي ( از ناحيه مچ).
 د ـ اندامي كه براي عمل كردن يك كنترل دستي يا پايي وجود آن الزامي است.
 10 ـ ابتلا به Quardriplegia .
 11ـ ابتلا به دفرميتي شديد.
 12ـ چرخش مهره‌هاي سرويكال به طرف راست و چپ كمتر از 45 درجه.
 تبصره2ـ بديهي است مفاد ماده (8) بايد در اين موارد مدنظر قرار گيرد.
 نوع2ـ براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه3)، پايه ب (گروه2)، پايه پ (گروه 1 و 2) و پايه ت (گروه 1 و 2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه:
 الف ـ قطع عضو زير زانو منجر به پروتز اندام تحتاني.
 ب ـ قطع در قسمت قدامي پا، مفصل Metatarsophalangeal و پنجه بزرگ پا.
 پ ـ قطع، فلج يا ناتواني كامل از يك شصت و دو انگشت در هر دست.
 ت ـ دارا بودن تنها يك بازو.
 ث ـ ابتلا به پاراپلژي.
 تبصره3ـ بديهي است مفاد ماده (8) بايد در موارد يادشده مدنظر قرار گيرد.
 چهارم: ساير موارد به شرح زير براي انواع گواهي‌نامه‌هاي رانندگي:
 14 ـ افراد مبتلا به اختلالات تنفسي شديد (سطح4) و كليه افرادي كه براي رفع اختلالات تنفسي خود نيازمند استفاده از تجهيزات تأمين اكسيژن در زمان رانندگي هستند.
 15ـ افراد مبتلا به اختلال شديد عملكرد قلب (طبقه4 از طبقه‌بندي عملكرد قلب).
 16ـ اعتياد به انواع موادمخدر، مواد و نوشابه‌هاي الكلي، استفاده از داروهاي تخديركننده و يا محرك سيستم اعصاب و روان (CNS).
 17ـ افراد مبتلا به سايكوز حاد از هرنوع، بيماران (خلفي) Bipolar در فاز حاد.
 18ـ افراد مبتلا به صرع مسلم.
 ماده7 ـ موارد ممنوعيت مطلق براي صدور گواهي‌نامه رانندگي بايد به تأييد سه نفر پزشك متخصص مربوط رسيده باشد.
 ماده8 ـ هرگاه پزشك و افسر كارشناس عالي تصادفات و امور فني راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران تشخيص دهند كه اشخاص مبتلا به ضعف بينايي يا شنوايي به كمك عينك يا لنز و يا سمعك و همچنين اشخاص داراي نقص عضو به كمك وسايل مصنوعي و يا با نصب تجهيزات مخصوص در وسيله نقليه، به طور طبيعي قادر به رانندگي مي‌باشند، صدور گواهي‌نامه به نام آنان در صورت جمع شرايط لازم ديگر، مانعي ندارد. اما در متن گواهي‌نامه بايد تصريح شود كه فقط با عينك، لنز يا سمعك و يا چه نوع وسيله نقليه‌اي مي‌توانند رانندگي نمايند. آزمايش عملي رانندگي از درخواست‌كنندگان داراي نقص عضو بايد به وسيله سه نفر افسر كارشناس مذكور انجام پذيرد.
تبصره - نصب علائم مخصوص ناشنوايان بر روي وسيله نقليه، براي دارندگان گواهينامه موضوع بند3 ماده 5 براي آگاهي ساير رانندگان، الزامي است.  (الحاقی به موجب صورتجلسه مورخ 25 /9/ 1386 كارگروه متشكل از نمايندگان وزارتخانه‌هاي كشور، راه و ترابري، بهداشت، درمان و آموزش پزشكي درخصوص بازنگري مواد 5 و 8 پيوست 2 آئين‌نامه راهنمائي و رانندگي موضوع تصويب‌نامه شماره 20873/ت29169هـ مورخ 8 /4/ 1384 هيأت محترم وزيران)
 

ماده9ـ ارزيابي انواع:
 1ـ اختلالات بينايي.
 2ـ اختلالات شنوايي.
 3ـ اختـلالات غـدد آنـدوكرين (اعم از انواع ديابت نيازمند به درمان انسوليني و غير انسوليني، هيپوگليسمي غيرديابتي، تيروئيد، پاراتيروئيد، هيپوفيز، اكرومگالي، آدرنال، چاقي، آنسفالوپاتي هپاتيكي).
 4ـ اختلالات كليوي.
 5 ـ اختلالات تنفسي.
 6 ـ اختلالات نورولوژيكي (مغز و اعصاب).
 7ـ اختلالات حركتي اندامهاي فوقاني و تحتاني.
 8 ـ اختلالات عصبي ـ عضلاني.
 9ـ اختلالات قلبي و عروقي.
 10ـ اختلالات فشار خون.
 11ـ اختلالات ناشي از مصرف دارو.
 12ـ اختلالات روحي و رواني (اعصاب و روان).
 13ـ اختلالات خواب (اعم از Sleep apnea و ناركولپسي).
 14ـ عفونت‌ها.
 احـراز سلامت جسماني و رواني رانندگان براساس دستورالعمل اجرايي است كه پس از تأييد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و با هماهنگي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران براي اجرا به تمامي پزشكان انجام‌دهنده معاينات پزشكي درخواست‌كنندگان انواع گواهي‌نامه، ابلاغ مي‌شود.
 ماده10ـ پزشكان انجام دهنده معاينات درخواست‌كنندگان گواهي‌نامه رانندگي، ملزم به شركت و كسب موفقيت در دوره آموزشي « معاينات رانندگان» كه به وسيله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي برگزار مي‌گردد، هستند.

 

پيوست (3)

 

مقررات وضوابط حمل بار در جاده‌هاي كشور

 

پيوست 3

 

 ضوابط و مقررات حمل بار در جاده‌هاي كشور كه توسط وزارت راه و ترابري با استناد به ماده (14) قانون نحوه رسيدگي به تخلفات و اخذ جرايم رانندگي ـ مصوب30/3/1350ـ با اصلاحات بعدي آن و بندهاي 7 و 12 ماده (7) قانون تغيير نام وزارت راه و ترابري و تجديد تشكيلات و تعيين وظايف آن ـ مصوب 16/4/1353 ـ تعيين گرديده است، به شرح زير مي‌باشد:

 

ضوابط حمل بار

 

 1ـ وزارت راه و ترابري مي‌تواند درآزادراه‌هاي كشور وسايل لازمه براي توزين و اندازه‌گيري ابعاد و وزن محور وسايط نقليه سنگين را تهيه و مورد استفاده قرار دهد.
 2ـ وزارت راه و ترابري مي‌تواند با جلب مساعدت نيروي انتظامي از عبور و مرور وسايط نقليه‌اي كه وزن و طرز بارگيري و ظرفيت محموله آن اضافه بر ميزان مجاز باشد جلوگيري نمايد.
 3ـ مالكين وسايط نقليه سنگين مكلف به رعايت مقررات يادشده و ساير مقررات بين‌المللي و مصوب از طرف وزارت راه و ترابري بوده و وزارت راه و ترابري براي اجراي اين تصويب‌نامه با استفاده از نظر سنديكاي مالكين كاميونها حدود و نظامات مربوط را تعيين و آگهي خواهدنمود.
 4ـ وزارت راه و ترابري در اجراي مقررات اين تصويب‌نامه عده لازم از مهندسين آن وزارت را انتخاب خواهدنمود كه با تشريك مساعي نيروي انتظامي اقدام لازم را معمول دارند.

 

مقررات حمل و نقل بار در راهها

 

 الف ـ بار محوري
 تعريف ـ فشار يا نيروي وزن وارده از سوي هريك از محورهاي وسايل نقليه بر سطح راه را بار محوري مي‌نامند.
 حداكثر فشار وارد از محورهاي راهنما، منفرد و زوج بر سطح راه نبايد از حدود ذيل تجاوز نمايد.
 1ـ محور راهنما (دوچرخ) شش تن
 2ـ محور منفرد (چهار چرخ) سيزده تن
 3ـ محور زوج (هشت چرخ) بيست تن
 تبصره1ـ براي استفاده از حداكثر فشار تعيين شده در فوق اندازه لاستيك چرخها نبايد از 20 × 750 كمتر باشد.
 تبصره2ـ چنانچه فاصله دو محور مجاور از يكديگر كمتر از دو متر باشد، آن دو محور را روي هم محور زوج نامند و اگر فاصله از دو متر بيشتر باشد هركدام محور منفرد محسوب مي‌شود.
 ب ـ وزن مجاز كاميونها
 حداكثر وزن كاميون با بار آن نبايد از حدود ذيل تجاوز نمايد:
 ـ كاميون دو محور  19 تن
 ـ كاميون سه محور 26 تن
 ج ـ وزن مجاز وسايل نقليه مفصل‌دار
 اوّل ـ كاميون نيمه يدك (بارگير مستقيماً به وسيله چرخ پنجم به كاميون اتصال دارد) شامل:
 1ـ تريلي سه محور ده چرخ بيست و شش تن
 2ـ چهار محور چهارده چرخ سي و دو تن (چنانچه فاصله بين دو محور عقب تريلي از دو متر تجاوز نمايد. حداكثر وزن مجاز (تريلي با محموله)، 36 تن مي‌باشد.)
 3ـ تريلي پنج محور دوازده چرخ سي و چهار تن
 تبصره ـ در صورتي كه مشخصات چرخهاي تريلي بيش از اندازه معمول باشد، ميـزان ظرفيـت حمـل اضافي مشخص و با مجوز واحدهاي ذي‌ربط سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي حداكثر وزن (تريلي با محموله) تا 38 تن اجازه عبور داده مي‌شود.
 4ـ تريلي پنج محور هيجده چرخ چهل تن
 دوّم ـ كاميون با يدك (بارگير به طور غيرمستقيم به وسيله صفحه‌گردان و مالبند و قفل و پين به كاميون متصل مي‌شوند.) شامل:
 1ـ كـاميـون دو محـور شـش چـرخ با يـدك دو محـور شـش چـرخ سـي تـن (كاميون شانزده تن ـ يدك چهارده تن).
 2ـ كامـيون دو محـور شـش چـرخ با يـدك سه محـور ده چـرخ سـي و دو تن (كاميون شانزده تن ـ يدك پانزده تن).
 3ـ كاميـون سه مـحور ده چـرخ با يـدك دو محـور شش چرخ سي و هشت تن (كاميون بيست و دو تن ـ يدك شانزده تن).
 4 ـ كاميون سه محور ده چرخ با يدك سه محور ده چرخ چهل تن (كاميون بيست و دو تن ـ يدك هيجده تن).
 تبصره1ـ حداكثر وزن كاميون و يا وسايط نقليه مفصلدار با بار نبايد از ميزان معين شده در كارت مشخصات آن تجاوز نمايد.
 تبصره2ـ در بعضي از راههاي كشور كه داراي شرايط فني ويژه‌اي مي‌باشد، سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي محدوديت به وجود آمده درخصوص ابعاد و وزن وسايل نقليه را اعلام مي‌نمايد.
 د ـ ابعاد
 ابعاد وسايط نقليه با بار آن نبايد از حدود زير تجاوز نمايد.
 1ـ حداكثر عرض: دو متر و شصت سانتي‌متر.
 2ـ حداكثر ارتفاع: چهار متر و نيم (در راههاي چالوس و هراز 8/3 متر).
 3ـ حداكثر طول:
 ـ كاميون دو محور با بار آن ده متر
 ـ كاميون سه محور با بار آن دوازده متر
 ـ تريلي با بار آن شانزده متر
 ـ كاميون با يدك هيجده متر و سي و پنج سانتيمتر
 تبصره1ـ محموله پس از بارگيري وسايط نقليه باربري نبايد از جلو كاميون بيش از پنجاه سانتيمتر و از عقب آن بيش از سه متر بيرون باشد. قسمتي از بار كه از كاميون و يا يدك و يا تريلي خارج مي‌شود، بايد به طور خيلي واضح در شب به وسيله چراغ قرمز و در روز به وسيله پرچم قرمز مشخص گردد.
 تبصره2ـ وسـايط نقلـيه‌اي كه ابعاد و وزن آنها از حدود فوق‌الذكر تجاوز نمايد، به هيچ وجه اجازه حركت در راهها را ندارد. مگر آنكه بار اضافي را تخليه نمايند.
 تبصره3ـ متخلفين از اين مقررات ضمن الزام به اجراي تبصره2 ملزم به پرداخت حداكثر جريمه قانوني تخلف عدول از مقررات و پرداخت خسارت وارده به راه مي‌باشند كه توسط سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي برآورد خواهدشد. لذا لازم است متخلفين به واحدهاي سازمان مزبور هدايت شوند.
 تبصره4ـ چنانچه حمل محموله‌هايي كه غيرقابل تقسيم بوده، و وزن و ابعادشان نيز از حدود يادشده تجاوز نمايد و از محلي به محل ديگر از طريق جاده ضرورت يابد، لازم است با مجوز (كامپيوتري) سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي و واحدهاي تابعه آن در استانها ترتيب حمل و نقل اين قبيل اشياء داده‌شود. در اين قبيل موارد پس از بررسي براساس ضوابط تعيين شده شرايط حمل و نقل اعلام خواهدشد. اين شرايط شامل سرعت، ساعت حركت، مسير، پيش‌بيني‌هاي لازم به منظور جلوگيري از تصادم و ايجاد خسارت به راه و ابنيه فني و غيره بوده و واحدهاي انتظامي و سازمانهاي مسئول مراقبت و نظارت خواهند نمود تا شرايط و ضوابط تعيين شده دقيقاً اجرا گردد.
 تردد تريلي‌هاي 5 محور 12 چرخ با وزن كل حداكثر 40 (چهل) تن با لاستيك‌هاي نوع راديال با عرض حداكثر 5/36 (سي و شش و نيم) سانتي‌متر براي چرخ‌هاي بارگير در مسيرهاي ترانزيتي كشور بلامانع مي‌باشد.
 درخصوص الحاقيه مقررات حمل و نقل بار در راههاي كشور موضوع كنترل ظرفيت كل وسايل نقليه با ظرفيت كمتر از 19 تن نظير كاميون بنز 911 و خاور 808 و 608 با عنايت به اينكه در تعدادي از وسايل نقليه مغايرتهايي بين ظرفيت مندرج در كارت مشخصات وسايل نقليه با ظرفيت ناخالص مشاهده مي‌گردد. به‌منظور رفع مشكل و تطبيق وسايل نقليه فوق با استاندارد، ظرفيت كل وسايل نقليه (وزن ناخالص) به شرح زير اعلام مي‌گردد.
 ـ كاميون بنز 911 11تن
 ـ خاور 808 5/8 تن
 ـ بادسان 14 B 6 7 تن
 ـ بادسان 14 B 8 5/8 تن
 ـ ديگر انواع كاميون و كاميونت با ظرفيت كمتر از 19 تن متعاقباً اعلام مي‌گردد.

متن کامل بخش ۱ (pdf)

متن کامل بخش ۲ (pdf) 

متن کامل بخش ۳ (pdf)

 درخصوص الحاقيه مقررات حمل و نقل بار در راههاي كشور موضوع كنترل ظرفيت كل وسايل نقليه با ظرفيت كمتر از 19 تن نظير كاميون بنز 911 و خاور 808 و 608 با عنايت به اينكه در تعدادي از وسايل نقليه مغايرتهايي بين ظرفيت مندرج در كارت مشخصات وسايل نقليه با ظرفيت ناخالص مشاهده مي‌گردد. به‌منظور رفع مشكل و تطبيق وسايل نقليه فوق با استاندارد، ظرفيت كل وسايل نقليه (وزن ناخالص) به شرح زير اعلام مي‌گردد.
 ـ كاميون بنز 911 11تن
 ـ خاور 808 5/8 تن
 ـ بادسان 14 B 6 7 تن
 ـ بادسان 14 B 8 5/8 تن
 ـ ديگر انواع كاميون و كاميونت با ظرفيت كمتر از 19 تن متعاقباً اعلام مي‌گردد.

متن کامل بخش ۱ (pdf)

متن کامل بخش ۲ (pdf) 

متن کامل بخش ۳ (pdf)